جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این اثر ابن رشد به خلاصه و شرح متوسط بر کتاب العباره ارسطو پراخته است. کتاب العباره در خصوص مباحث منطق نگارش شده است. مباحث منطقی بکار رفته در این کتاب مربوط به بخش جهات در منطقاست که مسأله امکان قضایا را مورد بررسی قرار داده است.

این کتاب شرح‌ متوسط بر «ردّ بر سفسطیان‌» ارسطو است. غرض از نگارش این کتاب بیان وهمیات سوفسطاییان است که به نحوی حقیقی نشان می دادند.و با ارئه قیاساتی غیرواقعی مغالطه کرده و درست جلوه می دادند.

این کتاب شرح متوسط بر «تحليل‌هاى نخستين» ارسطو است. این اثر به بخش منطق ارسطو در مبحث قیاس اعم از تعریف و حدود و انواع آن پرداخته است.

این کتاب تلخیص کتاب قاطیغوریاس یا کتاب مقولات ارسطو است. در این اثر ابن رشد به خلاصه مقولات دهگانه در منطق ارسطو پرداخته است. موضوعات این کتاب در سه جز تدوین شده است جزء اول به منزله مقدمه ای برای کتاب است تا شرح دهد آنچه را که می خواهد بیان کند و جزء دوم در مورد مقولات دهگانه ارسطویی صحبت می کند و در جزء سوم د رمورد لواحق و عوارض آنها بحث می کند.

تلخیصی است از منطق ارسطو با شرح آن. وی ترجمه عبارات ارسطو را با «قال» آغاز می‌کند و پس از آن به شرح می‌پردازد. این نسخه شامل سه قسم است در قسم اول مقدمه ای تحلیلی و در قسم دوم مقدمه ای در زمینه نحوه بررسی این نسخه های منطقی و قسم سوم سه بخش از کتاب را در بر دارد: ۱. معانی. ۲. عبارات. ۳. قیاس.

این اثر،شرح‌ متوسط بر «تحلیل‌های پسین‌ یا دومین‌» ارسطو است. در این کتاب درباره اهمیت و جایگاه برهان و معرفت و نحوه و محدوده برهان و تعریف آن سخن می آورد.در این کتاب همچنین در مورد شک در مقابل برهان نیز مطلب امده است.

«تهافت التهافت» از بزرگترین آثار کلامی – فلسفی ابن رشد به عربی است و جوابیه ای به «تهافت الفلاسفة» که در آن به بیان پریشان گویی و تناقض آرای حکما پرداخته شده بود و در بیست مسئله ادله آنان را نقد و بررسی کرده است. ابن رشد کتاب «تهافت التهافت» را در پاسخ به «تهافت الفلاسفة» غزالی به رشته تحریر درآورده است، تا نشان دهد که بیشتر آنچه غزالی در کتابش آورده است از ارزش تصدیقی و اقناعی برخوردارند و به مرتبه یقین و برهان نمی‌ رسند. غزالی در بیست مسأله بر فلاسفه خرده گرفته در سه مورد حکم به تکفیر ایشان داده است. ابن‌ رشد یک به یک این مسائل را طرح کرده و به مقابله با غزالی رفته است. او فحاشی‌ های غزالی را با فحاشی پاسخ داده، اما آنجا که پای انتقاد و استدلال در میان است در بسیاری موارد به غزالی حق داده است و ابن‌ سینا را به کج‌ فهمی متهم کرده است. به نظر او کتاب غزالی مباحث الهی را از محل ویژه خویش به در آورده و برای غیر اهل آن عرضه کرده است. همین امر باعث شده است که این مباحث حالت برهانی خود را از دست بدهند، و به‌ صورت سخنانی جدلی و خطابی درآیند. از اینجاست که او نه گزارش غزالی را از دیدگاه‌ های فیلسوفان می‌ پسندد و نه انتقاد او را از آنها. مسائل بیست گانه ای که غزالی به نظر خود به فیلسوفان خرده گرفته و ابن رشد آنها را رد کرده می توان این گونه تقسیم کرد: 1- اتصال خدا با عالم: شامل چهار مسئله اول کتاب (قدم عالم - ابدیت عالم و زمان – خدا فاعل و صانع عالم است - عجز فیلسوفان از اثبات وجود صانع) 2- یگانگی خدا و عجز فیلسوفان از اثبات آن (مسئله پنجم) 3- صفات خدا (از مسئله ششم تا دوازدهم را در بر می گیرد) 4- علم خدا به جزئیات (مسئله سیزدهم) 5- مسائل فلکی و طبیعی (از مسئله چهاردهم تا شانزدهم) 6- سببیت (مسئله هفدهم) 7- نفس انسانی (مسئله هجدهم و نوزدهم) 8- بعث اجساد و حشر ارواح (مسئله بیستم) ابن رشد از روش جدلی که در عهد موحدین شایع بود تاثیر پذیرفت و آن را به بهترین صورت در کتابش به کار برد. وی در ردیات خود بر غزالی به مسائلی که درباره قدم و ابدیت آن و نیز زمان، مکان، حرکت، وجود خالق و علم و ماهیت و صفات او، روان بشری و جوهر آن، عالم بالا و اجرام و افلاک آن و حشر موجودات است، می پردازد.

كتاب حاضر نوشته ابن رشد، درباره قیاس از مجموعه کتب منطقی ارسطو است. ارسطو به عنوان بنیان گذار قیاس حملی، بحث های مستوفی را در این زمینه انجام داده که حاصل آن در شش رساله مقولات، العبارة، تحلیل اول، تحلیل دوم، جدل و بر رد سوفیست امروزه در دسترس است. وی اعتقاد دارد که قیاس باید پیش از برهان مورد بحث قرار گیرد زیرا قیاس عام تر است، به عبارت دیگر برهان گونه ای قیاس است اما هر قیاسی برهان نیست. ارسطو معتقد است قیاس گفتاری است که در آن هنگامی که چیزهایی فرض شود چیزی دیگر جز آنها که فرض شده اند به دلیل بر جا بودن مفروضات، به ضرورت نتیجه می شود. ارسطو قیاس را چنین تعریف می کند: قیاس برهانی است که در آن با فرض بعضی از چیزها، چیز دیگر غیر از آنچه فرض شده بالضرورة و از این حیث که چنین هست، لازم می آید. در واقع این تبیین نسبتاً مناسبی از ماهیت یک استدلال معتبر است. اما نظریه رسمی وی درباره قیاس، همه استدلال هایی را که این تعریف در موردشان صدق می کند مورد بررسی قرار نمی دهد. قضایایی که در قیاسات به کار می روند همه به شکل موضوع- محمول هستند و آنها چهار قسم می باشند: یا موجبه اند (affirmative) یا سالبه (negative)، و یا کلی (universal) هستند یا جزئی (particular).

ارغنون ارسطو حدود یازده قرن پس از پیدایش، به زبان عربی ترجمه شد که تحلیل و ارزیابی نخستین ترجمه های آن سبب می شود از یکسو با اهتمام مسلمین به میراث یونانی در سده های نخستین و از سوی دیگر با میزان صحت و دقت ترجمه ها آشنا شویم. عبدالرحمن بدوی نخستین ترجمه های عربی از مجموعه ارغنون ارسطو به علاوه ایساغوجی فرفوریوس را در یک مجموعه سه جلدی جمع آوری و تصحیح کرد. کتاب حاضر خلاصه ای از کتاب فوق بوده که شامل دو مقاله است: مقاله اول- بررسی نظریه القیاس. مقاله دوم- از انالوطیقا الاولی «و هو کتاب القیاس» است که شامل خصائص قیاس، النتائج الکاذبة، انواع الاستدلال الشبیهة بالقیاس است. در میان مطالعات انجام گرفته درباره منطق ارسطو، دو رویکرد را می­ توان از یکدیگر متمایز ساخت. در یک رویکرد، قیاس ارسطویی به عنوان یک دستگاه استنتاج طبیعی صورت بندی می شود. در رویکرد دوم، نظریه قیاس ارسطو با نگرش اصل موضوعی سامان می­ یابد.