آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

دان کیوپیت هرگونه واقعتى مستقل از ذهن و زبان انسانى را نفى مى‏کند و جهان را محصول افکار انسان مى‏داند. به اعتقاد وى عناصر «ضرورت»، «تغییرناپذیرى» و «خداوند» که اساس فلسفه و الهیات بودند از جهان ما رخت بربسته‏اند و دین نیز باید تحولى اساسى پیدا کند تا قابلیت حیات داشته باشد.

طی چند قرن گذشته تحولات شگرفی در عرصه علم و فلسفه رخ نموده که بنیادی‌ترین مؤلفه‌های فکری، وجودی، اخلاقی و ... بشر را تحت تأثیر خود قرار داده است. متناسب با این تحولات دگرگونی‌های متعددی در هندسه وجودی ـ ایمانی بشر رخ داده است که بسیار متوزع و متنوع می‌باشد. (مقدمه) این اثر می‌کوشد که پاره‌ای از این تحولات را مورد بررسی قرار دهد. فرایند تدریجی دنیاگرایی (سکولاریسم)، نفوذ علم، تأثیر نقد دینی و تاریخی، گرایش هر چه بیشتر به جهان‌بینی انسان مدار، برخورد با ادیان دیگر و سرانجام گذر هولناک و البته هنوز ناتمام به تجدد، همه ماجرا را می‌سازند که به اعتقاد نویسنده هر چند تاکنون تنها در عالم مسیحیت رخ نموده ولی درس اخلاقی آن کلی است و برای همه ادیان خطری محسوب می‌شود. با این تفاوت که مسیحیت فرصت طويلی برای دریافت و تطبیق خود با آن را داشته ولی برای دیگر فرهنگ‌ها چون در طول یک عمر فشرده می‌شود، به مراتب ناگهانی‌تر، پیچیده تر و دردناک تر است. این اثر شامل نه فصل می‌باشد. درک بحبوحه آشفتگی دینی، برای کسانی که گرفتار آنند، سخت دشوار است. در این شرایط ژرفترین اعتقادات مردم، فلسفه زندگی آنان و صورت آگاهی مذهبی شان کاملا متزلزل می شود. همه جا تاریک، همه چیز در هم ریخته و مغشوش، هنگامه ای از نواهای ناهمگون و متعارض به گوش می رسد. تنها با تامل در گذشته و پس از آن که غبار فرونشست می توان آنچه را به دست آمده و آنچه از دست رفته است و همچنین پیوستگیهای غیرمترقبه حوادث را به روشنی مشاهده کرد. ما در چنین دورانی به سر می بریم و این کتاب کوششی است برای نشان دادن گام به گام آنچه روی داده است و صورت های تازه ای که در شرف پدید آمدن است.

در کنار هم قرارگرفتن دو واژه ناواقع‌گرایی و دینی، مفهوم کلامی جدیدی را می‌سازد. مسئله ناواقع‌گرایی دینی با ابتنا بر پیشینه‌ای‌ از تأملات فلسفی در خصوص واقعیت داشتن جهان اعم از محسوس و نامحسوس، وجود حقایق مابازای مفاهیم دینی را انکار می‌کند. این رویکرد نوین کلامی هرچند به استناد اندیشه‌های ویتگنشتاین و نیز مبانی زبان‌شناختی پست‌مدرنیسم در فضایی فلسفی قرار دارد، اما ندای اعتراض در مقابل مرجعیت مطلق کلیسا نیز بیانگر جنبه‌های اجتماعی آن است. مخالفان این رویکرد که به نوعی اصالت واقع در خصوص مفاهیم دینی قائل هستند، توجه ویژه‌ای به مسئله صدق و متفرعات معرفت‌شناختی و زبان‌شناختی آن اختصاص داده‌اند و در مقایسه با مفهوم ایمان، آن را همچون اقیانوسی آرام و بی‌کران معرفی کرده‌اند. نوشتار حاضر در سه محور تدوین و ارائه شده است. ابتدا پیشینه‌ای از بحث ناواقع‌گرایی دینی ارائه می‌شود و سپس خوانش ناواقع‌گرایانه دان کیوپیت، بررسی می‌گردد. در مقابل نیز دفاعیه‌های الاهیات واقع‌گرا (real)، با تکیه ویژه بر نقد برایان هبلث‌ویت، در قالب سه رویکرد کارکردی، زبان‌شناختی، و معرفت‌شناختی مورد توجه قرار خواهند گرفت، و در نهایت برتری رویکرد معرفت‌شناختی بر زبان‌شناختی به‌عنوان ایده نهایی این نوشتار پیشنهاد خواهد شد.

دان کیوپیت تلقی ای ناواقع گرایانه از خدا و ایمان دینی دارد. او بر این باور است که مفاهیم انسان و خدا در بستری تاریخی شکل می گیرند و ابتنایی بر عقلانیت و مابعدالطبیعه ندارند. از این رو، بر تحول مداوم این مفاهیم در طول تاریخ اندیشه دینی تاکید می کند. او بر این باور است که انسان خود ارزش هایش را انتخاب می کند و جهانش را بر این اساس می سازد. به زعم کیوپیت، گوهر دین احساس معنویتی است که کاملا جنبه شخصی دارد و از فردی به فرد دیگر تغییر می کند. چشم انداز هر فردی به عالم قوام دهنده تلقی و فهم آن فرد از ایمان به خدا است. بر این اساس، او عینیت و واقعیت خدا و دیگر مفاهیم اساسی دین را انکار می کند. از سوی دیگر، برایان هبلث ویت از معتقدان به واقع گرایی دینی است و کوشیده است ناواقع گرایی کیوپیت را به تفصیل بررسی و نقد کند. او انتقاداتی بنیادین به ناواقع گرایی دینی وارد می کند که مهم ترین آن ها نادیده انگاشتن مساله صدق و نیز انکار ارزش های اخلاقی عینی است. هبلث ویت ابتدا نقاط ضعف استدلال های ناواقع گرایانه ی کیوپیت و نحوه روایت او را از سیر اندیشه دینی در دوران جدید نشان می دهد و سپس، توضیح می دهد که باور به خدای عینی نه تنها با اندیشه مدرن ناسازگار نیست بلکه جزء ضروری آن است.

دان کیوپیت در جهان جدید مسیحی با تأثیرپذیری از اندیشه‌های پست‌مدرن و اخذ رویکرد ناواقع‌گرا، تبیین جدیدی از مسیحیت ارائه می‌دهد. او با طرح نظریه ایمان‌گرایی ناواقع‌گرا قصد دارد در دنیای جدید میان دین و مدرنیته وجه جمعی ایجاد کند. اساس نگاه دان کیوپیت بر عقل‌گرایی انتقادی و رویکرد عمل‌گرایانه بنا شده است و دین را گونه‌ای معنویت خالی از ساختارهای نظری و متافیزیکی معرفی می‌کند. بر این اساس با تقدم ماهیت ایمان بر متعلق آن، ادعا می‌کند تصور اساطیری کهن که نظمی عقلی و جاودانی و از پیش موجود برای ما در جهان قایل بود، باید کنار گذاشته شود. او با نفی پشتوانه‌های نظری و متافیزیکی دین از جمله مبدأ و معاد به عنوان مهم‌ترین رکن ادیان الهی، همچنان خویشتن و پیراونش را در فضای مسیحیت تعریف می‌کند و با تأکید بر ماهیت ایمان مدعی است مسیر صحیح ایمانی را نشان می‌دهد. رویکرد دانکیوپیت، قرائت واژگون و نادرست از دین است که هیچ قرابت ذهنی با ادیان الهی ندارد و بیش از آنکه بتواند شورانگیزی ایمانی داشته باشد، پیروانش را گرفتار رنج خودفریبی و تغافل از متعلق ایمان می‌کند. به لحاظ مبانی فکری نیز بر پوزیتیویسم بنا شده است و منجر به نسبیت‌گرایی مطلق خواهد شد.