آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

تصویر آفرینی یکی از جنبه های اعجاز بلاغی است و قرآن برای موضوعات خود در راستای درک بهتر مفاهیم قرآنی از این شیوه بهره می برد. تصویر رساترین وملموس ترین زبان، برای ارتباط و تفاهم میان افراد بشر است . تصویر آفرینی، بهره گیری از کلمات و جملات، با نظمی دقیق به شیوه ای لطیف و هنری است به گونه ای که یک معنا و مفهوم خاص را در قالب حقیقتی زنده و مجسم ارائه دهد و ضمن بر انگیختن ذهن و احساسات مخاطب فکر وپیام خاصی را نیز به وی منتقل نماید. شیوه تصویر آفرینی در جای جای قران با اسلوب های متفاوت دیده می شود. نیز با توجه به اینکه بحث تصویرآفرینی یکی از جنبه های مهم اعجاز است و در فهم بشر از آیات قرآن بسیار تاثیرگذار می باشد در جهت اهداف راهبردی هدایت بشر و اثربخشی مخاطب قران، ضرورت دارد تا تصویر افرینی قران در موضوعات مظاهر هستی بررسی شود. از آنجا که موضوعات قران بسیار زیاد است در این پژوهش تصاویری که قران کریم از گفتگوهای قرانی در سه مرحله قبل از دنیا، در دنیا، و بعد از دنیا ترسیم می کند مورد بررسی قرار خواهد گرفت. برای انجام این پژوهش منبع اصلی ما کتب تفسیری می باشد. خداوند در قرآن کریم برای سخن زیبا و نیکو ارزش فراوان قائل شده است و با بیانی سرشار از عطوفت و صمیمیت، از بندگان خود خواسته است سخنانشان رابه برترین صورت به زبان آورند. قرآن کریم تصاویر با عظمتی از گفتگوهای هدفمند را که در درون خود، عظمت اسلام و تعالیم و اخلاق اسلامی و اخلاق انبیا را نمایان می سازد دارد. خداوند اسرار خلقت انسان و اعتراض فرشتگان و طغیان ابلیس را در عالمی که برای ما انسان ها در دسترس نیست (قبل از دنیا)، در قالب گفتگو که خود نیز نقش اصلی گفتگو را دارد، به تصویر می کشد. در گفتگوهای دنیایی که حجم وسیع گفتگوهای قرآنی را به خود نسبت داده است مجال بر این بود که فقط به سراغ گفتگوهای داستان انبیا و تاریخی بپردازیم و با اصلی ترین روش تبلیغ دین پیامبران که همان گفتگو است بیشتر آشنا شده و در عمل وا قدام در جامعه اسلامی از انها بهره ببریم. آشنایی با معاد و بهشت و دوزخ (نهرهای جاری بهشت ودرختان سرسبز یا آتش و سرمای دوزخ) که همیشه برای ما مسلمانان با زبان تصویر بیان شده است و دنیایی که در آینده است را خداوند با گفتگوی دوزخیان و بهشتیان و فرشتگان در حیات پس از مرگ برای عامه مردم با زبان تصویر تفهیم نموده است . یکی از نشانه های اعجاز قرآن کریم بیان تصویری مفاهیم در قالب گفتگوی زنده و داستانی با بهره گیری از همین حروف وکلمات زبان جاری مردم است.

ازآنجاکه قرآن کریم به زبان عربی نازل شده است، فهم دقیق واژگان و ترجمه آن همواره برای غیر عرب‌زبانان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. توجه به معنای دقیق واژگان مهم‌ترین گام در ترجمه صحیح و رعایت امانت‌داری به شمار می‌رود. در این میان، واژه «اساور» که چهار بار در قرآن به کار رفته وبه عنوان یکی از نعم بهشتی معرفی شده، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پژوهش حاضر با بهره جستن از روش توصیفی- تحلیلی طی مراحلی به بررسی معانی واژه قرآنی «اساور» و واکاوی ترجمه های فارسی آن پرداخته است. در وهله نخست، واژه اساور از جهت معنایی مورد تحلیل لغوی، سیاقی و بررسی آراء مفسران و تاریخ‌شناسان قرار گرفت. نتیجه بررسی‌ها در این مرحله نشان داد که اساور جمع سوار به معنای هر زیوری است که مربوط به دست بوده و آن را مانند حلقه احاطه می‌کند. در مرحله بعد،ترجمه‌های قرآن به زبان فارسی مورد بررسی قرار گرفت. نتائج در این خصوص حاکی از آن است همه مترجمان متاثر از نتیجه مرحله اول بوده اند. نکته مهم آن که هیچ یک از لغویان، مفسران و مترجمان به ماهیت آخرتی بودن مفهوم اساور توجهی نکرده و آن را هم‌تراز واژه اسوره که در یک آیه و برای زینت دنیایی استفاده شده، قرار داده اند.

یکی از موضوعات مورد دقت و بررسی در کلام معصومین، بررسی «فنون بلاغت» است وچون ائمه ی معصوم  قرآن ناطق اند، درکلام خود و از قرآن الگو گرفته اند. تا بدین وسیله، مقصود واقعی گفتار خود را با در نظر گرفتن جنبه های گوناگون بلاغی، آشکار کنند. کلام امیرالمومنین علی  معانی انتزاعی را به مدد تصاویر، محسوس و خیال انگیز می نمایاند. تصاویری که امیرالمومنین ترسیم می‌کند زنده و متحرک هستند و گویی با هریک از این تصاویر معانی ذهنی، جان می گیرند. در این پژوهش تصاویری از قرآن که علی  در نهج البلاغه آنها را به مدد الفاظ و با استفاده از شیوه های بلاغی، ترسیم کرده است؛ مورد بررسی قرار می گیرند. ترسـیم سیمای قرآن در نهج البلاغه به وضوح بیانگر عظمت و چندبعـدی بـودن وحـی است. امام علی  در کلام شیوای خویش وجوه گوناگونی از قـرآن را بیان کرده است.قرآن کریم، از عناصر ادبی همچون مجاز، تشبیه، استعاره و کنایه نیز سرشار بوده که تمامی این عناصر، نقش به سزایی در تصویرآفرینی آیات این کتاب مقدس ایفا می کنند. گفتار رسول گرامی اسلام نیز که متأثر از کلام وحی است از این شیوه ها بی بهره نیست و آن حضرت نیز به فراخور شرایط و مقتضای کلام و حال مخاطب از این روش ها استفاده نموده‌اند. حضرت علی نیز که در دامان آن بزرگوار پرورش یافته و روح کلام وحی با جسم و جان ایشان عجین گردیده , در کلام گهربار خود به وفور از این روش ها بهره برده و چنان ماهرانه از صنایع ادبی و شیوههای تصویر آفرینی استفاده کرده اند که الفاظ و کلمات به صورت تابلوهایی پویا و جاندار در پیش چشم مخاطب حاضر شده، گویا مخاطب از نزدیک نظاره گر ماجراست. شیوه های تصویر آفرینی ایشان عبارتند از: استفاده از صنایع بلاغی مانند تشبیه و استعاره کنایه و غیره ،استفاده از توصیف دقیق پدیده ها و استفاده از کلمات و واژ ها‌ی زنده .ایشان گاهی با بهره گیری از طبیعت، به این امر مبادرت ورزیده و معانی را به زیباترین صورت ممکن در ذهن مخاطب مجسم می سازند. حیوانات, ابزار و وسایل زندگی و حالات مختلف انسان و.... از جمله موارد دیگری هستند که برقامت الفاظ و کلمات ایشان جامه ای زیبا از جنس محسوسات پوشانیده و موجب آفرینش تابلوهایی زیبا در نظر مخاطب گردیدهاند تا مخاطب را با مفهوم حق و حقیقت آشنا ساخته و او را به راه سعادت و هدایت رهنمون گردند.این بررسی نشان دهنده آن است که ایشان در کنار هریک از وجوه گوناگون قرآن، با تعابیر گوناگون بر جنبـه هـدایتی ایـن کتاب شریف تأکیدی خاص داشته است. ایشان قرآن را دریای علم، راهنما، ناصـح، نور، شفا، سراج، و غیره معرفی کرده و صریحاً بیان کرده اسـت کـه ایـن کتاب کریم بر هدایت همه انسانهایی کـه بـا آن قـرین و همنشـین مـی‌شـوند.

یکی از جلوه‌های دوران خلافت امیرالمؤمنین علیه السلام، نبردهای آن حضرت و نحوه‌ی تعامل ایشان با ناسازگاران آن دوران است. برخی از وقایع این نبردها نیاز به کاویدن دارد تا زوایای مختلف آن روشن‌تر شود. دانش «روایت‌شناسی» و استفاده از علوم جدید می‌تواند به‌تفصیل و شرح این وقائع کمک کند. ازجمله نظریه‌پردازان این عرصه الگیرداس گریماس است که بافت روایت را به شکل گرامری و دستوری زبان نزدیک دانسته و با چشم‌پوشی از تفاوت محتوای داستان، آن را دارای شاکله‌ای کلی می‌داند. گریماس برای تفسیر روایت یک طرح کلی با شش کنشگر معرفی می‌کند تا زوایای پنهان آن را برای مخاطب روشن شود. این جستار با روش توصیفی - تحلیلی درصدد است، ارکان مختلف این الگوی شش‌بخشی را بر روی روایت نهج‌البلاغه از نبرد جمل، پیاده نموده و دریافتی شاکله‌مند از حوادث این جنگ ارائه نماید. نتایج این پیاده‌سازی نشان می‌دهد که نهج‌البلاغه در هر شش بخش الگوی کنشی گریماس، عبارات قابل‌توجهی را در میان گزارده است. کاوش گزاره‌های نهج‌البلاغه نشان می‌دهد که کنشگر اصلی طلحه و زبیر بوده‌اند و کنش سایر افراد حول حرکت و رفتار آنها می‌چرخد.

از جمله وجوه اعجاز قرآن کریم مسئله فصاحت و بلاغت است که در سایه‌ی علومی همچون معانی، بیان و بدیع معنا می‌یابد. یکی از موضوعات مورد پی‌جویی در علم معانی بحث «حصر» در کلام است. پژوهش حاضر به بررسی عنصر «حصر» درآیات قرآن پرداخته و میزان توجه مترجمان قرآن به این موضوع را به بوته نقد و بررسی گذاشته است. در این راستا آیات چالش ‌برانگیزی که در آن‌ها اسلوب حصر به‌کار رفته بیان شده و پس از بررسی و تحلیل نوع حصر استفاده شده، ترجمه‌ی اساتید معاصر در مورد آن، مورد نقد و واکاوی قرار گرفته است. در این پژوهش سه ترجمه‌ی از اساتید برجسته معاصر آقایان فولادوند، مکارم و انصاریان مورد بررسی و تحلیل بوده است. پس از بررسی هر آیه و ترجمه‌های انجام شده، مقایسه‌ای میان ترجمه ها صورت گرفته و بهترین ترجمه در مورد هر آیه معرفی شده است. به نظر می‌رسد از میان سه ترجمه مورد نظر ترجمه استاد انصاریان بیشترین دقت در مورد موضوع «حصر» را دارد.

معناشناسی واژگانی، ازجمله زیرمجموعه‌های زبان‌شناسی بوده و به تحلیل معنای کلمات و نیز جملات یک متن پرداخته و سعی در تبیین نظام معنایی موجود در یک متن دارد. بهره‌گیری از این روش به خواننده کمک می‌کند تا با توجه به ساختار عبارات، از نگاه ماتن به متن نگریسته و به زنجیره‌های معنایی دست یابد. نهج‌البلاغه یک مجموعه روایی است که به عنوان أخ‌ القرآن شهرت دارد. حاصل مطالعه معناشناسه این متن روایی فهم و درک بهتر منظور نظر گوینده آنست. استعاذه ازجمله مفاهیم مطرح‌شده در نهج‌البلاغه است که به جهت ارتباط آن با مسائل معرفتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پژوهش حاضر، با روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهره‌گیری از معناشناسی هم‌زمانی درصدد دستیابی به میدان معنای واژه «استعاذه» در نهج‌البلاغه است. بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که مفهوم استعاذه از ریشه سه‌حرفی (ع و ذ) در نهج‌البلاغه به معنای پناه بردن بوده و با مفاهیمی همچون استغاثه و استعصام هم‌معنا است. اموری همانند فقر و گمراهی به‌عنوان مقولات مستعاذ منه مطرح‌شده و استعاذه صرفاً به الله مجاز می‌باشد.

یکی از مهم‌ترین جوانب سلوک نبوی، موضوع چگونگی حضور پیامبر(ص) در جنگ و نحوه‌ی تعامل با دشمنان مختلف است. از سویی دیگر بهره بردن از علوم روز می‌تواند به بسط تفسیری یک رویداد کمک کند. از جمله اندیشه‌های جدید، الگوهای متنوع دانش «روایت‌شناسی» است. گریماس یکی از نظریه‌پردازان در این زمینه بوده که ساختار روایت را به ساختار گرامری و دستوری زبان نزدیک دانسته و داستان‌ها را صرف‌نظر از تفاوت محتوایی دارای یک ساختار کلی می‌داند و برای تبیین این ساختار یک الگوی کلی با شش کنشگر را معرفی می‌کند. این پژوهش باروش توصیفی ـ تحلیلی به دنبال آنست که بخشهای محتلف این الگو را با روایت قرآنی جنگ بدر جزء به جزء تطبیق داده و درک منظم‌تری از حوادث جنگ بدر ارائه کند. این پژوهش نشان می‌دهد که قرآن در هرشش قسمت از الگوی کنشی گریماس، گزاره‌های مهمی را مطرح کرده است. پی‌جویی گزاره‌های قرآنی نشان می‌دهد که شخص پیامبر(ص) در جنگ بدر کنشگر اصلی است و کنش سایر افراد حول محور آن می‌چرخد.

امروزه بهره‌گیری از دانش‌های روزآمد، روشی مهم برای تحلیل متون دینی ـ مذهبی به شمار می‌آید. ساختار زبانی قرآن، به نحوی است که از بهترین مسیرها برای انتقال پیام بهره برده است. مطالعات «نشانه‌شناسی» با رویکردهای متفاوت ازجمله دانش‌های روزآمد در دنیای معاصر است. ساختار الگوی تنشی، یکی از الگوهای نشانه‌شناسی مربوط به دوران پساگریماسی است. در این رویکرد، نشانه‌ها همراه با مفاهیم و معانی پیوند برقرار کرده و به مقولاتی سیال و پویا تبدیل می‌شوند. پژوهش حاضر برآنست تا با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، چگونگی تشکیل فرآیند گفتمان در سوره واقعه را با بهره‌گیری از الگوی تنشی بررسی کند. سوره واقعه به لحاظ سیاق‌بندی خاصی که دارد مورد توجه است. در این سوره گفته‌پرداز در سیاق‌های تکراری به لحاظ ساختاری گفته‌یاب را به دنبال فضای گفتمانی خود می‌کشاند. بدین معنی که سیاق‌های سوره الگویی تکرار شونده دارند. به نظر می‌رسد در همه آنها سخن با فشاره عاطفی بالا شروع شده و به سمت گسترش فضای جهان گفته‌ای و افق‌های شناختی پیش رفته و از الگویی نزولی تبعیت می‌کند.

از روزهای آغازین نزول قرآن، تلاش‌های بسیاری برای درک آیات الهی صورت گرفته است. فهم فکورانه آیات، با چگونگی درک معنایی درست از آیات ارتباط مستقیم دارد و به‌همین جهت، از جمله چالش‌های مهم در تفسیر قرآن، شناسایی دقیق روابط بین‌واژگانی است. آیۀ 67 سورۀ فرقان از جمله آیاتی است که مفسران در فهم آن با هم اختلاف‌نظر دارند. در این آیه، دو واژۀ «اسراف» و «اقتار» به‌عنوان یک دوگان تقابلی مطرح شده‌اند و از واژۀ «قوام» به‌عنوان حدّ وسط میان آن‌ها یاد شده است. الگوی «مربع نشانه‌شناسی» یکی از الگوهای منتخب و روشی برای بازنمود ژرف‌ساخت معنایی متن، مبتنی بر روابط تقابلی است که توسط الگیرداس گریماس تبیین شده است. در این پژوهش سعی بر آن است تا از طریق واکاوی دوگان تقابلی «اسراف» و «اقتار»، فهم عمیق‌تری از مفاهیم آیۀ 67 سورۀ فرقان به دست آید. در نوشتار حاضر، مقولۀ مشترک بین این دو مفهوم، «مصرف مال» در نظر گرفته شده است؛ بنابراین صرف «مال» یا بود و نبود آن مدّنظر نیست. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که لایه‌های معنایی «اقتار» از واژگانی مانند «امساک» و «بخل» تشکیل شده است. همچنین واژۀ «اسراف» شامل لایه‌های معنایی مانند «تبذیر» و «تعفف» است. در این میان، طیف‌های مختلف دیگرِ مصرف مال چون «قوام» و «قناعت» نیز وجود دارند. قرآن برای بیان حد میانۀ این دو واژه، از کلمۀ «قوام» استفاده کرده است که دقیقاً با مطالعات نشانه‌شناختی تطبیق دارد.

از آغازین روزهای نگارش تفسیر،روایات تفسیری همواره مورد توجه مفسرین بوده است و میزان این توجه به مذهب مفسر و مشرب فکری وی ارتباط مستقیم داشته است. زمخشری یکی از علمای اهل سنت بوده ودر زمره معتزلیان به حساب می آید، لذا اهل بیت(ع) را معصوم نمی داند و دیدگاهش با تشیع تفاوت زیادی دارد. با توجه به رویکرد عقلانی معتزله انتظار می رود که در تفسیر وی کمتر به نقل روایات؛ آن هم روایات ائمه شیعه توجه شده باشد . پژوهش حاضر به بررسی جایگاه روایات اهل بیت(ع) ـ به مفهوم شیعی آن ـ در تفسیر الکشاف پرداخته است. زمخشری در تفسیر خود در موارد متعددی از اهل بیت(ع) نام برده و از ایشان نقل قول کرده است. پس از بررسی مستندات این پژوهش نشان می دهد که می توان این روایات را به چند بخش از جمله ذکر روایتهای تفسیری و غیر تفسیری از ائمه(ع) و ذکر نوع قرائت اهل بیت(ع) ؛ تقسیم کرد . علاوه بر این زمخشری در موارد بسیاری به ذکر فضیلت یا فضائلی از اهل بیت(ع) پرداخته است.