آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه با توجه به گسترش مباحث عرفانی در سراسر جهان، نقد و بررسی مکاتب عرفانی نوظهور اهمیت بسیاری می‌یابد. اکنکار یا همان مکتب نور و صوت الهی، یکی از مکتب‌های عرفانی نوظهور و البته پرطرفدار است. در این نوشتار سعی شده است مباحث و عقاید این مکتب به‌اختصار بیان گردد، سپس به نقد و بررسی منصفانه آن پرداخته شده است تا مزیت‌ها و عیب‌های آن بررسی شود؛ درنتیجه مشخص می‌شود آیا راهی که اکنکار معرفی می‌کند، می‌تواند انسان را به مقصد برساند؟ و بررسی می‌شود طریقت عرفانی اکنکار چه تفاوت‌هایی با طریقت عرفانی اسلام در رساندن انسان به کمال دارد؟ برای این کار از روش کتابخانه‌ای و مطالعه منابع معتبر اکنکار و عرفان اسلامی بهره گرفته شده است. درنهایت این نتیجه به دست آمده است که هرچند عرفان نوظهور اکنکار جذابیت‌هایی دارد، صداقت‌نداشتن رهبران آن و تناقض‌های گفتار و اشتباه‌های عقیدتی آن نمی‌تواند راهی درست در مسیر کمال به انسان ارائه کند؛ اما عرفان اسلامی با رهبری ائمه اطهار که معصوم بودند و عقاید حکمی و عقلانی آن می‌تواند هر انسان مستعدی را در این مسیر راهنمایی کند.

در تعالیم دینی ما شناخت انسان از خود، پرفایده­ترین شناخت­ها تلقی می­شود.این است که انسان‌شناسی یکی از مهم‌ترین دانش‌های الهی و بشری که در حوزه معارف بشری و دینی تأثیر به­سزایی دارد ،از اهمیت خاصی برخوردار است.انسان‌شناسی دارای انواع فلسفی، دینی، علمی، عرفانی و اخلاقی است . انسان‌شناسی عرفانی کسب شناخت درمورد حقیقت انسان از طریق تجربه‌های درونی است که در آن از راه شهود و علم حضوری به مطالعه و بحث و بررسی در مورد انسان پرداخته­می‌شود. انسان کامل از مباحث مهم انسان‌شناسی است که موردتوجه عرفا و اندیشمندان بزرگ اسلامی و بعضاً غیراسلامی قرارگرفته است و منظور از آن،انسانی است که جامع اسماء و صفات خداوند است. این مقاله به­روش توصیفی تحلیلی از منابع کتابخانه­ای واسنادی ، بررسی تطبیقی آراء امام خمینی و شاه نعمت­الله ولی در مورد انسان کامل را به کاوش نشسته­است و قصددارد مولفه­های مختلف انسان کامل از دیدگاه امام خمینی و شاه نعمت­الله ولی، مقایسه و بررسی­شود . یافته­ها حاکی از آن است که این دو اندیشمند با استفاده از آیات قرآن، روایات وتحلیل های عرفانی معتقدند که تمام کمالات هنگامی که از خداوند به عالم هستی افاضه­می­شوند، لزوماً از طریق واسطه­هایی صورت می­گیرد که دارای مرتبه وجودی برتری نسبت به سایرین هستند.

وجود انسان همچون وجود سایر موجودات، غایتمند است. غایت وجود انسان، بر نوع جهان شناختی و انسان شناختی انسان مبتنی است. براساس جهان‌بینی دینی، غایت انسان، وصول به حد کمال نهایی و همان مقام قرب به حق است. اما انسانِ دارای وجود دوساحتیِ جسمانی و روحانی، باید در همین عالم طبیعت، خود را رشد و تعالی دهد تا به کمال نهایی خود برسد. حال تأثیر خانواده در رسیدن انسان به کمال حقیقی چیست؟ هدف از این نوشتار بررسی نقش خانواده در وصول انسان به کمال خود است که به شیوه مروری و تحلیل مفاهیم کلیدی انجام گرفته است. یکی از عوامل تأثیرگذار در رشد انسان، خانواده است. با تأمل در فلسفه تشکیل خانواده و تأکید دین اسلام برآن به‌عنوان کمالی برای انسان و عامل بازدارنده گناه و مسیر رشد و ترقی به‌سوی حق تعالی، می‌توان به نقش مؤثر خانواده در وصول انسان به غایت خود پی برد. خانواده هم بر مبنای تفکر دینی و هم توجه به اخلاقیات و تعلیم و تربیت اسلامی و همچنین با تحکیم پایه های اعتقادی به اصول دین و عمل به احکام شرعی می تواند باعث تکامل افراد خانواده شود.

مسالۀ اصل‌زنانگی و‌‌‌‌جایگاه آن در ادیان مختلف همواره مورد توجه بوده‌است. اما در چند دهۀ اخیر بواسطه جنبش‌های فمینیستی این مساله، به جوامع شدیداً سنت‌باوری مانند جوامع یهودی هم رسیده‌است. موضوع این مقاله، اصل انوثیت و نقش عنصر زنانه در عرفان یهود است که با رویکرد توصیفی تحلیلی و با تکیه برکتاب زُهر به آن پرداخته شده‌است. این مساله در مکتب قباله و در کتاب زُهر که مهم‌ترین کتاب عرفانی قبالاییان است؛ گسترده‌تر مطرح میشود و اصل زنانگی را بطور خاص با دو سفیرای «بینا» و «مِلخوت» (شِخینا) بیان می‌ کند. سفیرابانوان بینا و شِخینا، دو عنصر زنانه‌ای هستند که با کارکرد زنانه خود در عالم باعث سریان وجود در عالم هستی شده‌اند و عالم مادون به سبب اسما و صفاتی که سفیرامادر عِلوی؛ از ان‌سوف گرفته، ایجاد شده‌است. در عالم، اتحاد و‌ زوجیت عناصر زنانه و مردانه سبب حرکت و هماهنگی بین اجزای هستی می‌شود. شخینا نیز که حضور خداوند و تجلی مونث اوست بواسطه گناه آدم از ان‌سوف جدا شده و به عالم ماده تبعید شده‌است. این مساله در قباله آنچنان مهم است که عارف قبالایی یهودیان را سفارش می‌کند؛ با عمل به تورات و میصواها بار دیگر این وحدت و یگانگی «ان‌سوف» و «شخینا» را بازگردانند.

مسئلۀ آفرینش و خلقت عالم هستی یکی از چالش‌‌های فلاسفه، متکلمان و دانشمندان فیزیک در همۀ اعصار بوده است. هدف این پژوهش که به شیوۀ توصیفی – تحلیلی تنظیم شده، بررسی دیدگاه هاوکینگ دربارۀ پیدایش جهان هستی با دیدگاه ملاصدرا بر اساس آموزه‌های حکمت متعالیه است. در این مقاله ضمن بررسی این دو دیدگاه دربارۀ خلقت عالم هستی، به مقایس مبانی معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی ملاصدرا و نظریۀ هاوکینگ در چگونگی آفرینش نیز پرداخته شده است تا در سایۀ آن، وجوه اشتراک و اختلاف آراء و تفوق یکی بر دیگری معلوم شود. در این مقاله روشن می‌گردد که مفاهیم «هیچ» و «خلأ» در نظریۀ هاوکینگ دربارۀ خلقت جهان، با مفهوم خلأ در حکمت متعالیه بسیار متفاوت است و به‌معنای نیستی محض نیست. همچنین، ملاصدرا با التفات به آموزه‌‌های دینی و براساس مبانی عقلی خویش، همچون اصالت وجود‌‌‌ و حرکت جوهری، ضمن پذیرش خلق‌ از عدم، به اثبات عقلانی حدوث زمانی عالم (به‌معنای خاص) می‌پردازد. به‌اعتقاد ایشان، فیض الهی چنان مستمر و غیرمنفک از خداوند است که تصور آغازی برای خلقت در زمان حقیقی یا زمان موهوم رفع می‌‌شود.

در فرآیند درگیری میان نیروهای خیر و شر در وجود انسان، گاه تمایلات پست بر گرایش‌های عالی و عقل و فطرت آدمی چیره می¬شود و انسان با گناه، تن به اسارت قوای نازله نفس می¬دهد. بر این اساس مسئله اساسی پژوهش حاضر پرسمان سعادت است. و در پی پاسخ این سوال هستیم که راه حل قرآن کریم جهت رهایی از این ذلت و چگونگی دستیابی به سعادت چیست؟ لذا هدف این نوشتار معناشناسی سعادت در قرآن کریم است؛ اما از آنجا که رویکرد فلسفه نسبت به پرسمان سعادت نیز مورد توجه پژوهش پیش رو است؛ لذا هدف بعدی، معناشناسی و روش دستیابی به سعادت در دستگاه فلسفی با تمرکز بر آرای ملاصدرا است. یافته¬های پژوهش حاضر که براساس روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است، نشان می¬دهد که دو واژه «فوز» و «فلاح» معادل¬های معنایی واژه سعادت در قرآن کریم است. سعادت از دیدگاه قرآن و فلسفه، در نوع خود حائز ارزش است، این پژوهش بر آن است که مفهوم و اصول دستیابی به سعادت از دیدگاه فلسفه را با سویه‌ای تطبیقی موردبررسی قرار دهد و درواقع نسبت به نظرگاه فلسفی ارزش‌گذاری کند. در عرصه روش¬های نیل به سعادت، قرآن کریم دو دسته عوامل اعتقادی و عملی را مطرح نموده، این در حالی است که در دستگاه فلسفی عمدتاً به روش تزکیه نفس تأکید شده است این مقاله اهتمامی نوین در موضوع حاضر است چراکه پژوهش های سابق به جامعیت این نوشتار نمی باشند وهرکدام یکی از شاخصه ها را بررسی کرده اند.لازم به ذکر است این مقاله برگفته از رساله دکتری نگارنده می باشد.

در این تحقیق نظریه ملاصدرا درباره اتحاد حاس و محسوس در ادراک حسی بر اساس موضوع صدوری بودن ادراک حسی و یقین آور بودن آن بررسی شد. اهمیت موضوع از این لحاظ است که ملاصدرا در رابطه با این موضوع، متأثر از نظریه رواقیان بوده، و خود به این موضوع تصریح داشته است. نظریه ملاصدرا درباره معرفت حسی، به فعلیت درآمدن صور محسوسات برای نفس و به فعال بودن نفس حاسه در عالم حسی است. این نوع رویکرد به معرفت به عنوان شکلی هستی شناسانه که رابطه حاس با محسوس را نوعی رابطه تکاملی می داند، متفاوت از نظریه مشائیان است. در نظریه مشائیان، صور محسوسات در نفس مقدمه ای برای معرفت عقلانی از طریق تجرید این صور است. در صورتیکه نزد ملاصدرا نفس در مرتبه حس از این رو که صادر کننده صور محسوسات است، بجای منفعل بودن، فعال است و بنابراین معرفت در این مرحله نیز علمی و یقینی است. ملاصدرا بیان کرده که پیش از او نیز بسیاری متفکران به این قول قائل بوده اند. بنا بر همین گفته، در این تحقیق نظریه معرفت حسی ملاصدرا با نظریه انطباع معرفتی رواقیان تطبیق داده شده است. در نظریه انطباع معرفتی، رواقیان متقدم ادراک حسی را صورت برای مادۀ نفس می دانند که بر آن حک می شود. رواقیان متقدم یقینی بودن انطباع معرفتی را همسنخ بودن آن با نفس می دانند و از آن در جهت تعالی حکمت و اخلاق در افراد سود می برند. نتایج تحقیق نشان دهندۀ توجه ملاصدرا و رواقیان متقدم درباره هم‌سنخ بودن حاس و محسوس و همچنین فعال بودن نفس در ادراک حسی برای بدست دادن معرفت یقینی حسی است. روش انجام تحقیق تحلیل محتوای آراء و نوآوری تحقیق در زمینه بدست دادن امکان گفتگو میان آراء ملاصدرا و فلسفه رواقی متقدم در زمینه معرفت شناسی است.

آموزه «تکامل نفس» به‌‌مثابه یکی از مهم‌ترین زوایای نفس‌شناسی فلسفی، بیانگر استکمال وجودی نفس در دو حوزه نظری و عملی است و نوشتار حاضر با روش توصیفي ـ تحلیلی به واکاوی آن در اندیشه صدرالمتألهین و نوصدراییان پرداخته است. از رهگذر این جستار مشخص می‌شود که در منظومه حکمت متعالیه،‌ تکامل نفس در ساحت نظری در سایه آموزه فلسفی اتحاد عالم و معلوم محقق می‌شود و در کنار آن، آموزه اتحاد عامل و عمل نیز مطرح است. از جمله مهم‌ترین مبانی انسان‌شناختی تکامل نفس می‌توان «جوهریت نفس»، «حدوث جسمانی و بقای روحانی نفس» و «حرکت جوهری نفس» را نام برد. از جمله مهم‌ترین دستاوردهای تکامل نفس در حوزه انسان‌شناسی، می‌توان به «نقد نوع اخیرانگاری انسان» و «ماهیت‌نداری نفس» اشاره کرد.

بازخواني اسرار نهفته در هبوط و بايسته‌هاي مربوط به صعودش، نه‌تنها فراهم‌کننده بستر تکامل نفس است، بلکه خودش قدمي والا در راستاي تکامل نفس قلمداد مي‌شود. صدرالمتألهين آيه مربوط به خلافت حضرت آدم عليه السلام را به نفس انسان و بيان ماهيت و انيت و کيفيت پيدايش آن ناظر دانسته، رابطه تنگاتنگي ميان هبوط و صعود نفس ترسيم مي‌نمايد و هبوط را زمينه‌ساز صعود مي‌داند. از رهگذر اين جستار روشن مي‌شود که در انديشه صدرالمتألهين، مقام هبوط پايين‌ترين مرتبه از مراتب وجودي نفس است که بيانگر غايت نزول از فطرت اصلي اوست. هبوط در انديشه صدرالمتألهين بيانگر يکي از مراتب وجودي نفس است که ارتباط تنگاتنگي با بدن دارد و زمينه‌ساز تکامل وجودي نفس است؛ ازاين‌رو هبوط نه‌تنها نقصي براي انسان نيست، بلکه زمينه‌ساز تکامل وجودي اوست که بدون هبوط ميسور نيست. به باور وي، خطاب هبوط، خطاب تکويني است؛ زيرا هبوط از بهشت به زمين تحت اختيار حضرت آدم عليه السلام نيست تا بتوان ايشان را بدان مکلف کرد.