آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ترجمه عبارت است از انتقال معنی و مقصود، از زبان مبدأ به زبان مقصد. در هر زبانی دو رکن اساسی وجود دارد: یکی «صورت» و دیگری «معنی». «صورت زبانی» همان ساختار دستوری و قالبی است که معنی در آن ابراز می‌شود. «ترجمة معنایی» ترجمه‌ای است که در صدد است «معنی» را از زبان مبدأ به زبان مقصد منتقل سازد و تمام تلاش مترجم را برای جلوگیری از انتقال «صورت زبان مبدأ» به زبان مقصد به کار می‌گیرد. برای رسیدن به ترجمة معنایی، فرایندهایی باید طی شود که مهم‌ترین آنها «فرایند کشف معنی» است که برای دست‌یابی به آن، مترجم باید علاوه بر دانش زبانی، به اطلاعات دیگری نیز مجهز باشد. توجه به انواع معنی، انواع ترجمه، مراحل اساسی در ترجمه، و... مترجم را در رسیدن به ترجمة معنایی مدد می‌رساند. این مقاله، به اختصار می‌کوشد این نظریه را که در روش‌شناسی ترجمه، روشی نو، بسیار پرکاربرد و اثرگذار است، به اهل فن ترجمه به ارمغان آورد.

دیونیسیوس آریوپاغی، شخصیت برجستة کتاب مقدس است و اعتقاد بر این است که وی از یاران و صحابیان رسولان و از قدیسان، و در اوایل قرن دوم میلادی بوده است. اما شهرت وی نه فقط به دلیل شخصیت کتاب مقدسی او، بلکه به دلیل مجموعه رساله ها و نگاشته هایی است که در سال 533 در شورایی در قسطنطنیه به وی نسبت داده شده است. آریوپاغی مجعول دارای آثار بسیاری بوده که بیشتر آنها از میان رفته و تنها چهار رساله و تعدادی نامه از وی باقی مانده است. یکی از رساله ها رسالة الاهیات عرفانی است که معرف الاهیات عرفانی در مسیحیت است. درون مایة اصلی رسالة الاهیات عرفانی، الاهیات سلبی است و بر تعالی و فراباشندگی خداوند تأکید دارد و این تعالی را بر حسب مفاهیمی چون تحیر و غیب شرح میدهد و در عین حال که بر امکان اتحاد انسان با خدا و پیوستن به او و تجربة عرفانی تأکید میورزد. یعنی مقام خدایی را مقام غیب مطلق میداند که در آن اندیشة انسان را به هیچ نحوی، راه نیست و عقل و اندیشة انسان، دچار حیرت میشود. هرچند انسان مجرب و طی طریق کرده، از راه تطهیر نفس، به همان مقام نیز میتواند راه یابد و به تعبیر آریوپاغی، میتواند در آن غوطه ور شود و با او که بالکل غیر قابل شناخت و در «مقام غیب مطلق» است، متحد میشود.

الاهیات فلسفی یهودی در دورة میانه، دارای گرایش های فکری برجسته ای است که تاکنون کمتر مورد توجه بوده است. این گرایش ها، متأثر از جریان های فکری اسلامی است. این مقاله، با رویکرد تحلیلی و نظری به شناسایی این جریان ها پرداخته شده و اثرپذیری آنها از جریان های فکری اسلامی به شیوة مقایسه و تحلیل، مورد ارزیابی قرار گرفته است. یافته های این پژوهش، عبارتند از: گرایش کلامی، متأثر از معتزله؛ گرایش نوافلاطونی، متأثر از مکتب نوافلاطونی رایج در میان اسماعیلیه؛ گرایش ارسطویی رایج در میان فلاسفة مشائی مسلمان و گرایش نص گرای رایج در میان گروه های مختلف اسلامی، بخصوص اشاعره و سرانجام، گرایش عقل گرایی مکتب قرائیم، در پاره ای از اندیشه های اساسی، متأثر از مکتب اهل رأی در عراق و نیز معتزله و در پاره ای دیگر، متأثر از اهل حدیث هستند. بسیاری از الاهیدانان این دوره، دارای گرایش های ترکیبی میباشند؛ ممکن است یک رویکری دارای دو گرایش کلامی و ارسطویی، یا گرایش کلامی و نوافلاطونی، یا دو گرایش کلامی و ضد ارسطویی باشند.

چگونگی پاسخ به شبهات معاد و اعتقاد راسخ به قیامت از مباحث مهم بین فرق و مکاتب اسلامی است. این پژوهش با جمع‌آوری اطلاعات به روش تحلیلی ـ مقایسه‌ای در مقام پاسخ به شبهه آکل و مأکول و تناسخ است که آیا انسان بعد از خورده شدن توسط انسان یا موجودات دیگر چگونه حشر خواهد شد؟ و آیا نفس و روح بعد از جدا شدن از پیکر انسان، به بدن یا موجودات دیگر منتقل می‌شود یا نه؟ هدف مقاله، تطبیق و مقایسه دیدگاه اندیشمندان دو فرقه امامیه و ماتریدیه است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، ادله قائلین به امتناع اعاده معدوم از «متکلمان فیلسوف مشرب امامیه و برخی از متکلمان ماتریدیه» مبنی بر «زوال عناصر عالم ماده و بقاء نفس و روح» دفع کننده شبهه آکل و مأکول و تناسخ بوده است، برخلاف قول قائلین به بقاء اجزاء اصلی انسان و قول قائلین به بقاء اجزاء اصلی و فرعی دفع کننده این دو شبهه نیست. ادله قائلین به جواز اعاده معدوم از «متکلمان ماتریدیه و برخی از امامیه» با توجه به معدوم و نیست شدنِ تمام خلایق عالم، شبهه آکل و مأکول و تناسخ، سالبه به انتفاء موضوع است، بر خلاف قول قائلان به تجمیع اجزاء پراکنده (قول تفصیل) که دفع کننده شبهه آکل و مأکول یا تناسخ نبود.

در این تحقیق نگارنده، مسئله مناسبات کلامی دو مکتب ماتریدیه و سلفیه را، به صورت مقایسه‌ی بررسی نموده و پیامدهای منفی سیاسی و اجتماعی چون تنشهای سیاسی، ترویج تفکر سلفی‌گری، رفتار خشونت بار با دیگر اقوام را بیان داشته است. مباحث این رساله به شیوه تطبیقی و تحلیلی با استفاد از منابع کلامی دسته اول ماتریدیان و سلفیان و پژوهشهای که در این زمینه صورت گرفته، سامان یافته است. نظام کلامی ماتریدیان بر پایه عقل و نقل استوار بوده و عقل را منبع مستقل در مباحث کلامی می‌دانند؛ اما سلفیان با ترجیح نقل بر عقل به حجیت عقلِ مصدقِ نقل اذعان دارند. مبانی فکری ماتریدیان مبتنی بر حسن و قبح عقلی، تأویل و تفویض، وجود مجاز در قرآن و حدیث و عدم حجیت اخبار آحاد در عقاید است؛ اما مبانی کلامی سلفیان بر حجیت فهم سلف، اخبار آحاد و انکار مجاز در قرآن و سنت استوار بوده و در باب حسن و قبح عقلی دیدگاه واحدی ندارند. ماتریدی ایمان را تصدیق قلبی و دیگر ماتریدیان آن را باور قلبی و اقرار زبانی دانسته‌ و اهل قبله را به دلیل داشتن عقاید مخالف، تکفیر نکرده‌اند. سلفیان ایمان را مرکب از تصدیق، اقرار و عمل دانسته و ابن تیمیه و ابن قیم از تکفیر اهل قبله دوری جسته‌؛ اما غالب سلفیان، مخالفان اعتقادی را تکفیر کرده‌اند. مبنای دو فرقه کلامی در تقسیم توحید متفاوت بوده و با این حال از عمومیت توحید افعالی سخن گفته و انسان را در انجام اعمالش مختار دانسته و تفکرآنان در بحث قضا و قدر الهی همخوانی دارد. اندیشه ماتریدیان و سلفیان در زمینه توحید عبادی و مباحث مرتبط با آن نظیر زیارت، نذر، طلب کمک از اولیای الهی و صفات خبری و گونه‌های آن و نیز در مورد حیات برزخی پیامبر7، صالحان و دیگر درگذشتگان و سماع موتی و عرضه اعمال برای آنان و وقوع کرامت از صالحان متعارض است. پیدایش تفکر سلفی‌گری در افغانستان بر اثر ارتباطات تحصیل کردگان افغانستانی با دارالعلوم دیوبند، مدارس مذهبی پاکستان، تجاوز شوروی در این سرزمین بوده و بخشی از ماتریدیان را متأثر ساخته و پیامد‌های منفی متعدد مانند ظهور طالبان، حضور افغان العرب‌ها، حزب التحریر را به دنبال داشته است و باعث اختلافات فکری در میان پیروان مذاهب و تخریب نهادهای مدنی و سیاسی و فرار نخبگان از کشور شده، و زمینه اشغال مجدد افغانستان را، توسط بیگانگان فراهم کرده است.

مکتب کلامی ماتریدیه در افغانستان از دیرباز مرجع اعتقادی حنفیان این کشور به حساب می‌آمده، اما در چند دهه اخیر با شکل‌گیری و رشد جریان سلفیه در این کشور، بقای حنفیت اصیل ماتریدی، پیشینه‌دار و اهل تصوف با مشکلات زیادی مواجه شده است. از آن‌جایی که در پژوهش‌های پیرامون رویارویی سلفیه و ماتریدیه در افغانستان به مسائل کلامی و اعتقادی و فرهنگی مورد اختلاف میان این دو جریان کمتر توجه گردیده، در این نوشتار با جستاری بر مبانی و منابع مرتبط با این دو جریان، چیستی وضعیت ماتریدیه و سلفیه و عرصه‌ها و زمینه‌های تقابل آن‌ها در افغانستان معاصر در مسائل غیرسیاسی با روش تحلیلی توصیفی بررسی ‌شده است. می‌توان گفت سلفیان در تلاش هستند با از بین بردن زیرساخت‌های فکری حنفیان ماتریدی افغانستان، الاهیات و بنیان‌های فکری سلفی را جایگزین سازند؛ ماتریدیان نیز با درک پیشینه و الاهیات و فعالیت‌های تکفیری جریان سلفیت در افغانستان به رویارویی با آن برخاسته‌اند. تبیین خوانش و تفسیر متفاوت این دو جریان از مسائل کلامی و اعتقادی و بازشناسی نگاه متفاوت ایشان به مسائل فرهنگی و اجتماعی که در پیش‌زمینه‌های گوناگونی مانند ناسازگاری مبانی معرفتی، خشونت‌گرایی و گرایش ماتریدیان به تصوف هویداست، بیانگر جنبه‌های غیرسیاسی تقابل این دو گروه در افغانستان معاصر است.