آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

حدیث «عالم زمانه» سفارش امام صادق (ع) به صحابه شان است که بخاطر دعوت به علم و دعوت به شناخت زمانه از اهمیتی دوچندان برخوردار است و این اهمیت در دورۀ کنونی که تحولات زمانه با سرعتی فزاینده پیش می روند؛ تبدیل به ضرورت، اولویت و بلکه فوریت می شود. از این رو این نوشتار بر آن شده است که حدیث مذکور را در پرتو ابزارهای فقه الحدیثی قرار دهد تا فهمی درست و دقیق از آن بدست آید. مطالعۀ فقه الحدیثی این حدیث نشان می دهد که شناخت زمانه به معنای شناخت شرایط و مقتضیات آن و آماده سازی جهت برآورده کردن نیازهای زمانه از اولویتی فوریتی برخوردار است.

ابوصالح باذام از راویان قرآنی و چالشی میان شیعه و اهل سنت است که در چنگ اختلاف محدثان و علمای رجال گرفتار شده است و در برابر نکویی هایش، اتهامات بسیاری بسوی او روانه شده است. این نوشتار با بررسی سه دیدگاه گوناگون نسبت به باذام، جمع بندی و نتیجه گیری را نسبت به شخصیت او و روایاتش ارائه می کند. کلیدواژه ها: ابوصالح، باذام، باذان، شیعه، تشیع، کذاب. ابوصالح باذام از راویان قرآنی و چالشی میان شیعه و اهل سنت است که در چنگ اختلاف محدثان و علمای رجال گرفتار شده است و در برابر نکویی هایش، اتهامات بسیاری بسوی او روانه شده است. این نوشتار با بررسی سه دیدگاه گوناگون نسبت به باذام، جمع بندی و نتیجه گیری را نسبت به شخصیت او و روایاتش ارائه می کند.

سید محمد مهدی طباطبایی بروجردی ملقب به سیدبحرالعلوم دانشمندی برجسته در دنیای اسلام، وبررخودار از جامعیت علمی وعملی در دین وعلم بوده است.تبحر ایشان در علوم مختلف که نشان از بلوغ علمی -معظم له -دارد منجر به تالیفات متعددی شدکه از آن میان کتاب الرجال- الفوایدالرجالیه- پیرامون علم رجال از جهت دارا بودن ویژگی های بی نظیر، جایگاه عظیمی بین دانشمندان رجالی پیدا کرده است.علامه بحر العلوم با تنظیم این اثر رجالی در سه بخش یعنی، بررسی مهمترین بیوتات رجالی وشرح حالها، وبرخی فواید رجالی متفرق ؛ توانست یک مجموع رجالی منظم در حیطه بررسی خاندانهای رجالی وشرح حال نگاری به وجود آورد ؛ واز سوی دیگر بهره گیری ایشان از روش فوایدنگاری نیز زمینه را برای بررسی برخی از مهمترین نکات از علم رجال باعنوان «فواید الرجالی» در بخش پایانی کتاب فراهم کرد.براین اساس این پایان نامه که باهدف بررسی آرای رجالی علامه بحرالعلوم درالفوایدرجالیه وبا رویکردی تحلیلی انجام شده،مجموعه ای ازآراءونظرات رجالی ایشان رادر قالب توثیقات ومدح خاندان های روایی در بخش بیوتات فراهم کرد؛وبررسی وتحلیل نظریه توثیق عام مشایخ نجاشی از سوی سید بحر العلوم ،ایشان را موافق این رأی رجالی نشان داد. بررسی شرح حالها به عنوان بخش دوم از کتاب بیانگر آن است سید بحر العلوم کمتر توثیق ویا تضعیفی در ذیل آن بیان کردبطوری که بیشترین آراء را در ترجمه راویان می توان مشاهده کرد.وبا برسی برخی از مهمترین نکات رجالی در بخش پایانی کتاب ، به مهترین آرای رجالی مرحوم بحر العلوم اشاره شد. واز آنجایی که بخشی از پایان نامه به مقایسه با آراء نجاشی مربوط می باشد؛سعی شده است تا به گونه ای درآن تعداداز آراء رجالی بحر العلوم که امکانش وجودداشت این مقایسه صورت گیرد.

یکی از موضوعات شایان توجه در حوزۀ پژوهش‏های حدیثی و فقهی، توجه به «سبب ورود حدیث» یا به‌عبارتی، «شأن صدور حدیث» است. سبب ورود حدیث، کارکردها و فواید متعددی دارد که یکی از مهم‌ترین فواید مترتّب بر آن، فهم کلام معصومR و درنتیجه، تبیین قواعد فقهی مأخوذ از روایات است. با مراجعه به کتب فقهی نوشته‌شده در زمینۀ قواعد فقهی و احصای این قواعد و با استخراج منابع روایی و حدیثی آن‌ها، می‏توان به سبب ورود آن‌ها دست یافت. دستیابی به سبب ورود احادیثِ مورداستناد قواعد فقهی، راه را برای فهم صحیح‏تر و تبیین دقیق‏تر برخی قواعد فقهی می‏گشاید.

با اینکه «تحدی» قرآن کریم با معاندان خویش، از جمله مطالب مسلّم در مبحث اعجاز این کتاب الهی است، مشاهده می‌شود که برخی نویسندگان بر خلاف این دیدگاه سیر کرده و باور کرده‌اند که اساساً قرآن تحدّی نفرموده است، بلکه استدلال آورده و بیّنه و برهان ارائه کرده است. در این نوشتار با رویکرد تحلیلی - انتقادی، به نقد و بررسی دلایل مقالۀ «تحدی در محک عقل و نقل و نقد سیر نزولی آیات موسوم به آن» که منکر وقوع تحدی دربارۀ قرآن مجید است، پرداخته شده و بر این حقیقت تأکید می‌شود که قرآن کریم - به عنوان معجزة جاوید الهی - با منکران الهی و فوق ‌بشری‌بودن خود مبارزه‌طلبی و اصطلاحاً «تحدی» کرده است؛ چنان‌که رسم متعارف و رایج میان اعراب عصر نزول در شعر و شاعری نیز همین بوده است.

یکی از جنبه‌های اعجاز قرآن، جنبۀ فصاحت و بلاغت آن است. در همین حال داستان بنی‌اسرائیل یکی از داستان‌های مهم قرآنی و سرشار از نکات اخلاقی و تربیتی است که در بسیاری از سوره‌های قرآن مطرح شده است. سٶال این است که استفاده از فنون و صنایع بلاغی و به طور خاص در داستان بنی‌اسرائیل در قرآن، چه تأثیری بر انتقال پیام یا محتوا دارد. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، تأثیر این فنون و صنایع را در برخی آیات مرتبط با داستان بنی‌اسرائیل در قرآن بررسی کرده است. با بررسی این آیات مشخص می‌شود که قرآن فنون و صنایع بلاغی را به صورتی اعجازآمیز به خدمت گرفته است تا پیام و محتوا را به مٶثرترین شکل ممکن به مخاطبان منتقل کند. استفاده از این فنون، زیبایی، لطافت و تأثیر پیام‌های قرآنی را چند برابر کرده است. از اسلوب به کاررفته در قرآن می‌توان دریافت که استفاده از فنون و صنایع ادبی به ویژه برای بیان امور اخلاقی، تأثیر سخن را بر مخاطبان بسیار افزایش می‌دهد و پذیرش پیام آن را برای آنان آسان می‌کند.

متون گذشته و کهن، از جمله حدیث، از آنجایی که شفاهی بوده و به صورت مکتوب صادر نشده، و راویان، ای بسا از استعداد و حافظه یکسانی نداشته‏اند، امکان نقل لفظی و کامل سخنان گویندگانشان، وجود نداشته و نقل به معنا صورت گرفته است. این اتفاق، هر چند بنا به دلایل عقلایی و مأذون بودن از سوی معصوم7، پذیرفته است، اما آسیب‏هایی به همراه دارد. این نوشته، کوشیده است، با روش توصیفی - تحلیلی و با استفاه از منابع کتابخانه‏ای، گونه‏های نقل به معنا را با تأکید بر تحریف‏زایی و تصحیف‏سازی، شناسایی و معرفی کرده و مواردی زا ارائه دهد و نقد کند. دستاورد این پژوهش، با بررسی چند و چون و چگونگی تغییر نقل حدیث، و با نشان دادن مواردی کلیدی نشان می‏دهد که در صورت دگرگونی بنیادین نقل به معنا، باید در پذیرش آن، جوانب احتیاط علمی را رعایت نمود.

پس از رحلت پیامبر(ص) و با گسترش دامنۀ فتوحات جهان اسلام، نحله‌ها و فرقه‌های فکری و عقیدتیِ جدیدی پدیدار گشت که هر یک از آن‌ها برای اثبات عقاید خود، به آیات قرآن کریم تمسک جسته و به تأویل و تفسیر نادرست آن پرداختند. این مسأله عالمان شیعی را بر آن داشت تا با طرح دیدگاه شیعه، به تصحیح شبهات و انحرافات موجود در این‌باره بپردازند. إبن‌شهرآشوب مازندرانی یکی از عالمانی است که با تألیفات ارزندۀ خود، خدمات شایسته‌ای در جهت اعتلای تعالیم ارزشمند اسلام و قرآن نموده و از این طریق نقش برجسته‌ای در دفاع از عقاید ناب شیعه ایفا کرده است. در این تحقیق که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، سعی شده است تا با دقت در کتاب «متشابه‌القرآن و مختلفه»، دیدگاه تفسیری- کلامیِ إبن‌شهرآشوب و نیز روش‌های مقابلۀ او با گروه-هایی نظیر «معتزله، مجبره، صفاتیه، مشبّهه، اشاعره، غلات، اسماعیلیه، زیدیه، کیسانیه و خوارج» مورد تحلیل قرار گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد: وی با استناد به «حکم عقل، آیات قرآن، روایات، ادبیات عرب و مستندات تاریخی» به نقد و بررسی آرای دیگر فِرق کلامی پرداخته است.

قصه همواره منعکس‌کننده‌ی دیدگاه انسان درباره‌ی جهان و عوامل ناشناخته‌ی پیرامون او و همچنین وسیله‌ی انتقال و آموزش آداب و سنن، اعتقادات و تاریخ یک نسل به نسل‌های دیگر بوده است. یکی از روش‌های مورد استفاده‌ی قرآن در باب تعلیم و تربیت، استفاده از قصه و داستان است. اهمیت داستان‌ها، باعث گردیده بخش بزرگی از آیات الهی به بیان قصه‌ها اختصاص یابد. تا‌کنون درباه‌ی اهداف و شیوه‌های داستان‌پردازی قرآن و اینکه قرآن کتاب داستان‌سرایی نیست تألیفاتی صورت گرفته است اما اینکه نماد‌های تربیتی- اخلاقی داستان‌های قرآنی با چه الفاظ و عناوینی و به چه مناسبت‌هایی بیان شده‌اند به‌صورت مجزا بررسی نشده است، که در این پژوهش به بررسی ابعاد مختلف نماد‌های تربیتی- اخلاقی دو داستان یوسف (ع) و موسی و خضر (ع) در سوره-های یوسف و کهف پرداخته خواهد شد.

از دیدگاه ویلیام تسدال، مفهوم قرآنیِ «میزان»، برگرفته از کتابی جعلی به نام «عهد ابراهیم» است که حدود چهارصد سال پیش از هجرت، در مصر نوشته شده و احتمالاً پیامبر(ص) شرح آن را از ماریه همسر قبطی­اش شنیده است. وی خاستگاه این مفهوم را پیش­تر از آن، از منبعی بسیار قدیمی به نام «کتاب مردگان» دانسته که ریشه در آیینِ اساطیری مصر باستان دارد. پژوهش پیش­رو که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی سامان یافته، در پی آن است تا پس از تحلیل دقیقِ واژۀ میزان در آیات قرآن، به نقد و ارزیابی دیدگاه تسدال در این­باره بپردازد. بررسی­ها نشان می­دهد: متن شفاهی و نوشتاری دو کتاب مورد ادعای وی هرگز در زمان پیامبر(ص) مطرح نبوده و تفسیر واژۀ میزان در قرآن، به هیچ عنوان با آیین مصر باستان هم‌خوانی ندارد. هم‌چنین از آنجایی که سُوَر مورد استناد تسدال- که این واژه در آن­ها به کار رفته است- مکی هستند، نظریۀ آموزش شفاهی چنین مفهومی از سوی ماریه قبطیه، احتمال نسنجیده و شاذی است که از عدم تسلط کافی وی بر تاریخ اسلام و مکی و مدنی بودن سُوَر قرآن حکایت دارد.