آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مقصود از تقابل شهر و روستا در ادبیات، توجه به تفاوت شهر و روستا از نظر ویژگی های زندگی در این دو مکان و تاثیر آن بر خلق و خوی ساکنان آن است. این مضمون از دیرباز در آثار شاعران عرب به صورت محدود و در دوران معاصر، به تبع پیشرفت های فراوان و تمایل مردم به شهرنشینی، به شکل گسترده نمود پیدا کرده است. وجوه بارز تقابل این دو مفهوم را می توان در آثار شاعر مصری، عبدالمعطی حجازی به خوبی دریافت. حجازی بسیار بیشتر از هم عصران خویش به این مبحث پرداخته و به زوایایی اشاره کرده که شاعران دیگر کمتر به آن توجه کرده اند. این مقاله به بررسی تعامل شعرای معاصر خصوصا حجازی با این پدیده می پردازد.

متن، ساختاری زبانی است که از الگوها و قواعد دستوری خاصی پیروی می‌کند که از آن با نام زبان معیار/ خودکار یاد می‌شود. گاهی ادیب برای بزرگ­نمایی مفهوم مورد نظر خود، با وجود امکان رعایت قواعد زبانی، از هنجار زبان سر­می‌پیچد تا توجه مخاطب را به یک معنای خاص جلب و در حقیقت مفهوم را برجسته‌سازی کند. هنجارگریزی یکی از شیوه‌های برجسته‌سازی معناست که در هشت سطح قابل بحث است. این نوشتار با بررسی هنجارگریزی نحوی در سطح جانشینی اسم به‌جای فعل در گفتمان قرآنی ـ‌که از بسامد بالایی برخوردار است‌ـ، به این نتیجه دست یافت که انحراف از استخدام فعل در قرآن، در سه سطحِ جایگزینی ابتدایی اسم به‌جای فعل، جایگزینی اسم هم­ریشه به‌جای فعل و جایگزینی اسم متضاد به‌جای فعل و به قصد برجسته‌سازی اغراضی چون تناسب زمان، عدم تعلق غرض به فاعل، تأکید بر وقوع رخداد و یا ثبات آن، صورت گرفته است.

ارتباط میان انسان ها سنگ بنای جامعة انسانی است و هر ارتباطی حدّاقل از سه مؤلّفة متکلّم (ارسال کنندة پیام)، پیام (متن/ کلام)، مخاطب (دریافت کنندة پیام) تشکیل می شود. هدف از برقراری ارتباط نیز نقل و انتقال پیام است. هر متکلّم برای اینکه پیام خود را به بهترین شکل به مخاطب ارایه کند، نیازمند آن است که اطّلاعاتی در مورد مخاطب داشته باشد و بر مبنای آن اطّلاعات، به محتوایی که در دست دارد، شکل و ساختاری منطقی و اثربخش بدهد. کتاب نهج البلاغه مجموعه ای متشکّل از پیام هایی دینی و اخلاقی است که خطاب به مردمی با ویژگی های گوناگون بسیار بیان شده است، با وجود گوناگونی پیام ها و مخاطبانِ این کتاب، همة سخنوران بزرگ ادبیّات عربی و پارسی برآنند که انتقال پیام در این کتاب به شکلی تحسین برانگیز صورت گرفته، به گونه ای که آن را بزرگترین شاهکار ادبیّات عربی پس از قرآن قرار داده است، چرا که شاخصه ها و معیارهایی صحیح و مؤثّر را برای تقسیم بندی مخاطبان به کار برده است. این پژوهش با سیری در نهج البلاغه به جستجوی این شاخصه ها می پردازد. شاخصه هایی که از نظر جامعیّت و روش مندی در تمامی ادوار قابل استفاده و با حذف مواردی که با نقش سنّتی مخاطب در دورة اوّلیّة اسلام در تضاد است کاملاً بر اصول علمی مبحث مخاطب شناسی در علم ارتباطات قابل تطبیق است.

استفاده از الفاظ سوگند، یکی از کهن­ترین شیوه­های تأکید کلام است که قدمتی دیرینه در فرهنگ و زبان عربی دارد. این­گونه تأکید، به دلایل متعددی انجام می­گیرد که از آن جمله می­توان به ضعیف بودن امکان تحقق موضوع، غرابت موضوع و یا منکر بودن مخاطب نسبت به آن اشاره کرد. واژگان سوگند در زبان عربی، از تعدد و تنوعی بی­مانند برخوردار است. یکی از بارزترین نمونه­ های تعدد اسلوب قسم و تفاوت­های کاربرد آن را در کتاب بی­نظیر نهج‌البلاغه می­توان مشاهده نمود. این پژوهش، به بررسی رابطه میان واژگان قسم، مقسم­­به­ها و مقسم­علیه­های این کتاب می­پردازد تا با نشان دادن تفاوت کاربرد و موضع کاربرد هر واژه، پرده از ظرایف و زیبایی­های دلالی و معنایی آن بردارد. بررسی مفهوم انواع سوگند در نهج‌البلاغه، نشان می­دهد که تمامی واژگان سوگند، در دلالت بر معنای تأکید مشترکند ولی در عین حال، هر یک دلالت معنایی متفاوت از آن دیگری دارد که از لحاظ مفهوم، پیوند معنایی محکمی با مقسم­علیه مؤکد دارد؛ چنان‌که جایگزینی هر واژه مشابهی، کاهش بلاغت معنایی آن را موجب می­شود.