آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله حاضر تاملی در تعامل متافیزیک و علوم است. با نظر به اینکه در دوره سنتی متافیزیک و علوم، که مثال آن در نظام متافیزیکی و علم ارسطویی فعلیت داشت، در تعامل بودند. اما این تعامل در دوره جدید و با ظهور انقلاب علمی خاصه علم کلاسیک سده هفدهم و هجدهم آرام آرام سست شد. در سده نوزدهم با ظهور فلسفه تحصلی متافیزیک معناداری خود را از دست داد و تعاطی بدان خارج از حوزه شناخت و در قلمرو سلایق، امیال و عواطف قرارگرفت. در سده بیستم نیز فلسفه ها و نظام های متافیزیکی در معنای سنتی خود از هدایت علوم بازماندند و با طرح مسائل فنی در حوزه زبان و منطق گونه ای استقلال از علوم بدست آوردند. گرچه این استقلال از متافیزیک و فلسفه در مقابل علم- فن حمایت کرد اما در این میان متافیزیک نقش اصلی دیگر خود یعنی طرح معقولیت در حوزه علوم را نیز از دست داد. گفتار حاضر بعد از مقدمه ای کوتاه به تبیین مساله می پردازد و تذکر به تعاطی بدین مقوله را نه یک مساله فنی آکادمیکی بلکه مساله ای مربوط به حیات انسان می داند.

این مقاله تاملی است در باب تعامل میان مابعدالطبیعه و علوم که نمونه ای از آن در عصر پیش مدرن، در نظام ارسطو تحقق یافت. با این حال، این تعامل به تدریج با ظهور انقلاب علمی، به ویژه علم کلاسیک، در قرن هفده و هجده، در عصر مدرن تضعیف شد. در قرن نوزده، پیدایش پوزیتیویسم موجب شد تا مابعدالطبیعه معناداری خود را از دست بدهد و بیرون از حوزه شناخت و در قلمرو امیال و عواطف قرار گیرد. در قرن بیستم، فلسفه ها و نظام های مابعدالطبیعی در معنای سنتی خود نتوانستند علوم را هدایت کنند و از طریق مطرح کردن مسائل تخصصی در حوزه های زبان و منطق، به نوعی از علوم اعلام استقلال کردند. اگرچه، این استقلال، از مابعدالطبیعه و فلسفه در برابر فناوری و علم حمایت کرد اما در این میان، مابعدالطبیعه نقش مهم خود را در طرح عقلانیت در حوزه علم از دست داد. این مقاله پس از یک مقدمه مختصر به توضیح این مساله می پردازد و استدلال می کند که این مساله امری فنی و علمی نیست بلکه به حیات بشر مربوط می شود.

هنر با متجسم‌ساختن صورت‌های ذهنی، تفکرِ آگاهانۀ ما را با طبیعتِ ناآگاه هماهنگ می‌کند. شلینگ شهود هنری را شهود عقلی عینیت‌یافته می‌داند، آنچه فلسفه تنها می‌تواند در قالب امر مثالی شهود کند، هنر به‌صورت امر واقع خلق می‌کند، لذا هنر ارغنون سرمدی فلسفه است. آفرینش هنری که با فعالیت آگاهانه و آزادانه آغاز می‌شود، به‌واسطۀ نبوغ، آزادی و طبیعت را این‌همانی می‌بخشد و در نهایت به یک امر ناآگاهِ عینی یعنی اثر هنری می‌انجامد. آنچه در آفریدۀ هنری میان امر آگاهِ آزاد و امر ناآگاهِ عینی هماهنگی ایجاد می‌کند، همان امر مطلق است که فلسفه با آن آغاز می‌شود. فلسفۀ هنر شلینگ را باید همچون وارونه‌سازی تأکید فیشته بر عقل عملی خواند، برخلاف فیشته که نظام خود را بر بنیان فعالیت آزادانۀ «من» بنا می‌کند، شلینگ تحقق راستین فعالیت انسان را در اثر هنری می‌داند که به‌نحو عینی آفریده می‌شود. این مقاله با تبیین رابطۀ امر آگاه و امر ناآگاه و اثبات این‌همانی آنها در آفریده‌ای که بالاترین بیان طبیعت خوانده می‌شود، به بررسی جایگاه نبوغ در آفریدۀ هنری می‌پردازد. لذا هدف این است که در راستای اثبات تنزل جایگاه فلسفۀ عملی نشان داده شود چگونه امر مطلق در اثر هنری عینیت می‌یابد.