آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

به دستور فتح علي شاه قاجار كه نامه كسي را كه شهادت بر ولايت را جايز نمي دانسته به سوي آن اخباري فرستاد و او پاسخ آن را در چهارده فصل نوشت، ساخته شده در بامداد روز شنبه تا نيمه همان روز پنجم جمادي الاول 1223در ري. مؤلف در مقدمه گويد: فتحعلي شاه قاجار فرماني باو نوشته بود براي او فرستاده و كه شخصي معروفي در منع از شهادت بر ولايت در اذان نوشته بود براي او فرستاد و ازو خواسته است كه جواب نويسد و وي اين رساله را در 14فصل در جواب نوشته است: در حاشيه بخط ديگر در معرفي آن شخص معروف نوشته شده: «شخص معروف شيخ جفعر بن خضر نجفي است» . مؤلف در پايان رساله نوشته است: «حقير اين چند كلمه برسبيل عجاله از صبح شنبه تا ظهر همان شنبه پنجم ماه جمادي الاول سنه 1223 در زاويه مقدسه عبدالعظيميه علي مشرفها آلاف تحيه نوشت تا عوام و اشباه ايشان در ضلالت نيفتند و خواص كه خود مستغني ميباشند متذكر شوند. . » اخباري در هر فصلي فقره اي از نوشته شيخ جعفر (كاشف الغطاء) را با عنوان «قوله» نقل كرده و سپس بتفصيل به پاسخ آن پرداخته است. (عبدالحسين حائري) آغاز كتاب: (بسمله) ‌اما بعد پس رسيد فرمان خاقان زمان و خديو دوران ... ابوالمظفر فتحعلي شاه خلد الله ملكه ... بسوي بنده خير خواه مؤمنان محمد بن عبدالنبي ... و محتوي بود ... بر ملفوفه اي كه شخص معروفي در خصوص منع از شهادت بر ولايت شاه اوليا تحرير فرموده و در ترويج اين امر استعانت از دولت قاهره كرده و خاقان زمان ... جواب كلمات او را از اين خاكسار خواهش فرموده بود چون وجوب شرعي مقرون به وجوب عرفي گرديد عقلي بهمرسانيد. . انجام كتاب: متذكر شوند و ما اردت الا الاصلاح ما استطعت ... ربنا لا تؤاخذنا ان نسينا او اخطانا ... فهب اني اقول الصبح ليلا - ايعمي الناظرون عن الضياء. [كتابخانه ملك 6/116؛ مجلس شورا 10/72؛ ذريعه 258: 14؛ فهرستواره منزوي 9/316]

رساله در رد صوفيان نامدار مانند حسن بصري و سفيان ثوري و طاوس يماني و امثال آنان، با احاديث و اخبار وارده در كتب و آثار. «سيد محمود مرعشي» [مرعشي 36/462؛ ]

رساله بسيار كوتاه اعتقادي است كه به صورت دستور العمل در پاسخ مولي ابوالقاسم نگاشته شده و در بيست و هشت مورد بيان شده است. (سيد محمود مرعشي) [مرعشي 39/605]

در اين كه چرا پيشواي نهاني از پيش چشم پيروان ناپديد شده است. (محمد تقي دانش پژوه) [دانشگاه تهران 5/1691]

گفتگوئي است كه ميان او و يكي از دانشمندان اشعري در شهر سورت درباره امامت شده است. (محمد تقي دانش پژوه) [دانشگاه تهران 5/1691]

رساله يك رشته نگارشي است در تاريخ پيدايش روش اجتهاد و عمل باخبار در استفاده احكام فرعي و رد است بر ارباب ظنون. اين رساله را پس از كتاب «منية المرتاد» تأليف نموده. «مهدي ولائي» اين كتاب نام هاي گوناگون يافته و در منابع به يك نام خوانده نشده است. رساله اي بي نام از محمد نيشابوري معروف به اخباري (1178-1232) است او پسر عبدالنبي پسر عبدالصانع است، كه آن را در ماه ربيع الاول 1224 در دارالسلطنه طهران يعني در اوج كشاكش «اخباري اصولي» نگاشته است. در اين كتاب فتواهاي اصوليان را با لقب «احكام جاهليت» ياد مي كند گويا همين تندرويها موجب قتل وي گرديد. مؤلف نامي براي اين كتاب ننهاده است، تنها در (گ124ب) گويد: «در اين وجيزه به چند دليل قاطع اكتفا مي نمايم» و من همين را نام فرض كردم مؤلف نام خود را در مقدمه نياورده است، ليكن از تأليفات ديگر خود كه شناخته شده هستند ياد مي كند، چنانكه: فقير در كتاب «منية المرتاد» عبارات ايشان نقل نموده ام (گ116) اين كتاب در ذريعه ج23ش8656 معرفي شده است. او در (گ119) نيز از كتاب ديگر خود «مفتاح النبيه في شرح الفقيه» نيز ياد كرده است. اين كتاب نيز در ذريعه ج21ش5423معرفي شده است. (علينقي منزوي) وي اين رساله را نيز در رد مجتهدان و اثبات اينكه مذهب حق اثنا عشري همان مسلك اخباريست تاليف كرده وي در اين رساله ميگويد: در كتب مبسوط خود شصت برهان عقلي و هزار و دويست و بيست و شش دليل از فصوص قرآن و حديث و نود و چهار فقره گواه از اقوال قدماء عظماء اماميه بر انحصار عمل مقبول و پذيرفته دين خدا و شرع رسول الله (ص) در عمل به كتاب الله الحكم و سنة امنائه (ع) اقامه كرده ام و درين و جيزه به چند دليل قاطع اكتفا مينمايم» وي اين رساله 12 دليل عقلي و نقلي بر بطلان شيوه اجتهاد اقامت كرده است. (عبدالحسين حائري) از يك شيعي اخباري، كه در ديباچه از «منية المرتاد» خود يا مي كند، پس مي تواند ميرزا محمد اخباري، محمد بن عبدالنبي بن عبدالصانع نيشاپوري خراساني، كشته در كاظمين 1232 ق /1817م باشد (ذريعه 17/280). نگارنده آغاز مي كند به اينكه مسلمان كيست و شيعيان امامي چه گروهي از ايشان هستند. (احمد منزوي) آغاز كتاب: الحمدلله و سلام عبي عباده الذين اصطفي. پس اين چند كلمه اي است در بيان مذهب حق اماميه اثنا عشريه رح. بايد دانست كه اجابت كنندگان دعوت محمديه را مسلمين نامند يعني انقياد كنندگان. و ايشان در اصول و فروع منشعب اند به ... . انجام كتاب: و زياده بر اين محتاج با ثبات است از نص كتاب و سنت اطياب، عليهم افضل الصلوات و التحيات [دائرة المعارف 2/20؛ ذريعه 17/280 «كتاب المبين في اثبات ... » ؛ اعلام 3/2002؛ مدرس ريحانه 1/85؛ فهرست آستان قدس 6/37و مرعشي 18/298؛ مجلس شورا 10/71؛ ذريعه 6/266؛ اهدائي به آستان قدس ص 340؛ كتابخانه ملي 11/172؛ رايانه آستان قدس؛ فهرستواره منزوي 9/265]

رساله كوتاهي است در بيان حداقل اعتقاداتي كه براي مكلفين لازم است كه مؤلف بااستفاده از احاديث آنها را در چند باب تنظيم و تحرير نموده است. پنج باب و يك خاتمه است در كمترين مقداري كه دانستن آن از اعتقادات شيعه و اصول دين طبق احاديث اهل بيت عليهم السلام لازم مي باشد. اين رساله بسال 1208 نگاشته شده و عناوين آن چنين است: الباب الأول: في وجود الصانع تعالي شأنه. الباب الثاني: في التوحيد و سائر صفاته. الباب الثاني: في التوحيد و سائر صفاته. الباب الثالث: ‌في الاظطرار الي الحجة من نبي أو وصفي. الباب الرابع: فيما نص الله و رسوله عي الائمة. الباب الخامس: في التسليم و فضل أهله. الخاتمه: ‌في عقائد المؤلف اجمالاً. (سيداحمد اكشوري) مؤلف در اين رساله اعتقادات لازم يك شخص را در قالب پنج باب بيان كرده و به سال 1208تأليف آن پايان يافته است. عناوين ابواب چنين است: الباب اول: في وجود الصانع الباب الثاني: في التوحيد و سائر صفاته الباب الثالث: في الاضطرار الي الحجة من نبي أو وصي الباب الرابع: فيما نص الله و رسوله علي الائمة عليهم السلام واحداً فواحداً الباب الخامس: في التسليم و فضل اهله آغاز كتاب: بسمله، حمدله اما بعد فيقول المقصر الجاني ابواحمد محمد بن عبدالنبي بن عبدالصانع النيشابوري الخراساني ثبته اللة بالقول الثابت في الحيوة الدنيا ... قد امرني بعض اخوان الثقة ... أن اسطر له كلمات وجيزة في بيان اقل ما يجب علي المكلفين ... و اكتفي فيها برواية المعصومين انجام كتاب: و لقد عجبت لهالك و نجاته موجودة و لقد عجبت لمن نجي [عكسي مركز احياء ميراث 5/102؛ ملي فارس 1/302؛ مرعشي 24/34؛ علامه طباطبايي 2/114]

در 1227 ق، به گونه نه استدلالي ساخته است. گوتاوي دو تحرير از اين كتاب دارد يكي به عربي (نسخه نجف) و ديگري فارسي. «احمد منزوي» آغاز كتاب: بسمله. حمدله. اما بعد چنين گويد بنده جاني ابو احمد محمد بن عبدالنبي بن عبدالصانع النيشابوري الخراساني ... که پوشيده نماند كه مستحق پرستش و ستايش خداوندگاري است كه ممكنات را ... الحمدلله رب العالمين ... اما بعد، چنين گويد ... كه پوشيده نماند كه مستحق پرستش و ستايش خداوندگاري است كه ممكنات را. . انجام كتاب: پس قسم او همين قدر والا الزام انسب. و الله اعلم. [الذريعة 3/193؛ فهرست سپهسالار 3/152؛ علامه طباطبايي 2/218؛ فهرستواره منزوي 9/93 (1 نسخه) ]

از ابو احمد ميرزا محمد بن عبدالنبي بن عبدالصائغ نيشابوري ساخته 1 محرم 1221. شعر او در ص 33 ديده مي شود. در پنج اصل است: توحيد، عدل، نبوت، امامت، معاد. (محمد تقي دانش پژوه) رساله اي است در بيان اصول پنجگانه دين مشتمل بر فاتحه و پنج اصل. [دانشگاه تهران 11/2329؛ رايانه ملي ص 2095]

بدون تردید کتاب صحیفه اهل الصفاء فی ذکر اهل الاجتباء نشان‌دهندۀ عمق تفکرات اخباری‌گری محمد بن عبدالنبی نیشابوری مشهور به میرزا محمد اخباری است؛ زیرا در این کتاب مبانی رجالی و حدیثی وی به‌خوبی انعکاس یافته است. سودجویی او از مباحث رجالی به‌دلیل تقابلی است که در این موضوع با جریان اصول‌گرای هم‌عصر وی پدید آمده بود. وی در این اثر کوشیده است تا از کیان احادیث در مقابل جریان اصول‌گرای عصر خویش دفاع کند. وی از سویی با بازخوانی آرای عالمان متقدم رجالی و از سوی دیگر با نقد آرای رجالی متأخران، درصدد است نظریه‌ای بدیع را در علم رجال و در عین حال مخالف با نظریۀ اصولیان عرضه کند. جستار پیش رو سعی نموده با بررسی کتاب میرزا محمد به مبانی رجالی وی دست یابد و از رهگذر این بررسی، تقابل‌های گفتمانی عصر وی را پی‌جویی نماید. در ادامه با تمرکز بر روش‌شناسی اثر، مزیت‌های آن از جمله توثیقات رجالی، صحت طرق روایات، نقد آرای مخالفان اصول‌گرا را مورد کاوش قرار دهد.