جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سوره‌ی مبارکه‌ی مائده از سوره‌های مدنی است که محتوای آن غالباً در تشریح و تبیین احکام اسلامی است. بنابراین بدیهی است که نسبت به سایر سوره‌ها به ­خصوص، سوره‌های مکی، دارای ویژگی‌های خاصی باشد. پژوهش حاضر با بهره ­گیری از ابزار سبک‌شناسی و روش توصیفی تحلیلی می­ کوشد ویژگی­های برجسته‌ی سبک این سوره را مورد مطالعه قرارد دهد و کارکرد هر یک از لایه­های سبکی را در تبیین معنای مورد نظر تبیین نماید تا از این رهگذر کارکرد عناصر سبک­ساز و ویژگی‌های برجسته‌ی سبک زبانی- بیانی این سوره را نشان دهد. برآیند پژوهش نشان می­دهد که یکی از مهم­ترین ویژگی‌های سبک این سوره خطاب قرار دادن مؤمنان با «نداء» به واسطه‌ی عبارت «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» است که در این سوره از بسامد بالایی برخوردار است و این امر بیان­گر رحمت الهی و تکریم مؤمنان است. سبک چینش جملات در این سوره، با مفاد سوره و محتوای تشریعی با جملات کوتاه و طلبی آن همسویی و تناسب دارد. افزون بر این در بسیاری از آیات ترتیب جملات آهنگین بوده و وفور جملات فعلیه باعث پویایی و حیات سبک این سوره شده است. از دیگر ویژگی‌های سبکی این سوره گونه­ های مختلف تکرار و کارکرد شایسته­ ی موسیقی معنوی آن در تبیین معانی آیات است.

حرکت یک پدیده مهم و مؤثر در مفهوم‌سازی است که به‌واسطۀ فعل به عنوان یک گزارۀ پویا در جمله نمود پیدا می‌کند. لئونارد تالمی زبان‌شناس مطرح در حوزۀ زبان‌شناسی و معنا‌شناسی شناختی، فعل حرکتی را حاصل چهار مؤلفۀ رویداد حرکتی، پیکر، مسیر و زمینه می‌داند. در قرآن کریم، فعل حرکتی (أنزَلَ) یک فعل مسیرنما و پویا است که به واسطۀ موضوعاتی که به نزول قرآن و رحمت بر مردم می‌پردازد، از بسامد بالایی برخوردار است. در این پژوهش، سعی بر این است تا کارکرد فعل حرکتی (أنزَل) در قرآن کریم را با استناد به علم زبان‏شناسی شناختی و نظریۀ حرکتی تالمی، مورد کاوش قرار دهیم. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد مطابق با معنای لفظی، فعل “أنزَلَ» مسیر نزولی و از بالا به پایین دارد. کنش‌گر تمامی شواهد فعل‌ مسیرنما (أنزَل) یکسان است و حرکت نزولی توسط خداوند اتفاق می‌افتد. حرکت نزول کارکردی ذهنی دارد، بدین‌صورت که پیکرها به صورت موجودیتی عینیت یافته مسیری نزولی را به سوی زمینه، یعنی زمین و مخلوقات می‌پیمایند. از سوی دیگر، فعل (أنزَلَ) به دلیل وسعت معنایی و ارتباط معانی حاشیه‌ای و کانونی آن انگاره‌ای شناختی را ترسیم می‌کند.

دانش کاربردشناسی از شاخه های زبان شناسی است که می تواند در حوزه تفسیر قرآن وارد شود و ابعاد معنایی این آیات را در سطح مراد جدی آشکار سازد و به تفسیر و تبیین معانی پاره گفت ها در هنگام کاربرد و بر اساس شرایط و موقعیت زمانی و مکانی تولید پاره گفت بپردازد. قرآن کریم بارها به موضوع طعام و حلیت و حرمت آن توجه کرده است. این موضوع همواره با یکی از وجوه مربوط به امر نبوت و رسالت، به ویژه لزوم تبعیت از فرستاده و شخص برگزیده الهی برای جلوگیری از گمراه شدن در پیوند است. بر اساس آیه ۹۳ سوره آل عمران می توان گفت که در میان امتهای موحد قبل از نزول تورات نیز امر حلیت و حرمت به مقتدا و پیشوای دینی باز می گشته است. رویکرد کاربردشناسی در فهم این آیه نشان می دهد که موضوع خوراکیها و خوردن، موضوعی ذو ابعاد است که طرح آن در قرآن کریم با موضوعات و مفاهیم مختلف درآمیخته است و البته در این میان، مفهوم توحید و نبوت پیامبر اسلام و نیز برگزیدن و تبعیت از امام و مقتدا، از اصلی ترین مفاهیمی است که با این موضوع پیوند خورده است.