جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با اندک توجه به کرامات و نعمت های خداوند، دو گونه کرامت را می توان برای انسان متصور شد نخست کرامت عامه که تمام موجودات را دربرگرفته و اشاره به رحمت عام پروردگار دارد و همگان در برخورداری از آن حق یکسانی دارند. و نوع دیگر کرامتی است که تنها کسانی را شامل می شود که قدمی بیش از دیگران در مسیر سعادت خویش بر داشته اند و با اطاعت از فرامین الهی و سر تسلیم فرود آوردن در مقابل تکالیف او سعی کرده اند تا مقام خلیفه اللهی که خداوند بعنوان پیش فرض برای همه ی انسانها قرار داده است را به فعلیت برسانند. حال چنانچه اين كرامت نفس در آحاد افراد جامعه نهادينه شود مي تواند داراي آثار مثبت و ارزشمندي در دو حوزه ی فردي و اجتماعي باشد. در حوزه ی فردي كرامت نفس باعث ايجاد خويشتن داري و اجتناب از محارم شده و به دنبال آن موجب تقويت عمده‌ی فضايل اخلاقي همچون صدق و راستي ،تغافل،احسان،عفو و گذشت،پايبندي به عهد و پيمان مي‌گردد. در حوزه ی اجتماعي نيز آثار بسيار ذيقيمتي كه آرزوي ديرينه‌ي بشر بوده و هست را به همراه خواهد داشت كه كمترين آنها عبارتند از :1-ايجاد برابري و عدالت در جامعه 2- حفظ عزت نفس انساني در افراد جامعه3- تكريم و احترام به شخصيت افراد جامعه

اين رساله با موضوع ويژگي هاي اجتماعي - فرهنگي شيعه در عصر غيبت صغري درصدد تبيين و تشريح دقيق تر اوضاع اجتماعي - فرهنگي شيعه در آن عصر با استفاده ازمنابع كهن و اصيل و معتبر از آن جمله كتاب كمال الدين و تمام النعم ة، شيخ صدوق والغيبة، شيخ طوسي، اصول ك افي، كليني المقالات و الفرق، سعد بن عبدالله اشعري، تاريخيعقوبي، احمد بن ابي يعقوب، تا ريخ طبري ، محمد بن جرير طبري، الكامل في التاريخ ، ابناثير، مقاتل الطالبيين، ابوالفرج اصفهاني با روش مطالعه كتابخانه اي و كنكاش در آثاردانشمندان صاحب نظر م يباشد.اين رسا له با هدف شناخت جهات مختلف اوضاع اجتماعي - فرهنگي دوران غيبتصغري به سوالات اساسي زير پاسخ دهد.نقش امام مهدي (عج) و نواب خاص آن حضرت براي عبور از بحران خط ي ر دورانغيبت صغري چگونه بوده است؟مشكلات و مسائل اجتماعي- فرهنگي شيعه در آن عصر چه بوده است؟خلفاي عباس ي فشار و اختناق بي سابقه اي بر جامعه به ويژه نسبت به شيعيان حكمفرماكردند.در عصر غيبت صغري شيعيان در شهرهاي مختلفي زندگي مي كردند . اما در شهربغداد بخاطر حضور نائبان خاص حضرت مهدي (عج) نوعي مركزيت علمي و اجتماعيبراي جامعه شيعه پديد آمد . خاندان ها و شخصي ت هاي علمي شيعي در گسترش مسائلاجتماعي و فرهنگي تشيع نقش بسزايي داشتند و با تمام توان در مقابل هجوم فرهنگي وشبهات كلامي و فقهي گروه هاي مخالف ايستادند؛ گسترش نفوذ عالمان در بين شيعيان،يكي از عوامل بسيار مهم عبور شيعه از بحران غيبت امام معصوم بود.جامعه ي شيعه كه در آغاز غيبت صغري به سبب جو سياسي حاكم دچار وضعيتدشوار و بحراني گرديد با تدبير و عملكردهاي آگاهانه امامان و عالمان شيعه از ايناوضاع نابسامان رهايي يافت.

آیین زرتشت با توجه به نظر قرآن کریم(سوره حج آیه 14)وهمچنین نظر پیامبر اسلام و علی (ع)،یک آیین الهی می باشد،لذا از اعتبار لازم برخوردار است. این آیین هدف انسان در این جهان را رسیدن به سعادت ابدی که همانا پیوستن به خدا یا خداگونه شدن است، برشمرده و راه رسیدن به این هدف را میانه روی در اخلاق یعنی دوری از هرگونه افراط و تفریط معرفی می کند. برای این امر زرتشت 7 مرحله کمان را نام می برد که این 7 مرحله هم در زندگی فردی و هم در رابطه با دیگران کارایی دارد. زرتشت به تقدیر معتقد نیست و انسان را در طی مسیر سعادت خویش دارای اختیار دانسته و به او گوشزد می کند که با استفاده از عقل که بزرگترین موهبت الهی می باشد و همچنین بهره گرفتن از فطرت خوب خود که خدا آن را به او بخشیده می تواند در بهشت که جایگاه نیکوکاران است ، جای بگیرد.

این پژوهش به تبیین انگیزه مخالفت‌هایی که نسبت به پیامبر اسلام(ص) صورت می‌گرفت و بررسی سیره آن حضرت در برخورد با این مخالفت‌ها پرداخته است. انگیزه مخالفان پیامبر اسلام(ص)را می‌توان در جهل و تعصب، ترس از فقدان آرامش، ترس از سقوط موقعیت اجتماعی، هراس از فروپاشی نظام قبیله‌ای، جبرگرایی، رقابت‌های قبیله‌ای، عدم شناخت از پیامبر(ص) و تعارض اندیشه توحید با شرک دانست. روش پیامبر(ص) در برخورد با مخالفان، مبتنی بر مدارا، محبت، حکمت، اندرز نیکو و استدلال و مناظره به نیکوترین روش بود. این روش در اوایل بعثت، باعث تحریک عواطف و احساسات مردم مکه شده و آنان را به اسلام ترغیب می‌کرد. اما هنگامی که مشرکان، به اصل دین حمله می‌کردند، برخورد پیامبر همراه با صلابت و قاطعیت بود. به همین دلیل، برخورد پیامبر(ص)، نسبت به مخالفت‌های یهودیان مدینه، در ابتدا بر اساس استدلال و مدارا، و اتعقاد پیمان‌های صلح بود، اما هنگامی که یهودیان پیمان‌شکنی کردند، و با مشرکان مکه شروع به همکاری نمودند، حضرت دستور جنگ با آن‌ها، و محاصره و اخراج آنان را از مدینه صادر کرده و بعضی از سران فتنه را نیز اعدام نمود. آن حضرت در برخورد با منافقان فتنه‌انگیز هم تا جایی که ممکن بود مدارا می‌کرد، اما اگر فتنه‌ها در مورد مسایل اصولی بود، به‌شدت با آن برخورد می‌کرد. دعوت دولتهای بزرک از طرف پیامبر به خاطر فراهم نمودن زمینه دعوت و دفع تجاوز آن‌ها بوده است. ایشان با مخالفان فکری و عقیدتی نیز، بر اساس دعوت به اقامه برهان، پند و اندرز و مناظره به شیوه نیکو برخورد می‌کردند.

با توجه به پیچیدگی های توسعه جوامع و روابط انسانی،امروزه نیاز به اخلاقی که بتواند در خلوت افراد هم راهنمای آنها به سوی تعالی باشد، بیش از گذشته است.در قرن بیست ویکم با توسعه تکنولوژی ارتباطی، به اعماق تنهایی و فردیت افراد هم نفوذ شده است. بنابراین اخلاق وپایبندی به اصول اخلاقی می تواند مخاطرات این توسعه را به حداقل رساند .اصولی برای تأمین حقوق پایه و اساسی بشریدر جامعه جهانی تدوین وتحت عنوان "حقوق بشر وشهروندی" منتشر شده است ؛اماانتشار واطلاع رسانی این حقوق به خودی خود مانع ظلم وحق کشی ها نشده است،عنصر لازم انتفاع از آن؛ پایبندی همه انسانهااعم از حاکم وتحت حاکمیت به اصول اخلاقی خصوصاً اصول حقوق بشر رایج جهانی است.آگاهی به این اصول و عمل به آنها موجب پیدایش رابطه شهروندی درجامعه می شود. تکلیف ومسولیت آحاد افراد جامعه به وضوح بیان می شود.شهروندی پذیرفتن مسولیت ومسئول فعال بودن است"کلکم راعٍ ٍوکلکم مسئولٌ عن رعیته"[پیامبر اسلام(ص)].اسلام حقوق بنیادی انسان وطبیعت را به رسمیت شناخته و از طریق تعالیم شرعی و اعتقادی به پیروانش این حقوق را جاری می سازد.در مقاطع اولیه صدر اسلام از مدینه النبی تا حکومت علوی نمونه های موفقی از اجرای این قوانین متعالی ومترقی موجوداست.مستندات تدوین شده در فصل چهارم همه دلالت بر نگرش جامع اسلام به تکامل انسان وجامعه است.با تکریم ذاتی انسان و رازش دادن به میزان تقوای او(إن اکرمکم عندالله أتقیکم)یعنی کرامت اکتسابی؛قائل شدن آزادی های قانونمند برای او،دعوت به عدالت ورعایت عدالت بر او،یکسان دانستن همه انسان ها در قبال قانون و تکالیف،جایز دانستن رفاه و مالکیت برای او تا آنجا که به کسب مدارج تکامل انسانی او لطمه وارد نکند و نهایتأ تأمین امنیت لازم برای دستیابی به همه این موارد، الگوی مناسبی برای توسعه و رعایت شهروندی مسئولیت پذیر ارائه نموده است.الگویی که اسلام برای نیل به این هدف ارائه نموده مبتنی برکرامت اکتسابی انسان است.انسان اعم از حاکمیت و تحت حاکمیت باتقوی ورزی به این حقوق مبنایی دست خواهد یافت.تقوی یعنی عدالت در رفتار وگفتار،تقوی یعنی احترام به آزادی انسانها،تقوی یعنی مساوات و یکسان انگاشتن دیگران ،تقوی یعنی آبادی مزرعه دنیا برای دستیابی به آخرتی آباد(الدنیا مزرعه الآخره)و نهایتأ تقوی یعنی رضایت خالق و مرضی شدن انسان با تقوی قرب الی الله وصول به آرمان برتر.

چکیدهمسئله اخلاق اجتماعی از مهم ترین و ریشه دارترین مسائلی است که در کتاب های آسمانی به ویژه قرآن مجید و روایات مورد توجه قرار گرفته است. از آن جا که موضوع اخلاق اجتماعی به زندگی تمام انسانها مربوط است ودر حقیقت همه موفقیت ها، محرومیت ها، سعادت ها و بدبختی های انسان به اخلاق بستگی دارد، از این رو بسیار درخور توجه و اهمیت است.دراین رساله با بررسیگسترده مصادیق اخلاق اجتماعی در قرآن و روایات توانسته ایم چهار اصل کلی و نوزده قاعدهفرعی را بیان کنیم.اصل پیوند واتحاد وقواعد آن:جامعه گرایی- اخوت- تعاون - تکافل اجتماعی- مشاوره- عدم تکلف سبب جامعه انسانی سرشار از امنیت و آرامش و محبّت خدا می شود.

از مهمترین اهداف در زندگی مشترک رسیدن انسان به جایگاه حقیقی وی یعنی مقام خلیفه الهی و میل به سعادت ابدی و رضوان الهی است . بدیهی است برای تحصیل نتیجه مطلوب در تاثیر گذاری پیام الهی که توسط پیامبران در قالب آیات و روایت بدست انسان رسیده است توجه به توانایی و سطح درک و شناخت انسان ضروری است. لذا در این پژوهش محقق جهت جلوگیری از گسست خانواده بر مبنای اخلاق قرآنی و روایی و با توجه به جایگاه خانواده در اسلام ، تفاوت های موجود میان زن و مرد و شناخت آنها ، ارتباط والدین با فرزندان و عواملی که ایجاد گسست در خانواده می کنند سعی بر این دارد که با ارائه راهکارهایی در جهت تقویت این نهاد مقدس قدمی بردارد

این نوشتار با نگاه به مبانی قرآنی و روایی، به بررسی موضوع ‏تأثیرپذیری صدرا از قرآن و روایات در مسئله اختیار پرداخته است و این نتیجه حاصل شده که‏ وی میان رهیافتهای ‏قرآنی، عرفانی و فلسفی نوعی اتّحاد ایجاد کرده است؛صدرا،در حلّ مسئله ‏انسان‌شناسی و اختیار او، از ره آوردهای مختلف فلسفی، عرفانی،قرآنی و احادیث استفاده کرده،وی در راهیابی به تعریف مطلوب خود از انسان و اختیار او، به آموزه های شریعت توجّه داشته و یکی از مهمترین ویژگیهای انسان رااراده و اختیار او می داند.در قرآن انسان پرتوی از وجود خدا و جانشین او بر روی زمین است و درعین حال حرکت و اختیار او نیز، نادیده گرفته نشده، و عاملی مهم برای هدایت و ضلالت انسان به شمار آمده،و مشیّت الهی و اختیار انسان هر دو مورد توجّه قرار گرفته است.صدرا،با بهره گیری از قرآن و روایات به مساْله اختیار پرداخته، از سویی نقش عامل انسانی یعنی اراده و قدرت را در تحقّق افعال انسانی می پذیرد و از سوی دیگر همان فعل را مستند به خداوند می داند.قدرت الهی بر انسان و افعالش احاطه دارد ولی این احاطه و سیطره به نحوی نیست که موجب خدشه دار شدن آزادی و اراده انسانی گردد،زیرا اراده حق بر این تعلّق گرفته که افعال انسان به نحو اختیاری پدید آید.

مسأله معاد و باور به زندگی پس از مرگ در همه ادیان الهی وجود دارد و مورد قبول تمامی پیامبران الهیمی باشد و همگی بر انجام آن متفق القولند.اما چیستی و چگونگی این امر همواره مورد سوال اندیشمندان بوده و خواهد بود.از اینرو نظرات متفاوت به آن داده شده است.از جمله این متفکران می توان به فلاسفه بزرگی چون فارابی و ابن سینا اشاره کرد.ابن سینا اعتقاد به معاد جسمانی و روحانی داشته،که البته توانسته است معاد روحانی را با براهین و دلائل متفاوت به اثبات رساند و در مورد معاد جسمانی اظهار عجز و ناتوانی کرده.ولی اینهرگز به معنی انکار آن نیست.اما بعضی از فلاسفه و متکلمان از جمله ابو حامد محمد غزالی نسبت کفر به این دانشمندان و حکیمان داده و لبه تیغشان را متوجه آنان ساخته اند.اما این نسبت کفر و ارتداد،بی پاسخ نماند و چندین سال بعد از غزالی،متفکر و دانشمند بزرگی به نامابن رشد اندلسی در صدد پاسخ به آن برآمد تا از این دو اندیشمند رفع اتهام کند،هر چند پاسخ های وی وافی به مقصود نبود و در این امر مهم ره به جایی نبرد.شاید در آرای آنها می توان مواردی را یافت که با حشر همه نفوس که مورد نظر دین اسلام است چندان هماهنگ نباشد.مانند نظر فارابی به بی نیازی نفوس کاملان به بدن جسمانی و همچنین نابودی نفس های ضعیف که نتوانسته اند به مرتبه ای از کمال برسند و یا نظر ابن سینا مبنی بر تعلق نفس به اجرام آسمانی.از این جهت می توان تا حدودی به غزالی حق داد،ولی نه به آن صورت که آنان را کلا منکر این نوع معاد دانست و تکفیر کرد.همچنان که خود غزالی نیز به خاطر اعتقادش به حشر بدنی مانند بدن جسمانی و نه عین آن،متهم به تناسخ و تکفیر شد