جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان همواره در پی آن است که ریشه ناخوشی های خود را بیابد و آنها را برطرف کند. به راستی، سرچشمه شرور کجاست؟! این پرستش آن گاه پیچیده تر می شود که با باور به خدای توانا، دادگر و خیرخواه همراه شود. دربرابر این پرسش برخی وجود رنج را انکار کرده اند و آن را خیال باطل دانسته اند. فلاسفه مشاء ازمنظر هستی شناختی، کاستی و شر را بدون سرچشمه می دانند؛ به نظر آنان، شر همواره نیستی است؛ نیستی هم علت و ریشه نمی خواهد، پس نباید و نمی توان ریشه شر را بجوییم! گروهی دیگر از اندیشمندان شر و کاستی را به نیروهایی جز خدا نسبت داده اند. برخی نیز در برابر این شبهه، علم یا قدرت مطلق خداوند را انکار کرده اند یا دادگری و خیرخواهی او را از معنا تهی نموده اند. مؤمنان گاه شرور را کیفر گناهان می شمرند و گاه آنها را با توجه به نتایج اخروی، خیر وخوبی می دانند. متکلمان مسلمان نیز جبران این رنج ها را بر خدا لازم دانسته اند. قرآن کریم نیز هرچند در آیاتی، شرور و رنج ها را نتیجه کردار خود آدمی می شمرد، ولی با دقت در مجموعه آیات قرآنی پاسخی بس ژرف تر می توان یافت. نظریه نگارنده در این نوشته چنین است که: صفات خداوند در مرحله ذات بی انتها و مطلق است، ولی آن گاه که این ویژگی ها به حوزه فعل وراد می شود به یکدیگر کرانه می گیرند. همچنین در قرآن، از میان صفات و اسمای الهی، نام رب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر اساس آیات برشمار قرآن، در حوزه فعل، پروردگاری خدا بردیگر صفاتش سایه می افکند ابزار پرورش نیز هم نعمت و خوشی است و هم سختی و ناخوشی.بر این پایه، شبهه شر را چنین می توان پاسخ داد؛ صفات علم، قدرت، عدل و خیرخواهی خداونددر حوزه ذات بی انتها و مطلق است، ولی این صفات آن گاه که به حوزه افعال وارد می شوند همراه و تحت تاثیر ربوی ت الهی عمل می کنند. اعتقاد به توانایی، علم، دادگری، و خیرخواهی مطلق خدا مربوط به حوزه ذات الهی می باشد؛ در حالیکه وقوع شرور، کاستی ها و ناخوشی ها در حوزه فعل یا به تعبیر قرآنی - فلسفی در عالم خلق صورت می گیرد، پس این دوحقیقت به دو حوزه متفاوت تعلق دارند و تناقض و ناسازگاری بین آن دو نیست. بی تردید این شروط در متن نظم الهی حاکم بر آفرینش و برای تحقق تربیت آدمی، وجود پیدا می کند؛ ولی هر نوع کژی و کاستی خارج از این سامانه الهی منتفی است

در این رساله دیدگاه سنتی از امر به معروف و نهی از منکر پس از تأسیس حکومت اسلامی بانگرش واقعی آن به آزادیهای فردی، اجتماعی، سیاسی و نظارت مردم بر تمام شئون حکومتی مطرح می گردد که جا دارد گزیده ای از مطالب ارائه شده در این رساله، به ترتیب فصول آنها تبیین شود. فصل اول: جایگاه معنای تاریخی آزادی در غرب، به آداب و رسوم یونان باستان به مرکزیت آتن برر می گردد؛ اما در ایران شعار ازادی برای بازگشت به آزادی های ارائه شده در حکومت پیامبر اسلام(ص) و علی بن ابیطالب(ع) می باشد. فصل دوم: بعد از تبیین مفاهیم امر به معروف ونهی از منکر به تعریف های اصطلاحی آزادی پرداخته می شود، که متضمن دو تعریف مطلق ومقید از علماء مسلمان دربارة آزادی است. الف) انسانها را تکوینا کاملا آزاد قلمداد می کنند. ب)تشریعا، انسانها را آزاد از هر کسی و چیزی غیر از بندگی خدا می دانند. فصل سوم: هدف از امر به معروف و نهی از منکر، تشویق خوبان و تنبیه بدان، که اهم آنها بیان و انتقاد از اعمال فردی واجتماعی ستمگران و زمامداران بوده است. فصل چهارم: آزادی در اسلام شامل همة شؤون فردی، اجتماعی، سیاسی، عقیدتی، گفتاری، نوشتاری، فرهنگی و تجاری است. فصل پنجم:اسلام در تعاملات اجتماعی، ‎1. پذیرش عقیده را ازاد و تحمیل آن را غیر قانونی می داند. ‎2. تفکررا آزاد و خدعه و نیرنگ را منکر تلقی می کند. ‎3. بیان برای ارتقاء خوبیها و انتقاد از پلیدی ها را آزادو فتنه و براندازی را غیر قانونی می داند. ‎4. فعالیت فرهنگی در جهت تعالی انسان را آزاد، اماتوطئه فرهنگی را غیر قانونی معرفی می کند. ‎5. تجارت در اسلام آزاد لکن ضرر در کسوت تجارت به اشخاص و اجتماع غیر قانونی است.

آنچه در این رساله مورد تحلیل قرار گرفته است "ملاک صدق و کذب قضایا در فلسفه اسلامی است با این هدف که ملاک صدق انواع قضایا که در منطق مطرح شده معلوم گردد. با وجودی که حق اعم از صدق است، اما مراد از صادق بودن یک قضیه، مطابقت آن با حق و واقع است . تعریف قضیه به "کلام مرکب تامی که ذاتا قابل صدق و کذب باشد"، بیانگر زبان حکایت گری یک قضیه از محکیات خود است، پس هر قضیه، حاکی از امری در ورای خود می باشد. قضیه در تقسیم اولی به شرطی و حملی قابل تقسیم است . قضیه شرطی قضیه ای است که حکم به اتصال یا انفصال دو نسبت شده باشد. بنابراین یک قضیه شرطی متصله، هنگامی صادق است که حکم به اتصال، در نفس "نفس الامر" و واقع، به صورت علاقه لزومی بیان شده باشد، والا یا صدق آن اتفاقی است و یا کاذب . و صدق یک قضیه منفصله هنگامی است که حکم به انفصالی شده باشد که این انفصال، حکم به محال بودن اجتماع و ارتفاع طرف های قضیه در نفس الامر کند و یا اینکه به محال بودن اجتماع دو چیز یا به محال بودن ارتفاع دو چیز، در نفس الامر حکم کند. نوع دیگر قضیه، قضیه حملی است که خود تقسیمات گوناگونی را داراست اما از آنجا که قضیه صادق آن است که مطابق داشته باشد، قضیه را به لحاظ ظرف وجود موضوع به سه قضیه خارجیه، ذهنیه و حقیقیه تقسیم کرده اند و پس از آن به بررسی ملاک صدق و کذب هر یک از آنها پرداخته شده که البته در این صورت سایر قضایا نیز می توانند در ذیل هر یک از قضایای ثلاث قرار گیرند. ملاک صدق قضیه خارجیه، مطابقت آن با خارج است و ملاک صدق قضیه ذهنیه، مطابقت آن با "احکام ذهنی" یا "وجود ذهنی" است و ملاک صدق قضیه حقیقته نیز نفس الامر است . در بررسی مساله نفس الامر نیز نشان داده شده که "نفس الامر" همان ظرف ثبوت و تحقق محکیات قضایاست که با این وجود ملاک صدق هر یک از قضایا می تواند مطابقت با نفس الامر عنوان شود/

آنچه در دست دارید پژوهشی درباره توحید و شرک از منظر شیعه امامیه و سلفیه (وهابیت) است.در این تحقیق ابتدا به واژه شناسی توحید و نیز عبادت پرداخته شده و پس از بررسی معنای لغوی و اصطلاحی آنها به این نتیجه رسیده ایم که عبادت صرف خضوع و تسلیم نیست بلکه باید این خضوع و تسلیم در برابر موجودی باشد که اعتقاد به ربوبیت آن داشته باشیم و در غیر این صورت آن عمل را عبادت نمی گویند. پس از آن به بحث از توحید نظری و توحید عملی پرداخته شده واقسام توحید عملی مانند توحید در توکل - محبت، استعانت - خوف و رجاء را تبیین کرده وسپس اقسام شرک را توضیح داده ایم، سپس در بخش سوم پایان نامه به بحث از توحید عبادی ازمنظر امامیه به نقد و بررسی افکار حنبلی ها و اهل حدیث پرداخته و توضیح داده ایم که آنان هیچ گونه تأویلی را نپذیرفته و در معارف قرآن کریم اهل جمود بر ظاهر بوده و کاملا اندیشه های عقلی در مورد توحید را کنار گذاشته اند. و پس از بیان ادله توحید در عبادت، شبهات وهابیان را موردبررسی و نقد قرار داده ایم. از نظر آن توسل و شفاعت و قسم و نذر و قربانی و زیارت و تبرک جستن به اولیای الهی مهمترین مظاهر شرک و پرستش غیر خداوند است و ما هر کدام از این شبهات را در فصل سوم از بخش چهارم پایان نامه مفصل مورد نقد قرار داده و توضیح داده ایم که صرف توسل یا شفاعت خواستن یا زیابت یا... شرک نمی باشد، بلکه اگر کسی اعتقاد به ربوبیت اهل بیت(ع) داشته باشد و آنان را زیارت کند یا توسل به آنان بجوید در این صورت مشرک می شود. زیرا اعتقاد به دو واجب الوجود داشته است. اما اگر کسی آنان را واسطه درگاه الهی دانسته و آنان را موثر در این عالم بداند، ولی بگوید بأذن خداوند تأثیرگذار هستند در این صورت عمل اونه تنها شرک نیست، بلکه بهترین مصداق و نمونه توحید است و خود قرآن نیز فرموده وسیله به درگاه الهی اخذ کنید.

حقایق هستی واحد بوده و تکثرناپذیرند و فهم آنان بر ضرورتی از ناحیة عقل و دعوتی مصرانه ازسوی دین استوار است، اما تمام آنها به فهم تمام آدمیان در نمی آید و همین فریاد عجز فلسفه است؛ اما دین آمده است تا تمام مردم را از فهم و عمل بر طبق آن حقایق بهره مند کند و به دنبال آن بود. که تمثلات و تنزلات آن حقایق به گزاره های دینی بدل شده گزاره هایی که فهم ساده آنهاتضمین کننده مصالح عموم آدمیان است و تأویل آنها منحصر و مختص به عالمان است. برای رسیدن به هر کدام از این حقایق سه راه وجود دارد: راه دقیق و عمیق و استوار فلسفه، راه ساده وبرهانی و عامه پسند دین و یا راه پرپیچ و خم و بی محتوای عقلی در میانة مردم و فیلسوفان بهترین راه برای عموم مردم راه دوم است و برای فیلسفوان راه اول مناسب است و راه سوم که اشعریان و معتزلیان از آن رفته اند هم خطا است و هم مضر. این مدعای فیلسوفی بزرگ از غرب دنیای اسلام است. ابن رشد فیلسوف قرن ششم، اندیشمندی است که در فلسفه به ارسطو توقف کرده است و در فقه از یکی از ظاهرگراترین فرقه های زمان خویش حمایت می کند. خدا وجوددارد. راه دینی، یقینی و عمومی رسیدن به این حقیقت کدام است؟ خدا یکی است. راه دینی، یقینی و عمومی رسیدن به این حقیقت کدام است؟ چه صفات و چه رفتارهایی را می توان به خدا نسبت داد؟ کدامشان حقیقی و کدامشان دینی است و راه رسیدن به آنها چگونه است؟ متکلمان زمان ابن رشد که قرار بود پاسدار دین باشند، در اکثر این موارد به مسیری قدم گذاشتند که نه عالمانه بود و نه دینی و نه برای عموم مردم قابل فهم بود. اینان بر مبنای فهم خطای خویش، هر روز دین را به شکلی تغییر دادند و فواید آن را از میان بردند و تشتت را برای مسلمانان به ارمغان آوردند. ابن رشد از تک تک موارد بالا و از راه متکلمان مفصلا بحث می کند. در تمام این موارد، آنچه برای آدمیان، مفید و ضروری است، معنای روشن عبارتهای دینی است و نه تأویل آن. اما تأویل نیزجایی و جایگاهی دارد که ابن رشد خاتمه کتاب را به آن اختصاص داده است.

ملاصدرا مفهوم علم را همچون وجود، بدیهی، روشن و غیرقابل تعریف می داند و معتقد است که انسانها یک سلسله شناختها و ادراکات را دارند که به هیچ وجه قابل شک و تردید نیستند و حتی ادله ای که شک گرایان برای انکار مطلق علم بیان کرده اند خود متضمن چنین علمی است.ملاصدرا در بحث تعریف علم در صدد جنس و فصل و بیان تعریف حدی علم نمی باشد، چرا که وی علم را از مفاهیم ماهوی نمی داند و تعریفی که برای آن بیان می کند، تعریف لفظی است.ملاصدرا می گوید علم وجود بالفعل خالص و محض است. ملاصدرا در بحث وجود ذهنی معتقداست که ماهیت اشیاء علاوه بر وجود خارجی وجود دیگری دارد که به این وجود، وجود ذهنی می گویند و موجودات ذهنی اتحاد ماهوی با موجودات خارجی دارند. وی با یک سری ابتکارات جدید در مسئله وجود ذهنی معمای وجود ذهنی را حل کرد و آن را به یک موضوع ساده و قابل فهم تبدیل نمود. ملاصدرا در بحث اتحاد عقل و معقول معتقد است که عقل و معقول در نفس دووجود ندارند بلکه علم در صفحه نفس عین معلوم و عقل عین معقول است و به اعتبار بدان عقل وبه اعتبار دیگر بدان معقول گویند. ملاصدرا در بحث کلی و معقولات معتقد است که گاهی به مفاهیمی که مطابق آنها در ذهن است معقولات ثانی منطقی گویند. و گاهی به مفاهیم عقلی که ازخارج انتزاع شده اند معقولات ثانی فلسفی می گویند. و آنها در شناخت نقش بسزایی دارند.ملاصدرا در بحث ادراک نیز دو مبنا را بیان می کند که یکی مبنا عام و زیرنمای تمام مسائل فلسفی اوست دیگری مبنا خاص مسئله ادراک است. وی بر ادراک سه مرحله قائل است وادراک و همی را مقام نازل تعقل می داند.رساله از دیدگاه، سه تن از دانشمندان مهم فلسفه مشاء به صفت علم نگاه کرده است در فصل اول به زندگی نامه این سه دانشمند اشاره ای شده سپس به صفات الهی از دیدگاه سه گانه پرداخته است . در فصل دوم به علم الهی پرداخته و نتیجه گرفته شده است که علم از مقوله وجود بوده وعلم باری تعالی همان حضور مجرد عند مجرد است . فصل سوم کلی یا جزئی بودن علم خدا را مورد بررسی قرار داده است . در این فصل نظر هر سه دانشمند درباره ثابت یا متغییر بودن علم الهی، علم واجب به ممکنات، علم باری تعالی به شرور مورد بررسی قرار گرفته است . نویسنده ثابت کرده است که خدای متعال به جزئیات به نحو کل عالم است .

آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد چگونگی اثبات وجود خدا از طریق تجربه دینی، فطرت و اجماع است . این پژوهش در چهار بخش تدوین می گردد: بخش اول مربوط به تجربه دینی است، در این بخش، سیر تاریخی پیدایش اندیشه تجربه دینی ماهیت تجربه دینی، ویژگی های تجربه دینی، رابطه مکاشفه عرفانی و تجربه دینی، عوامل وقوع تجربه دینی و انواع آن، چگونگی تبیین تجربه دینی و عوامل بیان ناپذیری آن و چگونگی اثبات وجود خدا از طریق تجربه دینی بیان خواهد شد. بخش دوم مربوط به فطرت است . در این بخش، معنا و ماهیت فطرت، تفاوت فطرت با غریزه و طبیعت، ملاک فطری بودن امور فطری، عوامل و موانع شکوفایی فطرت و چگونگی استدلال از راه فطرت بر وجود خدا بررسی خواهد شد. بخش سوم مربوط به اجماع عام است، در این بخش مفهوم اجماع عام، رابطه اجماع عام و فطرت، چگونگی استدلال از طریق اجماع عام بر وجود خدا و تقریرات سه گانه ای که از اجماع عام وجود دارد، بیان می گردد. در بخش چهارم تجربه دینی، فطرت و اجماع عام با هم مقایسه شده و وجوه اشتراک و اختلاف آنها بیان می شود. تجربه دینی و اجماع عام از مسائل جدید کلامی ای هستند که در فلسفه غرب و سنت دینی مسیحی مطرح هستند . اما فطرت از مسائل کلامی اسلام است . هرچند متکلمان مسیحی نیز بدان توجه داشته اند/