آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله از طریق شرح اجمالی نظر هوسرل دربارۀ زمان-آگاهی و به خصوص تمرکز بر سطح سوم زمانمندی، استدلال شده است که در واپسین تأملات وی درباب زمان که در دست نوشته های C منتشر شده است، چرخشی در پدیدارشناسی هوسرل به نحو عام و پدیدارشناسی زمان به نحو خاص پدید آمده است. به این صورت که هوسرل از طریق قائل شدن به زمانمند بودن آگاهی مطلق و در نتیجه کنار گذاشتن تلقی پیشین خود از یک نقطۀ بی زمان آگاهی به عنوان سنگ بنای تأسیس فلسفه به مثابه علم متقن، از سه دهه کوشش خود در راستای تأسیس فلسفۀ استعلایی گذر کرده و در حقیقت رؤیای فلسفه به مثابه علم متقن را کنار گذاشته است. در نتیجه سنتی که از دکارت آغاز شده بود و هدفش مبتنی ساختن بنای معرفت بر پایه ای محکم و شک ناپذیر و تغییرناپذیر بود، به این صورت در پدیدارشناسی هوسرل که آخرین وارث آن است به پایان می رسد و راه برای ظهور روایتی جدید از پدیدارشناسی در آثار متفکران بعدی این جنبش هموار می شود.

ایدئالیسم در آلمان به دوره‌ای پر شکوه از فلسفه اطلاق می‌شود که با انتشار اثر کبیر کانت، «نقد عقل محض»، آغاز شد و با مرگ هگل پایان یافت. آثار فیلسوفان این دوره در عین سخت‌خوان بودن و پیچیده بودن، هنوز هم بحثی زنده و پر‌دامنه در نظریات فلسفی و علوم‌انسانی امروزه است. کتاب «ایدئالیسم آلمانی» نوشتۀ ویل دادلی، در‌صدد است تا مضامین پیچیده و سخت فیلسوفان دورۀ ایدئالیسم آلمانی را برای خوانندگان و علاقه‌مندانی که تا پیش از این آشنایی چندانی با تفکرات این دوره نداشته‌اند را شرح و توضیح دهد و پاسخ دهد که «چرا اصلا ایدئالیسم آلمانی مهم است؟» ویل دادلی کتاب خود را با مقدمه‌ای آغاز می‌کند که در آن پیش‌زمینۀ تاریخی شکل‌گیری ایدئالیسم آلمانی قبل از کانت بیان می‌شود و مطالبی همچون ظهور مدرنیته، مرکزیت‌یافتن عقل و اهمیت یافتن آزادی مورد بررسی قرار می‌گیرند. فصل دوم کتاب به ایدئالیسم استعلایی کانت اشاره دارد. ویل دادلی در این فصل به‌طور روان توضیح می‌دهد که چگونه کانت حدود شناخت علمی را محدود کرد و همچنین آزادی را به چه نحو تبیین نمود. فصل بعد به مخالفان کانت، به‌خصوص یاکوبی، پرداخته است و انتقادات آن‌ها از نظام ایدئالیسم استعلایی کانت را شرح داده است. فصل چهارم کتاب به دیگر فیلسوف بزرگ این دوره، فیشته، اختصاص یافته است. دادلی فیشته را با توجه به اینکه نظام وی، ادامۀ نظام کانتی است که غایت شکل‌دادن به یک ایدئالیسم کاملا علمی و نظام‌مند را دارد، توضیح داده است. فصل بعدی کتاب به شلینگ پرداخته است. معمولا سیر تفکری شلینگ را به سه دورۀ متقدم، میانی و متأخر تقسیم می‌کنند که این کتاب دو دورۀ اول را مختصرا توضیح داده است. فصل ششم کتاب نیز به بزرگترین فیلسوف این دوره، هگل پرداخته است. در نهایت در فصل هفتم و آخر، دادلی به همان موضوعات فصل اول بر می‌گردد، یعنی عقلانیت، آزادی و مدرنیته و آن‌ها را با توجه به ایدئالیسم مورد بررسی قرار می‌دهد. از نکات قابل توجه این کتاب این است که به‌عنوان یک کتاب آموزشی نوشته‌شده است. به همین دلیل در پایان هر فصل یک بخش «نتیجه‌گیری» و همچنین یک بخش «خلاصۀ نکات کلیدی» قرار گرفته است. همچنین این کتاب به معرفی منابع بسیاری برای مطالعۀ بیشتر پرداخته است که علاقه‌مندان می‌توانند به آن‌ها رجوع کنند. با این اوصاف این کتاب منبع مناسبی برای هم دانشجویان و هم علاقه‌مندان فلسفۀ آلمانی به حساب می‌آید.

تمایز یا عدم تمایز روش‌شناختی میان علوم انسانی- اجتماعی و علوم طبیعی یکی از مسائل عمده پیش‌روی محققان در عرصه علوم اجتماعی و انسانی بوده است. فیلسوفی چون دیلتای با اعتقاد به وجود تمایز میان متعلَّقات علوم انسانی با علوم طبیعی، مدعی استقلال علوم انسانی و اجتماعی از علوم طبیعی است. دیلتای، فهم را روش پرداختن به نسبت‌های معنایی در قلمرو علوم انسانی و تبیین را روش بررسی نسبت‌های علّی در قلمرو طبیعت می‌داند. در مقابل، هایدگر و گادامر فهم را امری وجودی می‌دانند و تمامی امور واقع موجود در جهان را معنادار می‌دانند. در این میان، پوزیتویست‌ها‌ از آموزه وحدت میان علوم طبیعی و علوم انسانی دفاع کرده‌اند و به وحدت روش معتقد هستند.کتاب حاضر با عنوان هرمنوتیک طبیعت‌گرایانه نوشته کریسوستوموس مانتساوینوس بر آن است تا با تأکید بر مدعای وحدت روش، با در نظر گرفتن متعلَّقات، فنون و قلمروهای تحقیقاتی متفاوت تمامی علوم، از روش یکسانی برای پرداختن به آنها بهره گیرد.این روش واحد، به روش فرضیه‌ای-قیاسی مشهور است که رویه‌ای روش‌شناختی است که در اصل برای هر موضوعی، خواه معنادار باشد یا نه، کاربرد دارد. حاصل این کتاب، اثبات ادعای مانتساوینوس در اِعمال روش فرضیه‌ای-قیاسی بر علوم انسانی و هم‌چنین امکان بررسی تمام امور معنادار و فاقد معنا با این روش است.

مسئله معرفت از دیرباز یکی از مباحث مهم در نزد فلاسفه بوده است. این مسئله در دوران جدید فلسفه غرب و پس از حدود دو هزار سال تفکر فلسفی و در نتیجه تحولاتی که در پایان قرون وسطی رخ داد، با جدیت بیش-تری مطرح شد. در این دوره با ظهور دکارت و جنبش عقل‌گرایی مسئله معرفت و رسیدن به حقیقت اهمیت بسیاری یافت. اسپینوزا از نمایندگان اصلی رویکرد عقل‌گرایی در این دوره بود. از نظر او معرفت فی نفسه ارزشی ندارد بلکه هم? معرفت‌ها باید متوجه یک غایت خاص باشند و آن کسب خیر اعلی و به عبارتی تحقق بخشیدن به کمال انسانی است و راه رسیدن به این کمال فقط شناخت معتبر و صحیح است. بنابراین شناخت در نظام فلسفی اسپینوزا از جایگاه خاصی برخوردار است. از دیدگاه وی برای حصول شناخت داشتن روش ضروری است و کامل‌ترین روش، روشی است که با یک تصوّر حقیقی آغاز می‌شود. این تصوّر حقیقی ابزار فطری فاهمه است که معیاری به دست می‌دهد که ذهن مطابق آن هدایت شود. اسپینوزا ملاک‌های تشخیص تصوّر حقیقی از دیگر انواع تصوّر و به عبارتی تشخیص حقیقت از خطا را بداهت ذاتی، مطابقت و سازگاری می‌داند. اسپینوزا معرفت انسان را دارای مراتب می‌داند و درجات تکاملی آن را تا مرتب? کامل آن بیان می‌کند. او پایین‌ترین مرتبه معرفت را شناخت از طریق مسموعات می‌داند که متعلق به قو? تخیل است و در آن نفس منفعل است. بالاترین مرتبه را شناخت شهودی می‌داند که در آن ذات تام اشیاء را درک می‌کنیم و عالی‌ترین درج? کمالی است که انسان می‌تواند به آن نائل آید.

مسئله ی مورد بررسی در این مقاله عبارت از این است که آیا اندیشه ی اخلاقی کانت، چنان که شلر ادعا کرده است، صورت گرایانه است یا خیر. در اینجا پس از توضیح معنای صورت گرایی و پیشینه ی انتقاداتی که از این منظر به تفکر کانت شده است، از طریق توضیح برخی از مفاهیم اصلی تفکر اخلاقی کانت، مانند خیر مطلق، تکلیف، امر مطلق و خودآیینی اراده، سعی کردیم نگرش صورت گرایانه ی او را در اخلاق نشان دهیم. گفته شده که توجه صرف کانت به صورت کلی قانون اخلاقی و چشم پوشی وی از ماده، محتوا، متعلَّق و غایت فعل حاکی از صورت گرایانه بودن تفکر اخلاقی اوست. سپس به نسبت صورت گرایی و غایت گرایی در اخلاق کانتی اشاره و گفته شده که بر اساس نظر برخی از مفسران، کانت با غایت فی نفسه تلقی کردن انسان، تا حدودی نگرش صورت گرایانه ی خود را تعدیل می کند؛ اما چون مفهوم غایت در نزد او مفهومی نظام بخش است نه قوام بخش، غایت گرایی او را نمی توان به معنای متداول، که صورتی از نتیجه گرایی است، تفسیر کرد و نگرش او همچنان صوری باقی می ماند. سرانجام رویکرد شلر به اخلاق کانت و وجه اشتراک و اختلاف این دو بیان شده است. شلر با این نظر کانت که شالوده های اخلاق باید کلی، نامشروط و پیشین باشد و اخلاقی بودن فعل نمی تواند وابسته به نتیجه ی آن باشد موافق است، اما مخالف این نتیجه گیری کانت است که «محتوای مادی» تجربه ی اخلاقی هیچ جایگاهی در تعیین اخلاقی بودن فعل ندارد و این اختلاف نظر مبتنی بر تفاوت نگاه پدیدارشناختی شلر و نگاه عقل گرایانه ی کانت در اخلاق است.

چکیدهدر قرن بیستم،آلفرد نورث وایتهد فیلسوف انگلیسی با توجه به پیشینه‌ی حرکت و تغییر، واقعیت راجریانی از پویش یافت و فلسفه پویشی را با استفاده از اصول جهان‌شناسی هراکلیتوس بنیان نهاد و درصدد برآمد تا شکاف میان علم و دین را از طریق فلسفه دین پویشی پرکند. این‌کتاب با عنوان ‌«فلسفه دین افلاطونی از منظر پویشی» نوشته‌ی دنیل ای دامبروفسکی درصدد است تا میان تلقی‌های پیشین از اندیشه‌های افلاطون درباره خدا، با تمرکز بر محاورات پایانی او، توازن ایجاد کند. نویسنده، سعی می‌کند تا شکاف میان دو دیدگاه را پر کند: دیدگاه اندیشمندان پویشی چون وایتهد و هارتس هورن‌که تنها، دیدگاه افلاطون درباره خدا را می پذیرند، اما تحلیل مفصلی از قطعات مربوطه ارائه نمی دهند و نظر متخصصان متون کلاسیک که تنها به تحلیل مفصل متون افلاطونی می‌پردازند.آنچه از ترجمه این کتاب به دست می‌آید، اهمیت نفس جهانی و حضور مطلق و فراگیر خداوند، تعریف افلاطون از هستی به‌عنوان دونامیس یا نیروی پویا و بررسی رابطه بین خدا و مُثُل است. و سپس از این اتهام که افلاطون به پرستش هستی در مقابل صیرورت اعتقاد داشته است، دفاع می‌شود. و همچنین، بر مهم‌ترین تمایز هارتس هورن میان وجود مجرد خدا (این امر که خدا وجود دارد) و فعلیت امکانی خدا (کیفیت وجود خدا و نحوه‌ی وجود او) تمرکز کرده، و با عنوان تشبه به خدا به این مهم می پردازدکه هدف نهایی از خلقت انسان شبیه شدن تا حد امکان به خداست. کلیدواژگان: افلاطون، فلسفه دین، الهیات پویشی، وایتهد، هستی، صیرورت

در قرن بیستم،آلفرد نورث وایتهد فیلسوف انگلیسی با توجه به پیشینه‌ی حرکت و تغییر، واقعیت راجریانی از پویش یافت و فلسفه پویشی را با استفاده از اصول جهان‌شناسی هراکلیتوس بنیان نهاد و درصدد برآمد تا شکاف میان علم و دین را از طریق فلسفه دین پویشی پرکند. این‌کتاب با عنوان ‌«فلسفه دین افلاطونی از منظر پویشی» نوشته‌ی دنیل ای دامبروفسکی درصدد است تا میان تلقی‌های پیشین از اندیشه‌های افلاطون درباره خدا، با تمرکز بر محاورات پایانی او، توازن ایجاد کند. نویسنده، سعی می‌کند تا شکاف میان دو دیدگاه را پر کند: دیدگاه اندیشمندان پویشی چون وایتهد و هارتس هورن‌که تنها، دیدگاه افلاطون درباره خدا را می پذیرند، اما تحلیل مفصلی از قطعات مربوطه ارائه نمی دهند و نظر متخصصان متون کلاسیک که تنها به تحلیل مفصل متون افلاطونی می‌پردازند.آنچه از ترجمه این کتاب به دست می‌آید، اهمیت نفس جهانی و حضور مطلق و فراگیر خداوند، تعریف افلاطون از هستی به‌عنوان دونامیس یا نیروی پویا و بررسی رابطه بین خدا و مُثُل است. و سپس از این اتهام که افلاطون به پرستش هستی در مقابل صیرورت اعتقاد داشته است، دفاع می‌شود. و همچنین، بر مهم‌ترین تمایز هارتس هورن میان وجود مجرد خدا (این امر که خدا وجود دارد) و فعلیت امکانی خدا (کیفیت وجود خدا و نحوه‌ی وجود او) تمرکز کرده، و با عنوان تشبه به خدا به این مهم می پردازدکه هدف نهایی از خلقت انسان شبیه شدن تا حد امکان به خداست.