آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

«فهم روشمند حدیث» در گرو کاربستِ «قواعد فهم» است. از سوی دیگر، صرف کاربستِ قواعد فهم، سبب تحقق فهم روشمند نمی‌گردد، بلکه توجه به آسیب‌های فهم نیز ضروری است. بی‌توجهی به آسیب‌های فهم، فهم روشمند حدیث را دچار اختلال، و پژوهشگر را از مقصود اصلی گوینده دور می‌کند. یکی از آسیب‌های فهم حدیث، بی‌توجهی به «مَصبِّ حدیث» است. نوشتار پیش رو به دنبال احصای پیامدهای بی‌توجهی به مصب حدیث است. با کوششی که صورت گرفت، روشن شد که تاکنون نوشتاری دربارۀ زمینه‌ها و پیامدهای بی‌توجهی به مصب حدیث منتشر نشده‌است. این تحقیق که با روش توصیفی‌ـ تحلیلی انجام شده، به این نتیجه رسیده‌است که بر اساس روش مذکور، زمینه‌های بی‌توجهی به مصب حدیث عبارتند از: تصحیف، تحریف، تقطیع، توهّم راوی، تبادر و ترادف‌پنداری. همچنین، پیامدهای بی‌توجهی به مصب حدیث عبارتند از: تلقی تعارض میان حدیث، فهم ناصحیح از حدیث، زمینه‌سازی اشکال در حدیث، تلقی بی‌معنایی حدیث و تعمیم‌گرایی.

فهم روشمند آیات قرآن کریم در گرو توجه به قرینه است؛ یکی از قرائن فهم و تفسیر آیات قرآن کریم، احادیث تفسیری می‌باشد. از موجبات آسیب‌دیدگی این دست از روایات ورود غالیان با شیوه‌هایی چون درج در متون، تدلیس سندی و متنی و انگیزه‌های سیاسی بوده است. یکی از بسترهایی که غالیان برای نشر اندیشه‌های خود مناسب دیده‌اند روایات مربوط به امام حسین (ع) و واقعه عاشورا است که در ذیل آیه 15 سوره احقاف نقل شده است. نظر به این‌که ابتدای آیه با خطاب عام آغاز شده ولی در ادامه، همسویی خطاب تغییر نموده و با ضمیر مفرد، از یک فرد شاخص، سخن گفته می‌شود که مادرش، با کراهت، وی را بارداری نموده و با کراهت، وضع حمل نموده که در برخی از روایات یافت شده، آن مادر، حضرت فاطمه (س) و آن فرد، امام حسین (ع) معرفی شده این مهم را در این پژوهش ایجاد نمود که با استفاده از روش تاریخ‌گذاری سندی و متنی به نقد و ارزیابی این روایات پرداخته شود. حاصل این پژوهش نشان می‌دهد که این روایات علاوه بر ضعف از نظر سند دارای بخش مدرج در محتوا است که ناشی از رسوبات اندیشه‌های غالیانه است.

واژۀ «سورة» یکی از واژگان مشهور در آیات قرآن کریم از جمله آیات تحدی است که در آن برای اثبات اعجاز قرآن کریم و رسالت پیامبر اکرم (ص)، به هماوردی یک یا ده سوره تحدّی شده است. در تفسیر مقصود از واژۀ «سورة» در آیات قرآن کریم بین مفسران و قرآن‌پژوهان اختلاف نظر وجود دارد. بررسی دیدگاه‌های مختلف در این رابطه نشان می‌دهد در یک برآیند کلی، دو دیدگاه اصلی در این زمینه وجود دارد؛ برخی واژۀ «سورة» در قرآن کریم را به معنای "بخش مستقل و طائفه‌ای از آیات" دانسته‌اند و برخی آن را به معنای "مجموعۀ کامل آیات آغاز شده با بسم الله" (سورۀ کامل) تفسیر کرده‌اند. در پژوهش حاضر مستندات هر دو دیدگاه گردآوری شده و با ارزیابی این ادله، این نتیجه حاصل شده است که مستندات دیدگاه تفسیر «سورة» به معنای "بخش و طائفه‌ای از آیات" دارای ضعف است و توان اثبات مدعا را ندارند؛ بر این اساس، تفسیر این واژه به معنای متداولش یعنی "مجموعۀ کامل آیات آغاز شده با بسم الله"، مناسب‌ترین وجه تفسیری دانسته شده است.

امروزه علی رغم پیشرفت‌ انسان‌ها در همه‌ی زمینه‌ها، یکی از مشخصه‌های بارز و عینی در رفتار عموم مردم جامعه ضعف امید و امیدواری است، به همین دلیل شناخت عوامل این رذیله و راه‌های تقویت امید در آدمی ضمن ایجاد تلاش هدفمند در انسان، سلامت روان او را نیز تضمین خواهد نمود.در پژوهش حاضر، با بهره‌گیری از آیات قرآن کریم، نهج البلاغه، و نیز تفاسیر و شروح معتبر، به بررسی مسئله‌ی یأس و ناامیدی پرداخته شده است، و سعی بر این شدهکه پس از بررسی کلید واژگان ناامیدی، عوامل یأس آفرین را بررسی، سپس راه‌کارهای مقابله با آن را شناسایی نمائیم، اهمیت انتخاب این موضوع، عمومیت این رذیله‌ی اخلاقی در بین انسان‌ها، به خصوص جوانان و پیامدهای سوئی که این رذیله بر جای می‌گذارد بود. در مکاتب روان‌شناختی به طور گسترده به بررسی این موضوع پرداخته شده ولی چون نگاه روان‌شناسی به این موضوع یک نگاه ملموس و حاصل تجربه‌های مادی است، تنها توانسته تا حدودی با این مشکل مقابله کند. اما سوالی که برای یک مسلمان وجود دارد این است که نگاه دین و مذهب از جمله قرآن و نهج البلاغه نسبت به این موضوع چیست و چه راه‌حل‌هایی برای مقابله با این رذیله ارائه داده‌اند. از نتایج بارز و شاخص مفهوم یأس و ناامیدی در قرآن آن است که جهان بینی قرآن، یک جهان بینی خدا مرکزی است و هیچ مفهوم عمده‌ای در قرآن جدای از مفهوم خداوند وجود ندارد، به همین دلیل تنها پناهگاه انسان در مواقع ناامیدی، پناه بردن به خالق یکتاست. همچنین دستورات و توصیه‌های حضرت علی(ع) در این‌باره با قرآن تناقضی ندارد، و ایشان هم، مانند قرآن خدا را در مواقع سختی و ناامیدی، تنها پناهگاه می‌دانند.

ذهن روایتگر مورخ، هیچ‌گاه مانند آینه نبوده است که رویدادها را بدون کمی‌وکاستی، تحلیل و انعکاس نماید. ازاین‌رو، ایده بی‌طرفی در تاریخ‌نگاری، نه شدنی است و نه طرف‌داری دارد. در این میان، به نظر می­رسد پیش‌فرض‌ها و باورها، بیشترین تأثیر را در این باره داشته و باورهای کلامی، عمیق‌ترین اثر را در حوزه تاریخ‌نگاری دینی از خود به جای گذاشته‌اند که بی‌توجهی به عامل مذکور، پژوهش‌های تاریخی، به‌خصوص تحلیل را با مشکل مواجه می‌سازد. نوشتار حاضر، در پی پاسخ به سه پرسش اصلی ذیل می‌باشد: 1. باورهای کلامی چه تأثیری در تحلیل رویداد‌های تاریخی دارند؟ 2. آیا راهکاری برای ارزیابی تحلیلی نسبتاً صحیح از میان تحلیل‌های کلام‌محور وجود دارد؟ 3. در بهره‌مندی از باورهای کلامی چه موانع و آسیب‌هایی وجود دارد؟ در پاسخ باید گفت که دستاوردهای پژوهش، حاکی از آن است که تأثیر باورهای کلامی بر تحلیل رویدادهای تاریخی را در مباحثی مانند فرضیه‌سازی و توجیه و تأویل می‌توان مشاهده نمود؛ چنان‌که ارزیابی باورهای کلامی و بررسی استحکام و خاستگاه آنها و توجه به شواهد و قراین تاریخی، کمک شایانی به تشخیص تحلیل صحیح از غیرصحیح بر پایه باورهای کلامی دارد. حصرگرایی، تعمیم‌گرایی، بی‌توجهی به لُبّی بودن باورهای کلامی، نبود مطالعات تاریخی درباره باورهای کلامی و مسلّم‌پنداری برخی باورهای کلامی را می‌توان از آسیب‌های استفاده از چنین باورهایی در حوزه تاریخ دانست که در مقابل، توجه به خاستگاه باورهای کلامی، لُبّی بودن باورهای کلامی و مطالعات تاریخی، در کاستن این آسیب‌ها مؤثر است.

یکی ازسرمشقهای بسیارمهم، در راه شکل دادن به یک انقلاب راستین، محتوای حرکت عاشورای حسینی است. همه آگاهان به خوبی می دانند که این حرکت خونین و ، که همواره کاخهای ستم را لرزانده، و جان ها را بیدار ساخته، و ارزش های فراموش گشته را از نو زنده کرده است، یک انقلاب سریع و نوپا بود که نشان داد خدا هنگامی به درستی عبادت می شودکه عدالت برقرار باشد، باستمکاران مبارزه شود، و ازستمدیدگان حمایت به عمل آید.تحقیق پیش رو به دنبال بررسی و شناسایی فضایل و رذایل اخلاقی رخ داده در ماجرای عاشورا است. این تحقیق ضمن معرفی و شناسایی پاره ای از فضیلت ها و رذیلت های اخلاقی از منظر کتب و علم اخلاق به ذکر نمونه های عینی و عملی آن در دو اردوگاه حسینی(ع) و اموی می پردازد. این رساله به دنبال شناساندن هر چه بیشتر چهره ی واقعی خاندان رسول الله(ص) و در برابر آن چهره ی سیاه آل امیه و طرفدارانش در طول تاریخ است و می تواند الگوی مناسبی برای علاقمندان به علم اخلاق و تاریخ باشد و می تواند پرده از بسیاری از مجهولات این واقعه را برای علاقمندان بردارد و بار دیگر مظلومیت آل علی(ع) را بر به همگان نشان دهد و پاسخ محکمی به مخالفان خاندان پیامبر(ص) باشد. تحقیق حاضر،در چهار فصل تنظیم شده است: فصل اول شامل کلیات و تعاریف است و در آن اصطلاحات و مجهولات این رساله که در قسمت های بعدی بدان ها پرداخته خواهد شد، تعریف و تبیین گردیده است؛ فصل دوم به تبیین و بررسی فضیلت های اخلاقی موجود در اردوگاه حسینی (ع) از منظر روایات تاریخی می پردازد؛ فصل سوم رذیلت های اخلاقی رخ داده در حادثه ی عاشورا را بررسی می کند و به ذکر نمونه هایی عینی و عملی رخ داده در ماجرای کربلا می پردازد؛ فصل پایانی این رساله نیز به جمع بندی و پیشنهادات اختصاص دارد و به اثبات مسایل و فرضیه های موجود در این پایان نامه می پردازد.اردوگاه حسینی(ع) تجلی گاه والاترین و صفات اخلاقی و در برابر آن اردوگاه اموی تجلی گر زشت ترین صفات اخلاقی و انسانی در طول تاریخ می باشد. حسین(ع) به عنوان سردمدار جبهه ی حق و یزید به عنوان سردمدار جبهه ی پلیدی و باطل نقشی مهم در تجلی این صفات و حوادث داشتند و سیره ی عملی این دو در طول حیاتشان می تواند اثبات کننده ی این مدعای ما باشد. این صفات و فضایل و رذایل رخ داده در طول ماجرای کربلا نقشی بی بدیل در اثبات حقانیت اهل بیت (ع) و سیاهی آل امیه داشت و بدون شک یکی از اصلی ترین دلیل نابودی و سقوط بنی امیه و ازبین رفتن جایگاه پوشالی آن در بین مردم همین رفتارها و صفت ها بود. فضایل اخلاقی رخ داده در اردوگاه امام حسین(ع) و یاران ایشان در حادثه ی کربلا ناشی از زهد و خدا خواهی ایشان و رذیلت ها و صفت های زشت اخلاقی یزید و اردوگاه او ناشی از دنیا طلبی و خواهش های نفسانی وی و اطرا فیانش بود.

بی‌تردید آزادی عقیده یکی از مباحث مهم و بحث‌بر‌انگیز در میان انواع آزادی است. شناخت صحیح از این مفهوم و لوازم آن در جهت‌گیری و نگرش دینی انسان نقش بسزایی دارد. در این نوشتار بررسی آزادی عقیده در دو دین اسلام و یهود و هر آنچه که به اثبات وجود یا عدم آن کمک می‌کند، کانون توجه است.از سویی اسلام ندای آزادی عقیده سرمی‌دهد و از سوی دیگر دشمنان اسلام با تکیه بر اصل جهاد، آن‌را به دین شمشیر و زور متهم می‌کنند. دین یهود نیز با تکیه بر اندیشه‌ی برگزیدگی خود، جنگ‌و‌کشتارهایی را تقدیس می‌کند که اصل آزادی عقیده را زیر سوال می‌برد. لذا؛ لازم و ضروری‌است در این دو دین یک بررسی تطبیقی صورت گیرد تا نگرش هر دو دین(که خود را الهی و آسمانی می‌دانند)به مسئله‌ی آزادی عقیده روشن شود.با توجه به آن‌چه که بیان شد؛ در این نوشتار، طی بخش‌های سه‌گانه، ضمن تحلیل و تبیین مفاهیم مربوطه، تلاش شده تا با تأکید بر تعالیم دینی اسلام و یهود، به بررسی موضوع(آزادی عقیده)پرداخته شود و در نهایت اینچنین نتیجه‌گیری شده است:دین مبین اسلام در راستای تکریم و احترام به اراده‌ی انسان و عقل و تفکر او، هرگونه تحمیل عقیده و اجبار در انتخاب دین را نفی می‌کند و با اینکه شبهه‌ی ارتداد و ‌جهاد اسلامی را علیه آزادی عقیده مطرح کرده‌اند اما جهاد در اسلام یا به منظور دفاع از دین، وطن و... و یا به منظور آزادی فطرت اسیرشده‌ی انسان‌ها صورت می‌گیرد. حکم مرتد نیز برای جلوگیری از تخریب دین توسط توطئه‌گران می‌باشد. درحالیکه از تعالیم تورات و تلمود یهودیان برمی‌آید که آن‌ها ارزشی برای عقل و اراده‌ و تفکر آدمی قائل نیستند و علاوه برآن، با تکیه بر اندیشه‌ی برگزیدگی خود بر سایر ملل، جنگ و کشتارهایی را علیه دیگران راه می‌اندازند که با اصول حاکم بر آن‌ها و اهدافی که به دنبال دارند در جهت ضد آزادی عقیده گام برمی-دارند.