جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این کتاب در باب معظم موضوعات فلسفه و علی الخصوص منطق، ما بعدالطبیعه، طبیعیات و علم النفس است. و رأی و نظر ابن سینا در این کتاب بعینه همان است که در سایر کتابهای او یافت می شود. از ممیزات این کتاب با کتابهای دیگر ابن سینا این است که مباحث مطرح در کتاب التعلیقات خارج از دسته بندیهای لازم و به صورت متفرقه بیان گشته و ابن سینا بدون آنکه به توضیح و تفصیل بپبردازد رأی و نظر خویش را به طور اجمال بیان نموده است. که برخی از این تعلیقه ها شبیه تعریف و برخی شبیه شرح مختصر و کوتاه و برخی شبیه توضیح اصطلاحات خاص است. آنچه را از این مختصر به انجام رسانیده تحقیق و ترجمه تعلیقات ابن سینا است که مقدمه و تحقیق آن مشتمل بر سه بخش، سرگذشت ابن سینا، پیش زمینه فکری ابن سینا که در این بخش به تأثیر ارسطو و فارابی در افکار و اندیشه های ابن سینا پرداخته شد. و پخش سوم تحقیقی در مورد تعلیقات ابن سینا است که بخش دوم جهت رعایت اختصار حذف گردید. در طول ترجمه موارد متعددی که ضرورت داشت توضیح و افزایشی صورت گیرد در متن ترجمه با علامت () مشخص گردیده است.

بحث درباره‌ي اصل عليت، معنا و جايگاه آن در جهان بحثي است که کمتر فيلسوف برجسته‌اي از آن غافل مانده باشد و به بررسي آن از منظر اصول و مباني فلسفي خود نپرداخته باشد. در اين رساله درباره‌ي اصل عليت در فلسفه‌ي ابن سينا و دکارت بحث شده است. محور بحث همانا علل چهارگانه‌ي ارسطويي است، يعني علت فاعلي، مادي، صوري و غايي. به طور کلي اساس بحث بر اين پايه بنا شده است که قانون عليت بر پديده‌هاي عالم هستي حاکم است.اين رساله، در چهار بخش تنظيم شده است: بخش اول کليات، بخش دوم، بحث عليت را در فلسفه‌ي ابن سينا و بخش سوم، بحث عليت را در فلسفه‌ي دکارت مورد بررسي قرار داده است. بخش چهارم، مقايسه‌ي اين دو فيلسوف در اصل عليت با يکديگر است.در هر سه بخش تأکيد بيشتر معطوف به علت فاعلي و غايي است. اقسام علت و معلول، تعريف علت و معلول، براهين اثبات علت فاعلي، روابط ساير علل با علت فاعلي، ممکن الوجود بودن عالم، نيازمندي معلول به علت، بحث غايت و ساير علل، از بحث‌هاي عمده‌ي اين رساله‌ به شمار مي‌روند. بنابراين در اين رساله، با فرض اينکه بين انديشه‌هاي ابن سينا و دکارت در مورد موضوعات مذکور تشابهات و نيز تفاوت‌هايي وجود دارد، تلاش مي‌شود ضمن تبيين نحوه تلقي هر يک از آن‌ها از اصول مورد نظر خود، بررسي دلايل ارائه شده و نحوه کاربرد آن‌ها در نظام فلسفي آن‌ها، جنبه‌هاي مختلف اين دو با هم تطبيق گردند تا ميزان تشابه و اختلاف و نيز ميزان استحکام ديدگاه‌هاي ارائه شده در تبيين ساختار فلسفي آن‌ها مشخص گردد.

فلسفه تاريخ هگل يكي از شيرين ترين و جذاب ترين و در عين حال تأثيرگذارترين بخش‌هاي فلسفه‌ هگل است. او كه به جبر در تاريخ و اراده روح در عالم هستي قائل است، انسان را برترين مخلوق در عالم هستي مي داند. تمام مخلوقات و از جمله انسان وسيله روح براي رسيدن روح به تكامل هستند. مرگ انسان پايان كار اوست. انسان صاحب اراده است، ولي به دليل فاني بودن و متناهي بودن انسان، اراده انسان در برابر روح و اراده او شكست مي خورد، زيرا روح شكست ناپذير و جاويدان است. هدف از به وجود آمدن تاريخ رسيدن روح به خودآگاهي است. خودآگاهي روح در آغاز به صورت بالقوه است و روند تاريخ ادامه مي يابد تا روح در پايان تاريخ به خودآگاهي بالفعل برسد. هدف از اين تحقيق بررسي اراده تاريخ(1) و اراده انسان و برتري اراده تاريخ بر اراده انسان است و با رسيدن روح به هدف خود تاريخ به پايان خود مي رسد. روش تحقيق در اين رساله، تحليل و توصيف نظر هگل و بررسي نتايج حاصل از پذيرش نظريه اوست كه پيامدهاي وخيمي را در زندگي شخصي و اجتماعي انسان ها به همراه دارد. نتايج به دست آمده از اين تحقيق عبارت است از: نزول ارزش و جايگاه انسان در چرخه تاريخ و ابزار دانستن انسان براي رسيدن روح به هدفش كه جايگاه انسان را از هدف (اديان الهي چنين جايگاهي را براي انسان قائل هستند) به وسيله تغيير مي‌دهد. اگرچه فلسفه تاريخ هگل از جهاتي قرابت زيادي با آموزه هاي ديني و عرفاني مسيحي دارد ولي از جهت نقش و جايگاه انسان در سير تاريخ تفاوتهاي عميقي با الهيات مسيحي كه انسان را هدف خلقت و نه وسيله‌اي بي‌مقدار مي‌داند دارد. ديدگاه هگل در زمينه جبر در تاريخ و ابزاردانستن انسان وسلب اختيار از او مورد تأييد و پذيرفته شده نيست، زيرا به نظر مي رسدكه تاريخ و جهان هستي اهداف ديگري دارد كه با اهدافي كه هگل براي عالم هستي قائل است فرقمي كند و قضاوت هگل در مورد تاريخ و انسانها بي رحمانه و غير منصفانه است و تناقض هايي را در پي خود دارد.جبر در تاريخ پذيرش برتري و پيروزي اراده روح بر اراده انسان و شكست و نابودي انسان در چرخه تاريخ است.

مبانی نطری هر اندیشمندی ریشه و اساس او را در حوزه های گوناگون معرفتی ساخته زیرا اندیشه های معرفتی ، برآمده از نوع آگاهی و نگرش اندیشمند به جهان ومسائل پیرامون آن است. در بررسی یک اندیشه ، مبانی و بنیان هایش که معمولأ خارج از حوزه یا موضوع آن اندیشه قرار می گیرد، به این دلیل که بنیان های اولیه آن اندیشه را تشکیل می دهد دارای اهمیت جدی ای می باشد. بی شک وقتی صحبت از مبانی یک اندیشه به میان می آید ، مقصود اصلی ای که اندیشه ها از آن ساری و جاری هستند مد نظر بوده و این موضوع به خصوص در مورد امام خمینی (ره) که با بینش خاص خویش سیاست مداران معاصر را با چالش جدی مواجه ساخت اهمیت بیشتری پیدا می کند . حال در این پژوهش ، قصد داریم ضمن برشمردن مهم ترین اندیشه های سیاسی امام خمینی(ره) ، مبانی نظری آن اندیشه ها که توجه عمیق به خدانگری، سنت معصومین(ع) و عقل محوری است را بیشتر بکاویم.

عموم متکلمان و فلاسفه در بحث صفات الهی، علی رغم اختلاف نظر در باب جزئیات اتفاق نظر دارند که فهم انسان از خداوند به واسطه صفات او صورت می گیرد ولی محدودیت و ناتوانایی های انسان در فهم این صفات خود را نشان می دهد. نظر متفکرین مختلف پیرامون کیفیت و حدود توانایی انسان در فهم چیستی صفات خداوند متفاوت است، به نحوی که آنها لااقل سه نوع الهیات سلبی، ایجابی و متعالی را برای حل این معضل ارائه کرده اند. بی شک هر یک از این انواع سه گانه الهیات ، تأثیر مهمی در کل سیستم تلقی قائلان به آنها در تمام جزئیات عقیدتی و حوزه های مربوط به دیانت و پرستش را شامل می شود . ارزش این تأثیرگذاری تا به حدی است که اتهامات مختلفی از سوی متفکران و مومنین را به پیروان تلقی های دیگر از ماهیت الهیات راست کیشانه موجب شده است ؛ برای مثال قائلان به الهیات سلبی معتقدان به الهیات ایجابی را به شرک متهم می کنند و قائلان به الهیات ایجابی هم پیروان الهیات سلبی و نیز پیروان الهیات متعالی را به تعطیل متهم می نمایند. در این رساله به منظور نیل به نتیجه ای روشن، آراء برخی از برجسته ترین متفکران شرق و غرب را در باب فهم پذیری صفات الهی مورد توجه قرار داده و آن را شرح می کنیم. همچنین مشکلاتی که هر یک از این دیدگاه ها با آن مواجهند طرح خواهد شد.

اگر چه قریب 400 سال از طبع نخستین کتابهای عربی و فارسی در جهان می گذرد ، و طی این سالیان آثاری فراوان در زمینه های مختلف فرهنگ ومعارف اسلامی و ایرانی به چاپ رسیده، ولی هنوز بسیاری از نسخه های دست نویس از نفایس محفوظات کتابخانه های بزرگ مهان وایران و مجموعه های شخصی و دور از دسترس همگان می باشد از جمله این منابع ، کتاب کشف الحقایق المحمدیه اثر غیاث الدین منصور دشتکی شیرازی ( 948- 866 ) فرزند سید سند و معاصر علامه اوانی است . غیاث الدین در این کتاب طی 12 فصل به مباحث مهم الهیات بالمعنی الاخص ، به روش مشائیان ، پرداخته و در هر مبحث سعی کرده اعتراضات علامه دوانی را بر پدر خویش ، سید سند ، پاسخ دهد . فصل اول و دوم کتاب به ترتیب به اثبات واجب الوجودو توحید اختصاص یافته است . در این رساله ما به تصحیح فصل اول و دوم کتاب مذکور و تحقیق و بررس مهمترین مطالب طرح شده در این دو فصل پرداخته ایم.

ارائة نمایی کلی از تقریباً یک دوره فلسفة اسلامی باضافة نظریه های فیلسوفانی همچون افلاطون و ارسطو که دراین پایان نامه مورد بررسی قرار گرفته و مطالب تازه ای که از این رهگذر بدست آمده است ، در این مختصر نمی گنجد. لذا بهترین کار این خواهد بود که فهرست فصلها و برخی از مهمترین تازه های آنها بطور عنوانی معرفی شود مقدمه : علاوه بر زندگینامة مختصر ابن سینا شمایی از عقاید فلسفی وی تحت سه عنوان وجودشناسی ، خداشناسی ومعاد آمده است فصل اول : موضوع الهیات نظرات چند تن از فیلسوفان در مورد موضوع الهیات و ملاک و معیار تعیین عوارض ذاتی موجود بماهو موجود آورده شده است . مهمترین تازه ئ این فصل عبارت از این است که در فلسفة افلاطون تشبیه خط منقسم معرف و نمایندة علوم عملی فصل دوم : ماده و صورت براهین ترکیب چسم از ماده و صورت به همراه انتقادهای فخر رازی در مورد عدم ترکیب جسم از ماده و صورت ذکر گردیده است . مهمترین تازة این فصل این است : ماده و صورت برای اولین بار به همان معنایی که ارسطو خصوصاً از ماده در نظر داشت در فلسفة افلاطون بکار رفته است فصل سوم : اثبات قوه ها در این فصل معانی و اقسام قوه و دلایل اثبات آن خصوصاً از نظر ابن سینا و ارسطو موردبحث و بررسی قرار گرفته است فصل چهارم : علت و معلول تعریف علت و معلول و اقسام آن در دو حوزة تفکر اسلامی و یونانی موردبحث قرار گرفته است . برخی از مهمترین تازه های این فصل عبارتند از : الف مبادی فعل اختیاری شامل : 1 - اراده اجمالی 2 صورت علمی 3 قوة شوقی 4 ارادة عملی 5 قوة عضلانی عضو ، می باشد ب اصل برهان معروف به برهان وسط و طرف از آن ِ ارسطوست که ابن سینا آن را بسط و تفصیل داده است فصل پنجم : وجود و تقسیم آن به جوهر و عرض این فصل بعلت تعدد مطالب مورد بحث به پنج بخش تقسیم شده است که بعلت طولانی شدن چکیدة پایان نامه فقط به ذکر عنوانهای پنج بخش اکتفا نموده و از ذکر تازه هایی از این پنج بخش خودداری می شود بخش اول : وجود و تقسیم آن به جوهر و عرض بخش دوم : مباحث مربوط به واجب و ممکن بخش سوم : کلی و جزئی بخش چهارم : واجب الوجود و صفات آن بخش پنجم : معاد