جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫اين پژوهش در چهار فصل در پي پاسخگويي به اين پرسش است که انديشه مذهبي صفاريان و تعامل آنان با شيعيان چگونه بوده است؟ صفاريان، خاندان حکومتي هستند که از کشور افغانستان فعلي برخاسته و از سال 247 تا 394 قمري، به وسيله يعقوب ليث آغاز شد و بر بخش وسيعي از سرزمينهاي اسلامي حکمراني کردند. پيش از روي کار آمدن صفاريان به صحنه قدرت در سرزمين افغانستان، در ايران فعلي تشيع وجود داشته است. در آستانه ظهور صفاريان نيز، شاهد حضور فعال و چشمگير تشيع در قلمرو صفاريان هستيم و ائمه? با شيعيان در ارتباط بودند و در مناطق مختلف ايران و افغانستان وکلايي داشتهاند. در رابطه با مذهب صفاريان، ديدگاه مستشرقان، پژوهشگران ايراني و نويسندگان عرب بررسي شده است. با ارائه قرائن و شواهد و نقد برخي از ديدگاهها، نويسنده به اين نتيجه رسيده است که صفاريان از مذهب اسماعيلي پيروي ميکردند. عدم اطاعت از مذهب اهل سنت و تصريح خواجه نظام الملک به پيروي آنان از مذهب اسماعليه، از شواهد بر اين مطلب است. يعقوب ليث، اولين حاکم صفاري، با شيعيان سيستان روابط خوبي داشته است. همچنين با دشمنان شيعه، دشمني داشته است. خوارج در سيستان به دست يعقوب ليث قلع و قمع شدند و خليفه عباسي، از سوي او تهديد شد. جانشين وي نيز با شيعيان رابطه خوبي داشت و با خوارج و خلفا جنگيد. در مورد او گزارش وجود دارد که از دوست داران اهل بيت? بوده است. نويسنده سه احتمال را درباره حمله يعقوب به طبرستان مطرح کرده و به اين نتيجه رسيده است که علت اين حمله، شيعه بودن مردم طبرستان نبوده و تعامل صفاريان با شيعيان طبرستان نيز مسالمت آميز بوده است همچنين هيچ گزارشي از خصومت آنان با شيعيان خراسان ارائه نشده است و با آنان نيز رفتاري مسالمت آميز داشتهاند. در مورد تعامل صفاريان با شيعيان جبال و خوزستان، اطلاعي در دست نيست؛ ولي از قرائن معلوم است که صفاريان با آنها نيز رابطه خوب و مسالمت آميزي داشتهاند. نتيجه اينکه تعامل صفاريان با شيعه، مسالمت آميز بوده است.

‫اين تحقيق به تبيين موقعيت سياسي، فرهنگي و اجتماعي شيعيان کوفه از زمان صلح امام حسن(ع) تا سقوط سلسله امويان مي‌پردازد و فراز و نشيب‌هايي را که شيعيان بعد از صلح امام حسن(ع) با معاويه و قيام عاشورا، قيام توابين، قيام مختار، قيام زيد بن علي و جنبش‌هاي ديگر شيعي طي کرده‌اند به تصوير مي‌کشد. نويسنده در چهار فصل به فشارهاي سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي شديد امويان بر شيعيان در دور‌ان مزبور اشاره کرده است. وي در فصل اول ضمن ارائه کلياتي از تحقيق خويش، مفهوم شيعه، شيعيان سياسي، شيعيان اعتقادي و شهر کوفه را بررسيده و همچنين مباحثي کلي در زمينه علم تاريخ، کتاب‌هاي تاريخي، علم رجال، فرقه‌شناسي و علوم حديثي را بيان مي‌کند. او در فصل دوم به بررسي وضعيت سياسي شيعيان کوفه پرداخته و نقش شيعيان در پذيرش صلح از سوي امام حسن(ع)، عکس‌العمل شيعيان در مقابل اين صلح، پشيماني شيعيان در مقابل صلح امام حسن(ع)، اوضاع شيعيان کوفه در زمان امام حسين(ع) ، روابط شيعيان کوفه با امام حسين(ع) ، مرگ معاويه، نقش شيعيان کوفه در نهضت عاشورا، دعوت امام حسين به کوفه از سوي کوفيان، شهادت مسلم بن عقيل در کوفه، خيانت کوفيان به امام حسين(ع) ، اوضاع شيعيان از زمان شهادت امام حسين(ع) تا سقوط امويان، نقش شيعيان در قيام توابين، قيام مختار ثقفي و قيام زيد بن علي(ع) شرح و بررسي شده است. نگارنده در فصل سوم وضعيت فرهنگي، علمي و اعتقادي شيعيان کوفه در آن دوران، مي‌پرازد و وضعيت علم فقه و کلام، شکل‌گيري فرقه‌هاي جدا شده از شيعه و ظهور زيديه، کيسانيه و غلات در اين شهر را شرح مي‌دهد. در فصل چهارم به بررسي وضعيت اجتماعي شيعيان کوفه پرداخته و جايگاه اجتماعي شيعيان، مانند امنيت و طبقات اجتماعي، تبعيض بين موالي و عرب، شکل‌گيري خلقيات مثبت و منفي شيعيان، انسجام قبيله‌اي و همچنين اوضاع اقتصادي را بررسي تاريخي کرده است.

‫بر اساس ادله موجود، تشيع در دوران حيات پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و بنا بر قولي، همگام با دعوت به شهادتين، شکل گرفته است. اندونزي از بزرگ‌ترين کشورهاي مسلمان محسوب مي‌شود. با اين حال، زمان و نحوه ورود تشيع به اندونزي، مورد اختلاف است. پژوهش حاضر در پنج فصل در پي آن است که ورود مذهب شيعه، به ويژه تشيع معاصر پس از پيروزي انقلاب اسلامي به کشور اندونزي را بررسي کند. نويسنده در بحث از آغاز تشيع در اندونزي، پس از نگاهي کلي به کشور اندونزي، سه ديدگاه را درباره ورود اسلام به اندونزي ارائه نموده است. شيعه در سوماترا، شيعه در جاوه، و آثار تاريخي و فرهنگي شيعه در اندونزي، از ديگر عناوين اين مبحث است. وي ورود اسلام به اندونزي را از ورود شيعه به اندونزي جدا نمي‌داند؛ زيرا مذهب شيعه، اولين اسلامي است که به اندونزي وارد شده است. شيعيان در سال 840 ميلادي، سلطنت اسلامي پرلاک را در سوماترا تأسيس کردند و پس از يک قرن، به خاطر درگيري آنان با سنّيان، قدرتشان از بين رفت. شيعيان قرامطه نيز در سوماتراي غربي، دوران شکوفايي را سپري نمودند. شيعيان در جزيره جاوه نيز مقام خود را تثبيت کردند که در اينجا نيز با سنيان در امر حکومت رقابت مي‌کردند. پس از چند قرن، فقط آثار تاريخي و فرهنگي شيعه، از جمله آداب و رسوم عاشورا در بنکگولو و برخي مناطق باقي ماند. مهم‌ترين عوامل تشکيل جمعيت شيعه در اندونزي، عبارت است از: وجود نسل سادات در اندونزي، وقوع انقلاب اسلامي ايران، و وجود دانش‌آموختگان اندونزيايي از حوزه قم. مرحوم علامه سيد حسين بن ابي بکر الحبشي، دکتر سيدعمر شهاب، سيد حسين شهاب، دکتر جلال‌الدين رحمت، حجت الاسلام و المسلمين حسن تونو و دکتر محسن حبيب، از شخصيت‌هاي برجسته شيعه معاصر اندونزي شمرده شده‌اند. نويسنده پس از اين، به معرفي سازمان‌ها، مؤسسه‌ها و نهادهاي اجتماعي-آموزشي پرداخته است.