جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در حل مسئلة حجیت غیری شهودات عرفانی و تعمیم آن‌ها در حق غیرعارفان یکی از راهکارهای مطرح‌شده بهره‌گیری از تواتر آن‌ها است. بر اساس این راهکار چنین ادعا می‌شود که برخی از مشهودات عرفان نظری را می‌توان از قبیل متواترات دانست که به دفعات و توسط عارفان مختلفی شهود و گزارش شده‌اند. این راهکار که در فلسفة ملاصدرا نیز به‌تبع سهروردی موردتوجه قرار گرفته، از جهاتی می‌تواند از بهترین راه‌حل‌ها در حل مسئلة یادشده تلقی شود، اما بااین‌حال، حتی در پژوهش‌های اخیر حوزة فلسفة عرفان و دین هم تفاصیل و جزئیات آن به صورت کامل مورد بررسی قرار نگرفته‌اند. از این‌رو این نوشتار درصدد آن است تا بر پایة تحقیقی نظری و با روش داده‌پردازی توصیفی-تحلیلی استدلال به تواتر را به صورتی منطقی صورت‌بندی کرده، مهم‌ترین اجزا و پیش‌فرض‌های آن را موردتوجه قرار داده و اصلی‌ترین چالش‌هایی را که ممکن است در این محورها ایجاد مانع کنند، متذکر شود. بر اساس یافته‌های این پژوهش مراحل لازم برای دستیابی به هدف موردنظر شامل این مباحث است: اثبات حجیت ذاتی شهود، امکان ثبوتی اشتراک در تجربه‌های عرفانی، اثبات وقوع این اشتراک‌نظر (در دو بخش فرعی‌ترِ وجود مقتضی و رفع مانع)، اثبات تحقق تواتر با شروط لازم و کافی آن در مسئله، حجیت و اعتبار خود تواتر، و در نهایت اثبات کارآیی تواتر معتبر در حل مسئلة موردنظر. با این تفاصیل اگر ادعای تواتری در یک شهود عرفانی بتواند از مراحل فوق به موفقیت عبور کند در حق غیرعارفان نیز حجت بوده و برای آن‌ها نیز معتبر خواهد بود.

نوشتار حاضر نقش دیدگاه ویژه صدرالمتألهین در موضوع حرکت جوهری در باب تفسیر و تأویل قرآن کریم را مورد بررسی قرار می دهد و از باب مقدمه باید گفت صدرا، دو پایه اساسی تفسیر را نقل صریح وکشف تام می داند؛ از این رو نه جمود بر لفظ را می پسندد و نه بی توجهی به آن را ، بلکه معتقد است با حفظ ظاهر باید به مشاهده حقایق و بطون معانی پرداخت. رویکرد ملاصدرا به توحید ، نور خداوندی ، عدم انفعال در رحمت الهی و اشکال شرور مبتنی بر اصالت وجود و تشکیک آن است. او با توجه به بحث علیت، مسائلی همچون چگونگی اسناد بعضی افعال مانند اضلال به خداوند، تفسیر هوالاول و الآخر و شفاعت در قیامت را طرح نموده، در حرکت جوهری که مورد بحث ماست با ذکر آیاتی دال بر آن، بحث معاد و تبدل انواع را مطرح می نماید.به عقیده وی، انسان ها بر اساس حرکت جوهری خود، به انواع مختلفی تقسیم می شوند. معنای صراط، علت موت ، رجوع به خداوند و راز خلود در جهنم از جمله مواردی هستند که بر مبنای حرکت جوهری طرح گشته اند. نفس در نظر ملاصدرا محصول حرکت جوهری بدن است. با توجه به قوای نفس، تعداد درهای بهشت و جهنم، تعداد ملائکه دوزخ و معیار جزای اعمال توجیه خاصی می یابد. که در این نوشتار به بعضی از آنها اشاره خواهیم کرد.

در تقریر سینوی از برهان امکان و وجوب بر اساس بداهت ثبوت واقعیت، موجود خارجی به حسب ذاتش یا ضروری‌الوجود است یا ضرورتی نسبت به وجود و عدم ندارد و وجودش از ناحیه موجود واجبی تأمین می‌گردد که خارج از سلسله ممکنات است. لایب نیتس امکان را به معنای جواز تردید در قضایای ناظر به واقع دانسته است و راه رهایی از این تردید را قبول واجب‌الوجودی می‌داند که به عالم ضرورت بخشیده باشد. هیوم در اشکال بر برهان امکان و وجوب با نظر به تقریر لایب نیتس بیان می‌کند که اولاً صرف جواز تردید در موجودات خارجی موجب تثبیت واجب‌الوجود نمی‌شود؛ چراکه این تردید درمورد واجب‌الوجود نیز جریان دارد. ثانیاً مفهوم واجب‌الوجود ناسازگار است؛ زیرا ضرورت تنها وصف قضایای تحلیلی واقع می‌شود، نه قضایای ناظر به واقع؛ لذا می‌توان در وجود واجب تردید کرد که این مسئله با واجب بودن آن سازگار نیست. در این مقاله قصد داریم بر اساس روش تحلیلی ـ توصیفی و با تکیه بر اصول و مبانی تقریر سینوی به این اشکالات پاسخ دهیم و بیان نماییم که اولاً امکان به معنای عدم ضرورت ذاتیِ واقعیت خارجی نسبت به وجود و عدم است که می‌توان از آن به وجود واجب منتقل شد؛ بنابراین لایب نیتس امکان احتمالی و امکان ماهوی را با هم خلط کرده است. ثانیاً اسناد وجوب به یک شیء در مقام تصور ذهنی و در مدار حمل اولی مستلزم تحقق خارجی آن نیست تا با جواز تردید در تحقق آن، ناسازگاری داشته باشد.

در تقریر‌سینوی از برهان امکان و وجوب با تکیۀ بر بداهت ثبوت واقعیت و امتناع اجتماع نقیضین و براساس خصیصۀ امکانیِ واقعیت خارجی، از وجود واجب رفع تردید می‌گردد.کانت با توجه به خوانش لایب نیتس از این برهان بیان می‌‌‌ نماید ‌که صرف تردید در قضایای ناظر به واقع و ممکن بودن ایشان ، موجب تثبیت واجب نمی‌شود ؛ چرا که در وجود واجب نیز همین تردید جاری است. هم‌چنین با توجه به میادیء فلسفۀ کانت از آن جا که تردید در تمام قضایای واقع نما جایز است، نمی‌توان گزارۀ قطعی‌‌ای را پایه برای اثبات واجب قرار داد و چون وجود ، وجوب ، امکان و علیت بیان‌گر نسب قضایا هستند ؛ لذا سخن از امکان خارجی و اثبات وجود واجب در بستر جریان علیت ، کلامی ناصواب است. در این مقاله قصد داریم با بهره‌گیری از روش تحلیلی توصیفی به نقد این اشکالات پرداخته و بیان نماییم که در تقریر سینوی، اولاً مراد از امکان ، ضروری الوجود نبودنِ واقعیت خارجی است ، نه جواز تردید در قضایای واقع نما. ثانیاً اصل ثبوت واقعیت و امتناع اجتماع نقیضین به عنوان دو گزاره واقع نما و یقینی پایه برهان قرار گرفته‌اند . هم‌چنین بر اساس این تقریر وجود ، وجوب ، امکان علاوه بر نسب موجود در قضایا ، می‌توانند از مصادیق خارجی بهره‌مند باشند. لذا تفسیر این مفاهیم به نسب موجود در قضایا از باب سرایت حکم یکی از مصادیق به مفهوم می باشد.

مقاله حاضر به بررسی و نقد مبانی فلسفی نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو بر اساس مبانی فلسفی علامه طباطبایی ره می‌پردازد؛ ازاین‌رو کشف مبانی دیدگاه‌ها و ارتباط میان آنها در دستور کار این پژوهش است؛ بنابراین در یک مطالعه اسنادی پس از مرور و تفکیک رویکردهای مفهومی در گسترش نظریه سرمایه فرهنگی، و ابعاد آن در آثار بوردیو، به تبیین مفاهیم بنیادین در راستای تبیین اصطلاح سرمایه فرهنگی، و در نهایت به نقدآن از نگاه مبانی فلسفی علامه طباطبایی، پرداخته می‌شود. مرور پژوهش‌های انجام‌شده در غرب نشان داده که مفهوم سرمایه فرهنگی در هر دوره‌ای، با توجه به شرایط زمانی و مکانی هر جامعه، بازنگری گردیده، درحالی‌که در پژوهش‏های داخلی، مفهوم سرمایۀ فرهنگی در قالبی مشابه با تقسیم‌بندی بوردیویی به‌طور یکسان بدون بازنگری و بی‌توجه به بنیادهای فرهنگی بومی مورداستفاده قرارگرفته است. درواقع، سرمایه فرهنگی دارا‌بودن سرمایه انسانی-الهی است؛ مسئله‌ای که در ادبیات بوردیو وجود نداشته، بلکه نگاهی انتقادی بدان شده است. با عنایت به زیرساخت‌های فلسفی الهی علامه طباطبایی (ازجمله نظریه اعتباریات)، بازخوانی نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو، چهره نوین و بومی به خود گرفته، با پیراستن آن از برخی زیرساخت‌های فلسفی، بوردیو می‌تواند در ثبات اندیشه‌ورزی در عرصه فرهنگ جلوه بدیعی از خود نشان دهد.

ترجمه ماشینی: تجلی ذات خداوند در دیدگاه ابن عربی و مایستر اکهارت یکی از مهم ترین و اساسی ترین اندیشه هایی است که دیگر پرسش های عرفانی به آن وابسته است. ابن عربی این موضوع را به گونه ای می داند که بیانگر ذات خداوند است، یعنی تجلی ذات خداوند و سایر عوالم به دلیل پنهان بودن او در این عوالم است که از انفاس رحمان (تجلی کامل الهی) ناشی می شود. . مایستر اکهارت نیز این امر را حقیقت همه چیز می داند و از ادراک الهی از خود سرچشمه می گیرد و این ادراک به همه چیزهایی سرازیر می شود که به وسیله آن ذات خداوند در کل اشیا اعم از انسان و روح و نور تجلی یافته است. ذات خداوند عشقی است که در تمام چیزهای جذب کننده به سوی او نفوذ می کند. پس تجلی و نهان در دیدگاه دو عارف دلیل بر دو آیه است (او اول و آخر و آشکار و غیب است و او به همه چیز داناست) و ما حتی از گردنش به او نزدیکتریم. رگ این تجلی و غیبت فقط مربوط به عوالم و موجودات نیست، بلکه شامل عالم مشهود، عالم غیب، منصب ها و حالات می شود. عارفان و سیاحان مقدس راز این تجلی و پنهان بودن ذات خداوند را، یعنی جهت گیری کامل به ذات خداوند بیان کردند، این رویکرد به عارف و مسافر مقدس آمادگی بیشتری می بخشد تا او را قادر به دریافت و انعکاس کند. کمال الهی هر چه بیشتر; به همین دلیل اهمیت حفظ این پنهانی و تداوم تجلی آن را توصیه می کنند.

ترجمه ماشینی: موضوع و اهداف: معنویت های جدید (عصر جدید) نگاهی خاص و جدید به انسان و جایگاه آن در جهان دارند که به مبانی انسان شناسی خاصی منتهی می شود. از جمله این مبانی کمال گرایی (روحانی و زیستی) است. هم چوپرا و هم ملاصدرا موضوعات مختلفی را در مورد کمال گرایی معنوی مورد بحث قرار داده اند. با توجه به دیدگاه ملاصدرا، این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که کمال گرایی معنوی دیپاک چوپرا چه ایرادی دارد؟ روش و یافته‌ها: روش تحقیق نظری و کتابخانه‌ای است. یافته های پژوهش با عناوین ماهیت کمال معنوی، غایت کمال معنوی، راه ها و موانع کمال معنوی ارائه شده است. همه این عناوین با توجه به چوپرا و ملاصدرا به طور جداگانه و در نهایت به صورت تطبیقی توضیح داده شده است. نتیجه‌گیری: نتیجه بررسی و تحلیل آرای چوپرا و ملاصدرا بر اساس آثار آنان این است که اگرچه شباهت‌هایی بین دیدگاه‌های آنان وجود دارد، اما کمال‌گرایی صدرا در جهت نیل به خداوند متعال است. همه راه ها و موانع کمال که از سوی ایشان مطرح شد، سالک را در سیر و سلوک یاری می رساند. در مقابل، کمال چوپرا کاملاً الهی نیست و بیشتر زیستی است و عمدتاً به دنبال آرامش درونی و حل مشکلات دنیوی انسان است.

ترجمه ماشینی: موضوع و مقاصد: تقسیم وجود به مختار و مختلط از ابتکارات ملاصدرا است و به تعبیر وی، وجود مستقل، وجودی است که به هیچ جوهری وابسته نباشد. برعکس، وجود مشترک وجودی است که چیزی جز موجودی وابسته با یک رابطه محض با وجود مستقل نیست. بحث از واقعیت وجود در حکمت متعالیه فقط یک بحث مفهومی نیست; اما بحث اصلی آن عینی است که به کیفیت رابطه بین معلول و علت وجود آن می نگرد. تحليل واقعيت يك اثر، مانند ساير مفاهيم فلسفي، در تبيين برخي مسائل كلامي، فلسفي، عرفاني و اخلاقي نقش اساسي دارد. روش و یافته‌ها: این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی، با هدف بررسی و تحلیل پیامدهای اعتقاد به واقعیت وجود زوجی در اخلاق الهی انجام شده است. به منظور دستیابی به هدف مذکور، بررسی واقعیت، مبانی وجود جمعی یک اثر و غایت شناسی اخلاق به عنوان موضوع اساسی بیان شد. نتیجه گیری: تأثیر وجود جبری در مسائل اخلاق الهی مانند استقامت در حالت خضوع، غرق شدن در عشق واقعی، فراگیری بالاترین مرحله شکرگزاری، رسیدن به اوج خوف و رجا، حالت تضرع و تضرع بوده است. از دیگر دستاوردهای این تحقیق است. بنابراین، اعتقاد به وجود یک اثر، مقدمه مهمی برای تبیین اخلاق الهی است.