جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از نوشتن این رساله، شناخت رحمت خداوند و جایگاه خاص آن در زندگی انسان و بیان ابعاد گوناگون آن می‌باشد، که در دو مرحله بررسی می‌گردد؛ اول، بررسی آیات مرتبط با واژه رحمت و واژه-های مترادف با آن و دوم بررسی سیره و سنت پیامبر اکرم(ص) به عنوان الگو و اسوه عالمیان. در ادامه مصادیقی از رحمت را در سیره و سخنان پیامبر اکرم(ص) جستجو خواهیم کرد تا دیدگاه کلی اسلام در رابطه با رحمت را بررسی کرده باشیم. به طور کلی برای شناخت اسلام در اولین مرحله به شناخت پیامبر اسلام(ص) و ویژگی‌های او می‌پردازیم نه به شناخت اصول دین. شناخت شخص پیامبر(ص) و ویژگی-های او مقدم بر اصول دین است؛ به این معنا که عالمانه‌ترین راه برای شناخت اسلام این نیست که از توحید شروع کنیم بلکه شناخت یک الگوی کامل که دارای تمام فضایل اخلاقی باشد ما را بیشتر به اسلام نزدیک می‌کند. لذا اهمیت توجه به سیره نبوی در نخستین مرحله اسلام شناسی مشخص می‌گردد.در ادامه به تبیین نظرى خشونت در اسلام و نحوه برخورد پیامبر اکرم (ص) با مخالفان خود خواهیم پرداخت؛ بیشترین تعارض غربیان با فرهنگ اسلامی را باید در عناصر زیر جستجو کرد: توحید و اینکه شرک به هیچ وجه مرضی ذات احدیت نیست، جهاد که نصوص فراوانی اعم از آیات و روایات در تأکید و فضیلت آن وارد شده است، سلطه ناپذیری نسبت به کفار که در لسان فقها از آن به قاعده نفی سبیل تعبیر شده است، مجازات‌های اسلامی و تفاوت‌های حقوقی بین زن و مرد، و شاید چنین به ذهن متبادر شود که این عناصر با اصالت صلح و همزیستی در روابط بین الملل تعارض دارد؛ در حالی که هر انسانی با مطالعه در هر یک از این قوانین و اصول اسلامی، آن‌ها را از داخل شدن به ورطه خشونت مبرا خواهد دانست.در این نوشتار نشان داده می‌شود پیامبر (ص) اصل اولیه برخورد خویش را با تمام مخالفان و دیگر اندیشان (مشرکان، منافقان و اهل کتاب) بردباری و ملایمت قرار داده است. برقراری صلح و انعقاد پیمان نامه‌های بسیار بین پیامبر اعظم (ص) و مخالفان آن حضرت، دلیل تمایل شدید ایشان به مدارا و همزیستی مسالمت آمیز است. اما این اصل هرگز باعث نمی‌گردید که آن حضرت در برابر دشمنان کینه-توز و توطئه‌گر، در هر شرایطی طبق همین اصل رفتار نماید؛ بلکه در صورت کشف توطئه دشمن، پیمان شکنی و تجاوز آن‌ها به مقر حکومت اسلامی و تهدید کیان اسلام، پیامبر (ص) نیز با قاطعیت و عدالت برخورد می‌کردند.به طور کلی اسلام نگاهی جامع به نظام هستی دارد و رحمت‌ را اصل‌ حاکم بر نظام‌ تکوین‌ و تشریع‌ دانسته و اعمال‌ خشونت‌ را به عنوان کیفر عادلانه امری‌ ثانوی‌ و در جای‌ خود ضروری‌ می‌داند.کلید واژه: رحمت، خشونت، مدارا، عدالت، تروریسم، جهاد

بحث عدل و رحمت الهی و مباحث پیرامون آن از اهمیت و جایگاه والاییدر معارف الهی برخوردار است ودر اثبات و تبیین بسیاری از مسائل الهیات تاثیر اساسی دارد. شبهات زیادی پیرامون عدل و رحمت الهی مطرح شده است که در در مقابل متکلمین و فلاسفه پاسخ هایی برای آن مطرح نموده اند. از جمله شبهات مسئله جبر و اختیار و قضاو قدر است. در این مسائل پرسشهایی مطرح است از جمله اینکه آیا انسان آزاد است یا مجبور؟ آیا انسان در سرنوشت خود نقشی دارد یا نه؟ یکی دیگر از شبهات مربوط به عدل و رحمت الهی وجود شر است که با بعضی از صفات خداوند از جمله عدل، توحید و رحمت منافات دارد. که در این رساله به آن پاسخ داده شده است. وجود جهنم و هر نوع کیفر در آخرت پرسش هایی را به همراه داشته است. که در این رساله تحت عنوان احباط، تکفیر و عذاب اخروی مطرح است. از جمله پرسش ها عدم تناسب کیفر های اخروی با اعمال انسان است؟ همچنین از آنجا که خداوند از گناه برخی از گناهکاران به واسطه شفاعت بندگان مقدسش می گذرد برخی وجود شفاعت را منافی عدل الهی دانسته اند. با تحلیل و بررسی این مباحث و پاسخ به آنها مساله عدل الهی تبیین شده است.

انسان موجودی کمال‌طلب است و استعداد رسیدن به کمالات الهی و مقام خلیفه الهی را دارد و این امر با تجلی و ظهور اسماء و صفات خداوندی امکان پذیر است؛ بخشودگی و عفو به عنوان صفات جمالیه خداوند، دارای جایگاه ویژه‌ای است. خداوند نیز، در آیات بسیاری بر ارزش‌مندی عفو و بخشش تأکید کرده و از صاحبان حق خواسته بر‌خلاف حق و حقوق خویش، از باب انسانیت از خطا و اشتباه دیگری درگذرند.در روان‌شناسی، بخشودگی به عنوان یک حالت هیجانی درونی که در رفتار نمایان است، در نظر گرفته می‌شود که نقشی با ارزش در ایجاد صلح و آشتی و بازگشت آرامش به زندگی دارد. و به بهره‌گیری از آن، برای حل مسائل، مشکلات و نابسامانی‌های درونی، بویژه رنجش از دیگران تأکید فراوان شده است. پژوهش حاضر سعی دارد ضمن واکاوی مفهوم بخشودگی در روان‌شناسی و عفو در اسلام و بیان آثار و فواید آن به مقایسه‌ی تطبیقی بخشودگی و عفو با روش توصیفی- تحلیلی، بپردازد؛ تا نقاط اشتراک و افتراق این دو حوزه به دست آید. برخی از یافته‌های این پژوهش عبارتند از: مفهوم بخشودگی، در روان‌شناسی بر اساس انسان محوری است. و اسلام با توجه به جهان‌بینی خدا محوری، عفو، را در راستای تجلی اسماء الهی بیان کرده است. بنابراین، دستاوردهای روان‌شناسی در این زمینه، علی‌رغم شباهت‌های زیادی که با مفهوم عفو دارد از این نکته غافل مانده است.مهم‌ترین عامل زمینه‌ساز روحیه بخشودگی در روان‌شناسی عبارتست از حفظ سلامت روان و استحکام زندگی اجتماعی و کانون خانواده. و در رویکرد قرآن، با توجه به دیدگاه خدامحوری، مهمترین عامل زمینه‌ساز عفو و بخشش، توجه به قدرت خداوند، حتمی بودن بازخواست و محاسبه و هدفمند بودن خلقت می‌باشد.آثار و فواید بخشودگی در یافته‌های روان‌شناسان و قرآن‌پژوهان عبارتند از کاهش اضطراب، اختلالات رفتاری- عاطفی، کاستن رفتارهای ضد اجتماعی همچون کم‌رویی و لجبازی، همچنین تهذیب نفس، جلوگیری از تسلسل ناهنجاری‌ها و کینه‌ها، افزایش عزت نفس، سلامت و آسایش جسم و روان و در نتیجه کم شدن ناهنجاری‌های اجتماعی – عاطفی از جملهپرخاشگری، بدبینیو در نهایت، اصلاح فرد و جامعه.متغیرهایی همچون همدلی و توافق‌پذیری، افزایش دهنده‌ی بخشش هستند. از سوی دیگر متغیرهایی مانند: عصبیت، خشم، اضطراب، افسردگی و ناامیدی متغیرهای بازدارنده‌ی بخشش قلمداد می‌شوند.

از موضوعات مهم در مساله معاد، خلود کفار در جهنم با توجه به رحمت بی پایان الاهی است که از یک سو ظاهر آیات قرآن و روایات بر آن تصریح دارند و از سوی دیگر، ادله عقلی و مکاشفات عرفانی، ایده هایی دیگری را مطرح می کنند. در این مقاله، بعد از طرح اهم دلایل مخالفان و موافقان خواهیم دید که صدرالمتالهین دیدگاه خود را با طرح نظریه تغییر سرشتِ نوعی کافران، به سوی جمع نظرات ملهم از قرآن، برهان و عرفان معطوف کرده است.او در پایان با یک مکاشفه عرفانی اندکی به دیدگاه اهل خلود متمایل شده است؛ لیکن به نظر می رسد هم راه عقل و هم راه عرفان در این زمینه، امکان حل مشکل را ندارند و تنها باید با تمسک به آیات و روایات مساله را حل کرد.