آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مجتهد شبستري تفسير متون وحياني را مشمول قاعدة عام هرمنوتيکي، يعني «توقف فهم بر منطق پرسش و پاسخ» مي‌داند و معتقد است: اين پرسش و پاسخ مبتني بر پيش‌دانسته‌ها، علايق و انتظارات مفسر است و فرايند فهم را تابع دور هرمنوتيکي مي‌داند که همة اين نکات بر محورهاي اساسي نظرية «هرمنوتيک فلسفي» منطبق است. اين پژوهش بر اساس روش «توصيفي –تحليلي»، ضمن بررسي تطبيقي انديشه هرمنوتيکي شبستري و هرمنوتيک فلسفي، به اين نتيجه رهنمون شده است که انديشة هرمنوتيکي مجتهد شبستري به سبب جمع خطوط اساسي تحليل هرمنوتيک فلسفي و اصولي، مثل «قصدگرايي»، «جست‌وجوي معناي متن در زمينة تاريخي توليد اثر»، «ضرورت تنقيح پيش‌دانسته‌ها»، و «تفکيک فهم معتبر از فهم نامعتبر»، با تهافت و ناسازواري دروني مواجه است. همچنين آن بخش از نظرات هرمنوتيکي شبستري، که همسو با هرمنوتيک فلسفي است، به بوتة نقد گذاشته شده است.

گفتمان نوین هرمنوتیکی، مسأله وحدت یا کثرت و نیز مسألة تعین یا عدم تعین معنای متن را در کانون اندیشه‌های فلسفی پیرامون سرشت و سازوکار فهم و تفسیر متن نهاد. با در نظر داشتن این مسائل، در مقالة پیش رو سه رویکرد هرمنوتیکی به متن وحیانی در اندیشة معاصر ایران را تحلیل و بررسی خواهیم کرد و ضمن این تحلیل نسبت هرکدام از این رویکردها با گرایش‌های نوین هرمنوتیکی را برجسته خواهیم کرد. برای این منظور نخست نشان خواهیم داد که علامه طباطبائی اگرچه برای متن وحیانی معانی متعددی در نظر دارد، اما هریک از این معانی را متعین به قصد صاحب وحی می‌داند، از این رو مباحث تفسیری ایشان بیشتر با قصدگرایی و هرمنوتیک رمانتیک هم‌سو است. سپس اندیشه‌های هرمنوتیکی عبدالکریم سروش و محمد مجتهد شبستری را مطالعه و ارزیابی خواهیم کرد. سروش با مستقل دانستن معنای متن وحیانی از مراد ماتن با آموزة‌ استقال معنایی در هرمنوتیک فلسفی همراه می‌شود. در این میان مجتهدشبستری از جهاتی به هرمنوتیک فلسفی و از جهاتی دیگر به هرمنوتیک‌ رمانتیک گرایش دارد، چراکه از سویی در برخی از نوشته‌هایش از معنایی نهایی و نهفته در متن وحیانی می‌گوید و از دیگر سو امکان تفسیرهای متعدد و معتبر از قرآن را می‌پذیرد.