آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

فضای صدور روایات از مهم‌ترین عوامل مؤثر در فهم سخنان معصومانk به شمار می‌رود. این پژوهش سعی نموده است مبنای شیخ شوشتری را در استفاده از فضای صدور برای فهم حدیث در کارکردهای حدیثی وی شناسایی و معرفی کند. این تحقیق بر پایۀ روش توصیفی و تحلیلی و با گردآوری اطلاعات، مشاهده و فیش‌برداری و با در نظر گرفتن شواهد گوناگون، برخی از آثار حدیثی و رجالی شیخ شوشتری را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. در نهایت معلوم شد که نگاه وی به یک سخن، نگاه ارگانیک بوده و آن را به‌مثابۀ یک دستگاه در کنار دیگر سخنان و قرائن آن دیده و با رویکردی زبان‌شناسانه و استفادۀ گسترده از منابع اهل سنت، از فضای صدور در روند نقد حدیث، بهرۀ فراوانی جسته است؛ به‌طوری که بدین سبب شهرت یافته است.

فوایدنگاری رجالی در محافل امامیه به­‌عنوان یک سبک نگارشی در میان مناهج تألیفی که بر بیشتر علوم سایه افکنده، از جایگاهی ممتاز و متفاوت برخوردار است. در پژوهش حاضر با به‌­کارگیری روش توصیفی افزون بر بیان چیستی و سابقۀ فایده/ فوایدنگاری و اشاره­‌ای گذرا به اسلوب­‌های تألیفی، به گونه­‌ها، کاربست و پیشینۀ ظهور فواید رجالی که نشان­‌دهندۀ کارایی داده­‌ها و یافته‌­های رجالیان است و به توسعۀ دانش رجال و تدوین اصول و قواعد آن یاری رسانده، پرداخته می­‌شود. یادکرد آثار رجال‌­پژوهان در زمینۀ فوایدنگاری و توصیف و تحلیل گزاره‌­ها، داده‌­ها و اطلاعات آثار یادشده با رویکرد بازشناختی، راهبرد نویسنده در مسیر پژوهش است. از دستاوردهای پژوهش حاضر می‌توان به فراوانی فوایدنویسی رجالی و تطور آن نسبت به دیگر سبک‌­های تألیفی در دانش‌های اسلامی و پیدایش آن در زمانی پیش از مکتب حلّه اشاره کرد.

زبان وسیله ارتباط افراد انسان بایکدیگر است و در ظرف اجتماع انسانی شکل می گیرد. خیمه تمدن بشر ستونی استوارتر از " کلمه " و " کلام " ندارد و آنچه که گاه بردار نیست نیاز هماره ما انسان ها به واژه ها و سخن گفتن و شنیدن است. باید برای درک درست یک سخن، افزون بر توجه به قرائن لفظی پیوسته به کلام و قرائن منفصله دیگر، به قرائن غیر لفظی از جمله فضای صدور نیز توجه کرد. ما در این رساله برآنیم تا رویکرد شیخ محمد تقی شوشتری به واژه ها و سخنان و نیز کارکردهای حدیثی وی را بر پایه فضای صدور بررسی و تبیین نمائیم. این تحقیق بر پایه روش توصیفی و تحلیلی و با گردآوری اطلاعات، و فیش برداری و با در نظر گرفتن شواهد گوناگون، برخی از آثار حدیثی و رجالی شیخ شوشتری از جمله الاخبارالدخیله، النجعه فی شرح اللمعه، بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه و قاموس الرجال را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. در پایان معلوم گردید نگاه شیخ شوشتری به یک سخن، نگاه ارگانیک (اندام واره) بوده و آن را به مثابه یک دستگاه در کنار دیگر سخنان و قرائن آن دیده است و با رویکردی مبتی بر اصول عقلایی محاوره و استفاده گسترده از منابع اهل سنت، از فضای صدور در روند فهم و نقد حدیث بهره فراوانی جسته است چنان که بدین بهانه نام آور شده ، تا جایی که برخی گره های رجالی را هم که بیرون از دشواری های متنی است و سال ها و سده ها ناگشوده بوده، باز کرده است.

رسالةٌ فی تَواریخِ النّبیِّ وَ الْآل؛ کتابی مختصر به زبان عربی، در شرح احوال چهارده معصوم تألیف محمد تقی شوشتری (متوفای ۱۳۷۴ش) شوشتری در این این رساله قصد تفصیل نداشته و همه مباحث خویش را ذیل فصول نُه‌گانه مطرح نموده است. نکته قابل توجه در این اثر، اشاره مؤلف به فرزندان ممدوح و مذموم ائمه است. شوشتری در این کتاب بنا بر نقل گزارش‌های تفصیلی، نقل حوادث زندگی و سیره ائمه نداشته؛ بلکه فقط در صدد بیان زمان حوادث، نام خانواده و منسوبین ایشان بوده است. مؤلف هنگام بیان تاریخ‌ها و نام افراد، به تفصیل از منابع خود که مصادر تاریخ و حدیث شیعه و اهل سنت هستند، یاد کرده و در پاورقی نیز به صفحات آن‌ها اشاره شده است. محقق شوشتری در فصل آخر به عنوان تبرک و تیمن، به نقل روایاتی از اخلاق نیکوی معصومان پرداخته و درباره هر یک از آنان به دو خبر اکتفا کرده است. وی تمامی اقوال را آورده و گاه به نقد و بررسی آن‌ها نیز پرداخته است. ویژگی‌ها گفته شده که جامعیت از مزایای این اثر است و دیگر آثار مشابه در موضوع احوال شخصی و تاریخ موالید و وفیات و نام بستگان معصومین، به این جامعیت نیست. ویژگی دیگر این اثر اشاره به ممدوح یا مذموم بودن امامزادگان است. شوشتری در فصل مربوط به فرزندان ممدوح(یا شایسته) ائمه، از کسانی چون: ابوالفضل العباس سلام الله و فرزندان او، محمد بن حنفیه، جعفر بن علی سلام الله ، قاسم و ابوبکر و عبداللّه پسران امام مجتبی علیه السلام، حسین بن علی صاحب قیام فخّ، علی اکبر فرزند امام حسین سلام الله ، زید بن علی بن الحسین سلام الله نام می‌برد. همچنین در فصل مربوط به فرزندان مذمت‌شده، از کسانی چون: عبید اللّه بن علی، حسن مثنّی، حسن مثلّث، عیسی بن زید بن علی بن الحسین، حسن أفطس، عبدالله افطح، موسی مبرقع و جعفر کذاب سخن به میان می‌آورد. فصل‌های کتاب مؤلف، اثر خود را در ۹ فصل تنظم کرده به ترتیب از مباحث سخن گفته است: فصل اول: موالید فصل دوم: وفیات فصل سوم: محل تولد و وفات فصل چهارم: مادر فصل پنجم: همسران فصل ششم: فرزندان فصل هفتم: نسل و فرزندان مشهور و صالح فصل هشتم: فرزندانی که درباره آنان مذمتی وارد شده است. فصل نهم: نمونه‌ای از اخلاق حسنه حضرات معصومین علیهم السلام