جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نفس، يكي از ابعاد وجودي انسان است كه داراي مراتب مختلفي و به حالات و شئون مختلفي متصف مي‌شود. يكي از اين حالات، حالت لوّامگي آن است كه پس از اتصاف به آن، «نفس لوّامه» خوانده مي‌شود. اينكه نفس لوّامه چيست و چه عواملي در فعليت و بيداري‌ آن نقش دارند، مسئله‌اي است كه اين پژوهش به دنبال پاسخ به آنها است. روش پژوهش، توصيفي ـ تحليلي است و در جمع‌آوري داده‌هاي، از منابع كتابخانه‌اي استفاده شده است. با مطالعه و بررسي منابع مربوطه، به دست آمد كه نفس لوّامه يكي از حالات، مراتب و شئون نفس است كه؛ هنگام ارتكاب معاصي توسط آدمي، بدان متصف مي‌شود؛ بدين معنا كه تمامي انسان‌ها از برّ و فاجر، بعضي هم در دنيا و هم در قيامت و بعضي صرفاً در قيامت، بر اثر حضور و بروز عواملي بيداري آفرين، اين حالت لوّامگي را در خود احساس كرده و در نتيجة‌، به دليل انجام فجور و يا قلت انجام كار نيك، ندامت حاصل شده و به ملامت خود مي‌پردازند.

اهل سنت به دلیل نپذیرفتن امامت و خلافت منصوص، با هدف ایجاد اعتماد و اطمینان به واسطه‌های انتقال معارف و احکام اسلامی از رسول خدا| به نسل‌های بعدی، با استناد به شماری از آیات و روایات، نظریه عدالت همه صحابه را مطرح کرده‌اند. در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی به نقادی این نظریه پرداخته، به این پرسش پاسخ داده‌ایم که آیا آیات مرتبط با ایمان صحابه با نظریۀ عدالت صحابه سازگار است؟ در این مقاله با توجه به آیات مرتبط با نظریه عدالت صحابه، مباحثی مانند سبقت در ایمان، پایداری بر ایمان، پیمان بر ایمان، درجات ایمان، اظهار دروغین ایمان، ضعف در ایمان و انصراف از ایمان بررسی شده‌اند. نتیجه اینکه پایه نظریه عدالت صحابه مستحکم نیست و صحابه همانند دیگر افراد امت اسلامی به اقتضای خلقت انسانی و شهوات نفسانی در معرض ارتکاب برخی گناهان کبیره بوده‌اند و بلکه برخی مرتکب آنها نیز شده‌اند.

عالمان و محققان‌ ديني دربارة شرح و تفسير «تأويل قرآن» سخنان مختلفي بيان کرده و اصطلاحات متنوعي را پديد آورده‌اند. در عرف عرفان و لسان انديشمندان، به‌طور رايج فهم و شرح آيات الهي به وسيلة عارفان، «تأويل» نام گرفته است که با ذوق خاص و ارائة مفاهيم ويژه همراه است. بررسي تأويل قرآن نزد عرفا و اينکه چرا فهم خود را فهم تأويل مي‌دانند، تابع تبيين مباني معرفتي و هستي‌شناختي عرفاني است که آثار ابن‌عربي و پيروان او بهترين منبع اين بررسي است. در ديدگاه ابن‌عربي، فهم و شناخت هر حقيقتي، از جمله فهم تأويل و حقيقت قرآن، تنها وقتي حاصل مي‌شود که مبادي ادراک قلب حقيقي انسان از راه تصفية باطن گشوده شود و محل دريافت تجليات ذاتي و اسمائي گردد. اين نوع اخذ علم، خصوصيت اصلي و فصل مميز معارف عرفاني است و راه بديلي ندارد. در قبال اين ادعا، راه بديلي با عنوان تأويل فني قرآن طرح شده است که اين مقاله به نقد آن اشاره دارد.