جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از رایج ترین تقریرهای دلیل نظم در اثبات وجود خداوند، تقریر مبتنی بر تمثیل است. تقریری که کانون انتقادهای کوبنده دیوید هیوم قرار گرفته است. اما از زمان طرح نقدهای جدی هیوم بر دلیل نظم، اندیشمندان خدابـاور زیادی در سنت های دینی متفاوت تلاش نموده اند تا به انتقادهای هیوم پاسخ مناسب و قانع کننده ای دهند. در این میان استاد مرتضی مطهری در آثار مختلف خود به دلیل نظم و انتقادهای جدی هیوم پرداخته است. هدف این مقاله طرح انتقادهای هیوم و ارزیابی پاسخ های استاد مطهری به این انتقادها است. در این نوشتار استدلال خواهد شد که پاسخ های استاد مطهری به انتقادهای هیوم مقرون به توفیق به نظر نمی رسد. هم چنین نشان داده خواهد شد که گرچه استاد مطهری در برخی نوشته های خود درصدد رد و ابطال نقدهای هیوم بر دلیل نظم، برآمدند اما در برخی دیگر از نوشته های خود تلویحا بر بسیاری از ارزیابی های هیوم از دلیل نظم صحه گذاشته به دیدگاه وی بسیار نزدیک شده است. همان طوری که هیوم معتقد بود استدلال از طریق نظم را نمی توان به عنوان یک برهان موفق فلسفی در اصطلاح الاهیات طبیعی دانست؛ چرا که قادر به اثبات خدای مورد نظر متدینین در سنت های مختلف دینی نیست، چون تنها بخشی از عناصر خداباوری را تایید می کند و نسبت به سایر بخش ها کاملا مبهم است؛ استاد مطهری نیز در نهایت بر این باور است که چنین برهانی به تنهائی نمی تواند خدای مورد نظر متدینین را اثبات نماید و همانند هیوم برای آن کارایی محدودی قائل است.

با توجه به اهمیت مفهوم فلسفی قانون در مبانی علوم، در این مقالهV  یکی از دیدگاه های مطرح در خصوص قوانین طبیعت بررسی می شود. ابتدا نظریه موسوم به ابتنای هیومی در باب قوانین طبیعت تقریر و سپس نقدهایی که - به ویژه بر اساس آزمایش های فکری تولی و کارول - بر آن وارد شده است مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. در ادامه، پس از طرح دعوی شهود حکم فرما بودن قوانین، مشکلات آن ارایه و نشان داده می شود که نقدهای مطرح شده برای طرد نظریه هیومی کافی نیستند و از این ادعا دفاع می شود که قوانین به معنای هیومی ایفا کننده نقشی که علم از قوانین انتظار دارد هستند.

آشنایی با مکاتب فلسفی در اخلاق، مهم ترین گام برای وارد شدن در مبحث فلسفه اخلاق است. عاطفه گرایی از عمده ترین مکاتب اخلاقی است که قدمت و گستره ای به پهنای تاریخ دارد. متفکران، فیلسوفان، شاعران و روان شناسان برجسته ای را می توان برشمرد که دیدگاههای جالب و پرسش برانگیزی را در این زمینه ارایه نموده اند. کنفوسیوس، بودا، لائوتسه، دیوید هیوم، آدام اسمیت، ژان ژاک روسو، آرتور شوپنهاور، آلفرد جولز آیر، کارول گیلیگان و نل نادینگز کسانی هستند که در این مقاله، معرفی شده اند. همگرایی میان آرای این متفکران را می توان در مفاهیم مورد استفاده ایشان، نظیر همدردی، هم حسی، نوع دوستی، خیرخواهی، شفقت و احساس مسوولیت و غمخواری ملاحظه نمود. از این میان، تاکید روانشناسان و فیلسوفان معاصر بر مفهوم غمخواری و مبالات، امری است که در متون روان شناختی و فلسفی جدید زیاد به چشم می خورد. رویکرد غمخواری یا احساس مسوولیت، یکی از چند رویکرد عمده معاصر در فلسفه اخلاق و تربیت اخلاقی است که می توان آن را در زمره نظریه های عاطفه گرا قرار داد. جنبش مدافعان حقوق زن، نیز به عنوان یکی از جلوه های بارز دوران پست مدرن، از مدافعان سرسخت این رویکرد به شمار می رود. به علاوه، طبیعت گرایی عمل گرا نیز می تواند به عنوان مبنای فلسفی دیگری برای این رویکرد قلمداد شود.