آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله حاضر به بحث پیرامون توسعه اقتصادی در قرآن کریم می‌پردازد. در این مقاله ابتدا به تعاریف لغوی توسعه و مفهوم توسعه اقتصادی، از نگاه دانشمندان، اسلام و قرآن پرداخته شده است و سپس راه کارهایی را که قرآن در زمینه توسعه اقتصادی ارائه داده است و به دو دسته معنوی و مادی (مانند تأثیر تقوی در توسعه اقتصادی، انفاق، نفی ربا به عنوان عامل منفی در توسعه اقتصادی و . . .) تقسیم می‌شود، مورد شرح و بررسی قرار می‌گیرد. آنچه پس از بررسی و تحقیق در این مقاله به دست می‌آید، این است که توسعه اقتصادی بستگی به افراد جامعه دارد که بتوانند با توجه به تفاسیر ارائه شده از قرآن و داشتن ایمان و اعتقاد به خدا و کتاب وحی آنها را در زندگی و جامعه خود به کار گیرند تا در تمام مراحل زندگی به موفقیت دست پیدا کنند و این رشد و توسعه زمانی اتفاق می‌افتد که جوامع اسلامی متکی به خود باشند.

دو کتاب التفسیر و المفسرون ذهبی و التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب معرفت به معرّفی روشهای تفسیری، تاریخ تفسیر و معرّفی تفاسیر و مفسّران پرداخته‌اند. بررسی و شناخت روش تفسیر به رأی، روش تفسیر اثری، بحث‌ها و روش‌های تفسیری مرتبط با آنها، آفات و ضعفها، تفسیر و تأویل، نظرات این دو نویسنده درباره آنها هدف اصلی ما در این پژ‍وهش است. در فصل اوّل، به زندگی آیت الله معرفت و دکتر محمّد حسین ذهبی و نواندیشی‌ها و دیدگاه‌ها و آثارشان اشاره شده است. فصلی را به تفسیر و تأویل و روش تفسیری و تأویل شیعه اختصاص داده‌ام، در فصل سوّم به تفاوت‌ها و اشتراکات روش تفسیر به رأی و تفسیر اجتهادی و تفسیر عقلی و تعاریف ذهبی و معرفت از آنها و همچنین به تفاوت‌ها و اشتراکات شیعه و معتزله، وضع حدیث، تأثیر‌پذیری شیعه از معتزله و ... پرداخته‌ام.همچنین منابع تفسیری صحابه، تابعان، شیعیان، اتّهام تحریف قرآن به شیعه، آفات تفسیر اثری، اقطاب اسرائیلیات، تعریف تفسیر اثری و ... نیز فصلی را به خود اختصاص داده‌اند و در نهایت به بررسی نظر دو مولّف درباره آثار تفسیری اشاره کرده‌ام.در تمامی بخش‌ها منبع اصلی بحث‌های ما دو کتاب التفسیر و المفسرون ذهبی و التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب معرفت می‌باشد. هدف ما در این پژوهش مقایسه تطبیقی این دو کتاب در محدوده روایات و تفسیر اثری است. همواره سعی بر این بوده که به نکات و تعریفات ذهبی و اشارات معرفت در هر مبحثی پرداخته شود و مورد بررسی قرار گیرد و گاهی در مواردی برای اثبات عقاید و دیدگاه‌ها و در صورت لزوم به آرای دیگران نیز مراجعه می‌شود.

مفهوم رایج تأمین اجتماعی غالباً در حمایت معیشتی دولت‌ها از افراد جامعه خلاصه می‌شود. هرچند مفهوم تأمین اجتماعی، برآمده از تعریفی اصطلاحی و معاصر و برگرفته از نگاه سکولار غرب به نیازهای این جهانی انسان است، لکن به نظر می‌رسد این امر به هیچ وجه مانع از ارائۀ مفهومی جدید از آن نخواهد بود. در پژوهش حاضر و با روش توصیفی ـ تحلیلی، مشخصاً به این مسئله پرداخته شده است که چگونه می‌توان مفهومی از نظام تأمین اجتماعی، بر پایه زندگی مطلوب و بر اساس آموزه‌های قرآن کریم ارائه نمود؟ قرآن کریم کیفیتی از زندگی انسان را با عنوان «حیات طیبه» معرفی نموده است که دارای ویژگی‌هایی است؛ از جمله اینکه حیاتی دائمی، محصول مراتب ایمان و مصادیق گستردۀ عمل صالح، زندگی کرامت‌مدار، امنیت‌زا و آرامش‌بخش و در نتیجه زندگی شادمانه است. در این کیفیت از زندگی، تأمین زندگی مادی و معیشتی نه تنها مغفول نیست که از مهم‌ترین عناصر و مؤلفه‌های تشکیل آن است. از سوی دیگر، از آنجا که بنا بر رویکردهای متفاوت به کرامت انسان، هدف غایی نظام تأمین اجتماعی حتی در مفهوم شایع آن، تأمین کرامت افراد جامعه معرفی شده است و این مهم از اهداف اساسی هدایت‌های قرآن کریم است، نظام قرآن‌بنیان تأمین اجتماعی دارای ارتباطی تنگاتنگ با مفهوم حیات طیبه به عنوان زندگی مطلوب انسان خواهد بود. نتیجه اینکه این نظام، نظامی همسو با حیات طیبه و در راستای تأمین کرامت، امنیت و آرامش هر دو جهانیِ انسان اجتماعی است و دولت اسلامی به معنای حاکمیت و به عنوان قدرتمندترین نهاد اجتماعی، بیشترین وظیفۀ تأمین آن را دارد تا جایی که می‌توان ادعا کرد که دولت اسلامی، دولت نظام قرآن‌بنیان تأمین اجتماعی است.

انسان موجودی اجتماعی است. وی برای رفع نیازهای خود بایستی الزاماً در اجتماع زندگی کند. در ابتدا این زندگی، ابتدایی و بر اساس فطرت بود اما بعد از گذشت زمان و پیچیده‌تر شدن روابط انسانی، اختلافاتی بین آن‌ها رخ داد که نتیجه آن بروز فساد و تباهی و در نهایت شقاوت دنیوی و اخروی انسان است. پیامبران همراه با کتب آسمانی، از طرف خدای متعال مأمور شدند تا این اختلافات را حل و داوری کنند لذا برای ساخت نظام اجتماعی آنان، سازوکار‌هایی را ایجاد کرد تا با پیروی از آن‌ها، اجتماع انسانی به سامان برسد. این سازوکارها را می‌توان به این شکل دسته‌بندی کرد: الف) تعلیم و تربیت؛ قضائی؛ اقتصادی؛ سیاست خارجی. می‌توان گفت معیار و ضمانت اجرایی این نظامات عبارت است از «اعتقاد به معاد». و برای سامان یافتن آن‌ها باید اعتقاد به معاد در جامعه به شکل فراگیر و صحیح پایه‌ریزی شود. ساختار نظام اجتماعی در قرآن کریم جهت اتصال انسان دنیوی به آخرت بر اساس اعتقاد به مبدء و معاد و کرامت انسان بنا نهاده شده است.

تفرد از اصول بنیادین تعلیم و تربیت و بدین معناست که انسان با وجود داشتن شباهت هایی با هم نوعان خود دارای ویژگی های روانی و توانایی های منحصر به فردی است که او را از دیگران متمایز می کند. توجه به این اصل در شناسایی استعدادها و توانایی‌های افراد و جهت دهی مناسب آن ها در مسیر تربیت صحیح حائز اهمیت است. این نوشتار با هدف بررسی نقش اصل "تفرد" در تربیت از دیدگاه آیات و روایات و با شیوه‌ی توصیفی و تحلیلی به بررسی جایگاه اصل "تفرد" در تربیت می پردازد. بررسی های صورت گرفته بیانگر این است که تفاوت های بین افراد به دو دسته تفاوت های فردی و گروهی تقسیم شده و برای تفاوت های فردی دو مفهوم تفاوت های بین فردی و درون فردی وجود دارد. افراد از حیث ایمان،علم،استعداد ها و توانایی ها، عواطف و احساسات دارای تفاوت های بین فردی هستند و از حیث تفاوتهای موجود در تواناییها و استعدادهای مختلف در یک فرد دارای تفاوت های درون فردی می باشند. همچنان که از نظر جایگاه اجتماعی ، جنسیت، موقعیت جغرافیایی و ... تفاوت های اجتماعی دارند که توجه به این‌ تفاوت ها در شکل گیری تربیت صحیح موثر است، لذا در امور تربیتی جهت نیل به اهداف تربیتی توجه به تفاوت های فردی و اجتماعی بسیار حائز اهمیت است.

وجوب خمس که از آیه 41 سوره انفال فهمیده می‌شود، از فروع دین اسلام و مورد اتفاق همه‌ی مسلمانان، در بعضی وجوه همچون مفهوم و گستره واژه غنیمت میان علمای فریقین اختلاف نظر وجود دارد. علمای شیعه با استناد به مطلق بودن واژه غنیمت و کلمات تأکیدی و کلمه «من شیء» در آیه و روایات معصومین (علیهم السلام) به هر بهره‌ای که انسان بدست آورد غنیمت می‌گویند. علمای اهل‌سنت نیز از آن جا که در معنی اصلی آن قیدی وجود ندارد و با استناد به کلمه «من شیء» و روایات پیامبر(صلی الله علیه و آله)، واژه غنیمت را در هر چیزی که انسان بدست می‌آورد، معنا کرده‌اند ولی به خاطر دلایل عرفی آن را مقید به غنائم جنگی می‌دانند چراکه ‌روایات پیامبر(صلی الله علیه وآله) که تنها تقسیم غنائم را بیان کرده، هرگز بیانگر انحصار خمس در غنیمت جنگی نیست و تفسیر غنائم به غنائم جنگی از سوی تابعین، بیشتر نتیجه اجتهاد آنهاست. این مقاله در تلاش است با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای و تحلیلی ـ توصیفی به بررسی واژه غنیمت از منظر علمای شیعه و اهل سنت پرداخته تا دلایل اختلاف نظر علما آشکار گردد.

مقوله فرهنگ و مفهوم آن، جايگاه مهمي در ميان علوم انساني دارد. با توجه به مباني فکري و ديدگاه‌هاي مختلف، معاني مختلفي از فرهنگ ارائه شده است. ازآنجاکه فرهنگ يکي از ارکان مهم نظام اجتماعي است، شناخت جايگاه آن در ميان حوزه‌هاي مختلف اجتماع امري ضروري است. اين تحقيق با روش توصيفي ـ تحليلي و با استفاده از منابع کتابخانه‌اي معناي فرهنگ را از منظر قرآن کريم و جايگاه آن را در نظام اجتماعي مورد بررسي قرار داده است. هدف از اين بررسي بيان برنامه کلي قرآن کريم درجهت رفع نيازهاي اجتماعي بشر براي سعادت دنيوي و اخروي انسان است. اين تحقيق نشان مي‌دهد اولاً از منظر قرآني، فرهنگ همان تزکيه و تخلق به اخلاق فاضله‌اي است که در قرآن ذکر شده است؛ و ثانياً اين مفهوم قرآني از فرهنگ، پايه و اساس حوزه‌ها و ساحت‌هاي مختلف زندگي اجتماعي را تشکيل مي‌دهد. در پايان بيان شده است که عملي‌شدن رفتار اخلاقي نياز به پشتوانه و تکميل‌کننده‌اي دارد، که همان معرفت توحيدي است و اعتقاد به توحيد، ضامن اجرايي شدن فعل اخلاقي محسوب مي‌شود.

یکی از ضرورت ها در تفسیر صحیح آیات قرآن کریم، تسلط بر علوم قرآن و قواعد تفسیر است. در میان علوم قرآن، اولین علمی که تکون یافت علم قرائتلفاظ قرآن بود. در علم قرائت علاوه بر اصول و قواعد قرائت؛ اشکال مختلف قرائت کلمات نیز بررسی می­شود، تا با توجه به ساختار کلام و سیاق جمله و سازگاری در معنا و مفهوم بهترین و صحیح­ترین قرائت صورت پذیرد. لذا با توجه به اهمیت بسیار و تأثیر علم قرائت بر فهم صحیح آیات در این مقاله نگارنده بر آن است بر اساس گردآوری داده­ها و روش تحلیلی - توصیفی به بررسی موارد اختلاف قرائات سوره مبارکه انبیاء از منظر مفسران شیعه و اهل سنت پرداخته تا با طراحی رهیافت جدید با توجه به قرائت­های مختلف، تفسیری دقیق­تر از آیات قرآن ارائه دهد. در این مقاله با بررسی اختلاف قرائات سوره مبارکه انبیاء دانسته شد که در این سوره 21 آیه دارای اختلاف قرائت هستند که 14 مورد آن در معنای آیه مؤثر بوده و 7 مورد آن تغییر در معنا ایجاد نمی­کند، البته در نهایت مفهوم یکسانی را از آیه می­رساند و تنها در حد تغییراتی بسیار جزئی است. پس به طور کلی اختلاف قرائات در حد تغییراتی مانند مبالغه، تأکید، اعراب و یا اختلاف در کیفیت قرائت از لحاظ اماله، فتح، ادغام، تفخیم، ترقیق ، اظهار است که بررسی سیاق آیات، توجه به قواعد ادبیات عرب، سازگاری معنایی و انسجام در الفاظ، می­تواند محقق را در فهم تفسیر صحیح آیات یاری رساند.