جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق در زمینه هجرت و مهاجرت از نظر قرآن و نهج البلاغه و جامعه شناسی است و در پنج بخش به نگارش درآمده است: در بخش اول رابطه هجرت و تمدن، و در بخش دوم، هجرت در قرآن بررسی شده است. بخش سوم، به بررسی آیات مربوط به هجرت بر اساس شأن نزول و مهاجرت پیامبران بزرگ الهی، و بخش چهارم، به بیان انواع مهاجرت از دیدگاه قرآن اختصاص دارد و در بخش پنجم، هجرت در نهج البلاغه مورد بررسی قرار گرفته و از موضوعاتی از قبیل واژه هجرت و مهاجرین در نهج البلاغه، توضیح و تبیین اصل هجرت در نگاه امیرمؤمنان(ع)، طلقاء مهاجرین، منزلت هجرت و مهاجرین نزد امیرمؤمنان(ع) و تعرّب بعد از هجرت بحث شده است.

در پایان نامه حاضر مبانی هدایت از دیدگاه قرآن کریم بررسی شده و از این موضوعات سخن رفته است:جنبه های هدایت و مفهوم آن، هدایت از دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبائی، مهتدی الیه از دیدگاه قرآن،صراط مستقیم و تفسیر آن از دیدگاه آیات، انواع هدایت شامل هدایت تکوینی و تشریعی و غریزی وفطری، عوامل هدایت شامل فطرت، عقل، نبوت، وولایت و تکوین. در انتها فهرست آیات هدایتی قران به ترتیب سوره ها آورده شده است.

موضوع زن و خصوصاً زن از دیدگاه قرآن ، همواره مورد نظر اندیشمندان بوده است و از جنبه های بسیاری به آن پرداخته شده است. مطالعه و دقت در نگاه قرآن به زن از بعد انسانی، این حقیقت را آشکار می سازد که زن، در این بعد هیچ تفاویت با مرد ندارد، زیرا که خداوند انسان را آفرید و بنابر قانون زوجیت او را به دو صنف زن و مرد تقسیم کرد. بنابراین از جهت خلقت، هیچ یک بر دیگری برتری ندارد. قرآن، زن را انسانی تکریم شده می داند با وجودی کامل و شایستگی بسیار. او انسانی است که خداوند ابزارهای هدایت را در اختیار او گذاشته تا به سوی سعادت وکمال ره بسپارد، او انسانی است مکلف که در همه موارد، مخاطب قرآن قرار می گیرد، او باید همه دستورات الهی را انجام دهد و از مناهی او دوری گزیند، و در برابر بهترین پاداش ها را می گیرد، او رسالتی عظیم در عرصه زندگی دنیا بر دوش دارد و از حقوقی انسانی برخوردار می باشد، او می تواند به مقامی دست یابد که خداوند او را به عنوان اسوه و نمونه برای افراد با ایمان معرفی کرده است، تا به او تأسی نمایند.

یکی از مسائلی که در امر تبلیغ و دعوت همواره مورد تاکید آیات و روایات قرار گرفته است پایبندی و التزام عملی داعیان و مبلغان است که ما با عنوان " هماهنگی قول و فعل " از آن یادمی کنیم و می توان آن را مهم ترین شرط تاثیر تبلیغ خواند. در این تحقیق: پس از بررسی حوزه مفهومی قول و فعل ، منظور از هماهنگی قول و فعل بیان شده که : " انسان مطابق معتقدات قلبی خویش سخن گفته، با نیت سالم و الهی بیان کند، قول او مطابق با واقع باشد و در عمل پایبندی خود را به سخن خویش نشان دهد." همچنین تاثیر هماهنگی قول و فعل در دعوت بررسی شده که از آیات شریفه قرآن کریم استفاده می شود هماهنگی قول و فعل مبلغ و دعوت کننده به راه خیر و صلاح، دلیل حقانیت مکتب داعی " ، نشان " ممکن بودن پایبندی به مکتب" مورد نظر ، " عامل تاثیر در مخاطب " و " عامل تحرک انسانها " می باشد. عوامل موثر بر هماهنگی یا عدم هماهنگی قول و فعل با استفاده از آیات قرآن شناسایی شده که عبارتند از : " تعقل " و " تقوی " ، " استعانت از صبر و نماز " و " صدق " که از عوامل موثر بر هماهنگی قول و فعل و عواملی همچون " نفاق " و " فسق " که از عوامل عدم تطابق گفتار و کردار هستند. در پایان ، به نمونه های قرآنی هماهنگی یا عدم هماهنگی قول و فعل اشاره شده است که خداوند، پیامبران، اولوالالباب، مومنان حقیقی ،متقین، مهاجران فقیر، و اولیاءالله از نمودهای دارای هماهنگی و فاسقان،منافقان،کافران،مشرکان،برخی از اهل کتاب، دانشمندان یهود و نصارا، بنی اسرائیل، قول فرعون، برخی از شاعران، و ابلیس از نمودهای فاقد هماهنگی قول و فعل در قرآن کریم می باشند.

هدف از تحقیق بررسی وحدت و همبستگی اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم می باشد که در این رابطه سوالاتی چون ‎۱- واژگتن هم ارز و غیر هم ارز وحدت و همبستگی اجتماعی در قرن چیست ‎۲- عوامل ایجاد و تقویت و همبستگی اجتماعی از دیدگاه قرآن چیست ‎۳- آفات تحقق وحدت و همبستگی اجتماعی از دیدگاه قرآن چیست را پاسخ یابی می نماید و براین اساس فرضیات چون ‎۱- واژگاه هم ارز وحدت درقرآن متعددند و واژگان غیر هم ارز با وحدت نیز متعددند ‎۲- با مراجعه به قرآن چنین استفاده می شود که عوامل موثر بر وحدت و همبستگی اجتماعی عبارتند از عوامل اعتقادی ، عوامل اخلاقی ، عوامل اجتماعی و عوامل عبادی می باشد ‎۳- با مراجعه به قرآن آفات وحدت و همبستگکی اجتماعی در سه بعد اعتقادی ، اخلاقی و روانشناختی و بعد اجتماعی قابل برسی می باشد را مطرح می نماید روش این پایان نامه تحلیلی - توصیفی می باشد این پایان نامه در سه فصل و یک مقدمه می باشد که در فصل اول واژگتن هم ارز و غیر هم ارز با وحدت و در فصل دوم عوامل ایجاد و تقویت وحدت و همبستگی اجتماعی و در فصل سوم آفات تحقق وحدت و همبستگی اجتماعی مورد بررسی کامل قرار می گیرد و براساس یافته تحقیق می توان نتیجه گرفت این پایان نامه اصل وحدت و راههای عملی قرآن برای دستیابی به وحدت و عوامل و موانع وحدت اجتماعی را مورد بررسی قرار داده است . واژگانی از ریشه "و.ج.د" و " ف.ر.ق" و مشتقات و مترادفات آنها به کار رفته بود شروع و باتوج به اینکه در بسیاری موارد ، موضوع آیات ، در رسیدن به هدف یاری نمی کرد ولی در آن آیات مطالب بسیاری درباره وحدت ذکر شده بود لذا درموارد متعدد کل قرآن مورد بررسی قرار می گیرد و نتیجه می گیرد تحقق وحدت ایده آل جامعه قرآنی تنها در سایه توحید به معنای گسترده و واقعی آن امکان دارد و تفرقه عاملی جز شرک و نفاق ندارد .

آنچه در این پایان نامه مورد بررسی قرار گرفته است، مسئله هدایت و ضلالت و زمینه هایی است که انسان به وسیله آنها به هدایت می رسد و یا به سقوط در می افتد. این موضوع با توجّه به آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام ، بررسی شده است. واژه «هدایت» در دو معنا به کار می رود: ارائه طریق یا راهنمایی و ایصال الی المطلوب یا رهبری. بر اساس استقرای آیات قرآن، حدود 43 آیه در زمینه متعلَّق هدایت وجود دارد که از میان آنها شانزده آیه متعلَّق هدایت را صراط مستقیم ذکر کرده است و صراط مستقیم، همان دین استواری است که مصداق اتم و اکمل آن، آیین ابراهیم علیه السلام است و به طور کلّی، حقیقت صراط مستقیم، چیزی جز اسلام ناب، یعنی تسلیم و فنا در پیشگاه احدیّت، عبد خدا بودن و انقطاع از ماسَوَی اللَّه نیست. پایان نامه از دو بخش عمده تشکیل شده که هر بخش، شامل چند فصل است. بخش اوّل در باب کلّیات بحث و شامل چند فصل است. فصل اوّل این بخش، به معنای هدایت و ضلالت در کتب لغت پرداخته و آیاتی از قرآن را در معنای لغوی هدایت آورده و طریقه استعمال هدایت در قرآن را بررسی کرده است. هجده وجه برای هدایت و هشت وجه برای ضلالت، بیان شده است. فصل دوم، مربوط به بحث از قلمرو و محدوده هدایت و ضلالت است. نویسنده در این فصل، از هدایت عامّه، مراحل مختلف قبل از هدایت، نیاز تمام موجودات به هدایت الهی و قلمرو ضلالت، بحث می کند. فصل سوم، درباره اقسام هدایت است. نویسنده، بنا به تقسیمی، هدایت را به دو قِسم تکوینی و تشریعی تقسیم نموده و هدایت تکوینی را نیز شامل سه قسم: هدایت طبیعی، هدایت غریزی و هدایت فطری دانسته است. سپس اقسام ضلالت را بررسی می کند. در تقسیم او گم راهان بر سه دسته اند: گم راهان از فطرت الهی، غوطه وران در ضلالت و گم راهی، و منحرفان از صراط مستقیم. منشأ این انحراف نیز یا انحراف اعتقادی است یا انحراف عملی. فصل چهارم، درباره مراتب هدایت و ضلالت است. نگارنده در این فصل از سلسله طولی هدایت، مراتب هدایت عامّه و خاصّه، مراتب هدایت خاصّه بحث شده و آمده که صراط مستقیم، والاترین مرتبه هدایت و مراتب ضلالت است. بخش دوم پایان نامه، بررسی عوامل هدایت و ضلالت است. این بخش، دارای پنج فصل است: فصل اوّل، درباره انتساب هدایت و ضلالت به خداوند است. به همین مناسبت، نگارنده در باب جبر و اختیار و آرای مختلف درباره این مقوله، سخن می گوید و جبری یا تفویضی بودنِ هدایت و ضلالت را بررسی می کند. فصل دوم، مربوط به بررسی زمینه های هدایت است. نگارنده این زمینه ها را به دو دسته تقسیم نموده است: اوّل، زمینه های عمومی کسب تقوا: تفکّر، عقل و علم ؛ و دوم، زمینه های کمال هدایت: عمل صالح، یاد خداوند، اخلاص و انابه. فصل سوم، به بررسی عوامل هدایت می پردازد. این عوامل عبارت اند از: انبیا، کتاب های آسمانی، ائمه علیهم السلام، علما و کعبه. فصل چهارم، زمینه های ضلالت را بررسی می کند که به گونه عام به دو دسته تقسیم شده اند: دین پرستی و ترک زمینه های هدایت. فصل پنجم، درباره عوامل اضلال است. این عوامل نیز عبارت اند از: شیطان، هوای نفس، بدعت ها، تقلید کورکورانه در تفکّر، عمل بر طبق ظن. نویسنده در خاتمه نیز خلاصه ای از مباحث پایان نامه را به دست داده است .

این پایان نامه درصدد آن است که ارتباطات الهی ازجمله وحی را ازدیدگکاه قرآن کریم و علم ارتباطات مورد بررسی قراردهد. نگارنده به منظور دستیابی به تصاویری روشن از برخی مفاهیم اصلی علم ارتباطات، ابتدا به معرفی اجمالی این علم پرداخته و پیرامون برخی مسایل عمده دانش ارتباطات و از آن جمله تعریف و تارخچه ارتباطات، مطالعات ارتباطی، الگو و مدل ارتباط توضیح داده است . دربخش بعدی که به معرفی مقدماتی زمینه دیگری ازبحث مربوط می گردد، سعی کرده است با مراجعه به کتب و منابع موجود در زمینه علوم و معارف اسلاکی، موضوع ارتباطات الهی و ازآن جمله وحی را مورد توجه قرار داده، ضمن بیان ضرورتهای وجودی آن به تعریف و توضیح موضوع و نیز ذکر سابقه و نمونه هایی از این ارتباط بپردازد. دربخش سوم، سعی دارد با توجه به توضیحات مقدماتی که در دوبخش گذشته ارائه کرده است، موضوع ارتباطات الهی را با جزئیات بیشتری مورد توجه قرارداده و طی چهار فصل و با مراجعه به آیات قرآن کریم انواع مختلف ارتباطات خدا و مخلوقات را معرفی نموده و با ارائه شواهد لازم به توضیح آنها بپردازد. نگارنده در بخش چهارم، عناصر ارتباطات را مورد توجه قرارداده و سعی کرده است طی فصول متعدد همه عناصر نه گانه ارتباطی را توضیح دهد و وجوه اختلاف و تمایز هریک از آنها را با عناصر مورد بحث در سایر انواع ارتباطات و ازآن جمله ارتباطات انسانی تبیین نماید. وبالاخره در بخش آخر، نظام کلی ارتباط الهی را مورد توجه قرار داده است . درفصل اول این بخش به موضوع وحی پرداخته است و در فصل دوم سعی کرده است ضمن بیان ویژگیهای لازم جهت طراحی و پیشنهاد مدل خاصی جهت ارتباطات الهی، مدل گونه ای را بصورت شفاهی و بیانی ارائه دهد.

این پایان نامه به بررسی وحی از دیدگاه قرآن وفلسفه اسلامی اختصاص دارد و شامل این موضوعات است : فلسفه وحی، پدیده وحی، وحی در مورد انبیاء،نزول تدریجی قرآن، خداوند سبحان با غیرپیامبران علیهم السلام سخن می گوید، الهام و وحی، وحی مسیحی، وحی نفسی، وحی در فلسفه اسلامی، و وحی از دیدگاه فلاسفه اسلامی.

هدف پژوهش بررسی موانع هدایت از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه می باشد. بر این اساس عوامل متعددی مانع وصول این هدایت می شوند که منجر به ضلالت و گمراهی می گردند که این عوامل در پنج گروه گنجانده شده: عوامل اصلی ضلالت (جهل و غفلت)، موانع اعتقادی (شرک، کفر، تقلید جاهلانه)، موانع نفسانی (هوای مداری، حب دنیا، حرص)، موانع بیرونی (شیطان، محیط خانواده و اجتماع و دوستان، فقر) و موانع عملی (ظلم، اسراف، فسق). بدیهی است، منشاء تمام موانع، خود انسان بوده و تمام این دسته بندیها با یکدیگر مرتبط است.

بررسی آیات قرآن کریم ما را به این واقعیت انکارناپذیر می رساند که هدف قرآن از ذکر حوادث و داستانهای اقوام، افراد، جوامع و پیامبران گذشته صرفا" بیان داستان و یا تشریح یک رویداد تاریخی نبوده است و در آیات قرآن، اصول، معیارها و سنتهای الهی نیز شرح داده شده است که با بررسی این آیات قرآن می توان ویژگیهای مطلوب و مورد نظر در خصوص جامعه و چگونگی اداره آن را استخراج نمود. الفاظی نظیر (قریه، قری، قوم، امم) و امثال آن در قرآن کریم رفته است و هنگام توضیح پیرامون آنها برخی ویژگیها به عنوان خصائص مثبت و برخی به عنوان ویژگیهای منفی مطرح و تشریح شده است. مثلا" عدالت و دادگستری به عنوان ویژگی مطلوب، مورد تمجید قرار گرفته در حالی که ظلم و ستمگری مذموم و ناپسند شمرده است. در این پژوهش تلاش بر آن است تا ویژگیهای حکومت از دیدگاه قرآن بررسی شود و حکومت مطلوب و نامطلوب قرآن و ویژگیهای هر یک با توجه به تاکیدات و تصریحات قرآنی شناخته شود. در این تحقیق واژه های دولت و حکومت از منظر علوم سیاسی تعریف و این سوال مطرح شده است که آیا اصولا" مبحث دولت و به تبع آن حکومت در قرآن قابل بررسی است؟ و اگر می توان این مبحث را در قرآن جستجو کرد چه ویژگیهایی به عنوان ویژگیهای دولت و یا حکومت مطلوب و نامطلوب از آیات قرآن قابل استخراج است؟ در بخشی از تحقیق ویژگیهای دولت مطلوب از دیدگاه قرآن تشریح شده است. تعدادی از این ویژگیها مختص افراد و مربوط به اعمال فردی آنهاست و برخی نیز مربوط به حکومت به عنوان یک ساختار سیاسی، اجتماعی است و بخشی نیز به زمامدار و رهبری جامعه اختصاص دارد و تعدادی از این ویژگیها نیز به کل دولت و هیات اجتماعیه مربوط است. این ویژگیها در ‎۵۹ مورد بطور مشخص و با استفاده از آیات قرآن ذکر و خلاصه شده است و در بخشی نیز ویژگیهای نامطلوب حکومت با استفاده از آیاتی که مرتبط با حاکمان ستمگر و جوامع خطاکار است احصاء و بیان شده است. در این بخش به ویژه فرعون و جامعه او ویژگیهای آنان به عنوان سمبل حکومت و اجتماع نامطلوب از منظر قرآن مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در بخش ابتدایی پژوهش، دیدگاهای اندیشمندان غربی و صاحب نظران و علمای مسلمان پیرامون حکومت و خصائص مطلوب و نامطلوب آن مورد بررسی قرار گرفته است.