آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

صنعت مبالغه به عنوان یک آرایۀ ادبی به شیوه‌های مختلف در کلام خدای متعال ‏و امامان معصوم: به کار رفته‏ و شیوع فراوانی دارد. این اسلوب بیانی گاهی همراه با ارادۀ معنای ظاهری است‏ و گاهی بدون ارادۀ معنای ظاهری؛ اما حتی در صورت عدم ارادۀ معنای ظاهری به معنای دروغ‏ و گزاف‏ و به هدف فریب نیست. برای اثبات این مدعا دو راه موازی طی شده‌است. از یک سو ثابت کرده‌ایم که استفاده از صنعت مبالغه با مقام عصمت‏ و مرتبۀ معصوم منافات ندارد؛ بنا بر این‏ مانعی از آن وجود ندارد. از سوی دیگر به روش استقرایی‏ و با ارائۀ نمونه‌های متعدد وقوع این پدیده در سخن خدای متعال‏ و ائمه معصوم: را نمایانده‌ایم. با شناخت این موضوع در فهم آیات و احادیث، به معنای پشت پرده‏ و حقیقی کلام توجه می‌کنیم‏ و از اصرار بر معنای ظاهری چشم می‌پوشیم. این آگاهی ما را از تکلف مدلول مطابقی کلام نجات می‌بخشد‏ و تفسیر روان، طبیعی، متین‏ و معقولی را از سخن معصوم ارائه می‌دهد.

بحث دربارۀ مدلول بیانات اخلاقی دینی مبتنی بر اعتبار ادلة نقلی در اخلاق اسلامی است؛ یعنی پیش از پرداختن به آن باید به این سؤال پاسخ داده شود که آیا اساساً این ادله در اثبات گزاره‌های اخلاقی، حجیت و دلیلیت دارند یا خیر؟ بی‌شک قرآن کریم، احادیث متواتر و نیز اخبار آحاد مقرون به قرائن حجت هستند. این پژوهش به حجیت اخبار آحاد اخلاقی و تفاوت معنای حجیت در گزاره‌های فقهی و اخلاقی پرداخته و با کاوشی تحلیلی، به این نتیجه رسیده است که در کشف معارف ناظر به واقع، از جمله معارف اخلاقی، جعل حجیت و اعتبار تعبدی دلیل، معنای روشنی ندارد؛ بلکه ملاک اعتبار این گزاره‌ها درجة واقع‌نمایی آن‌هاست. به بیان دیگر، اعتبار این معرفت‌ها را نباید و نمی‌توان بر محور وجود و عدم (صفر و یک) تلقی کرد؛ بلکه این اعتبار، درجاتی قابل محاسبه دارد و در شرایطی که برای واقع‌نمایی یقینی یک قضیه، توجیه کافی وجود ندارد، درجة غیریقینی معیّنی از معرفت قابل‌توجیه است. خبر واحدِ حاکی از واقع، معرفت می‌آورد و درجه‌ای از واقع‌نمایی دارد که البته تام و یقینی نیست؛ اما ممکن است بر هر معرفت دیگری در عرض خود، ترجیح داشته باشد؛ و به همین دلیل، حجت است و باور به آن، معقول و منطقی است. در این‌جا هرچه قرائن و شواهد بیشتری به نفع آن جمع‌آوری کنیم، آن را معقول‌تر ساخته‌ایم و ترجیح آن را موجه‌تر و منطقی‌تر کرده‌ایم. این قرائن و شواهد ممکن است قرائن عقلی، عقلایی، نقلی، تاریخی، جغرافیایی، تجربی، عرفی و غیر این‌ها باشد.

پاره‌ای از بیانات اخلاقی در قرآن و روایات مشتمل بر تعلیل صریح است. گاهی مراد جدی متکلم در این تعلیل‌ها مبهم است؛ این ابهام به کلیت یا عدم کلیت تعلیل بازگشت دارد. این پژوهش با روش کتابخانه‌ای به یافته‌های زیر درباره تعلیل‌های مصرح در گزاره‌های اخلاقی دینی دست یافته است: 1. تعلیل‌های منصوص در توصیه‌های اخلاقی گرچه قابل تعمیم هستند ولی مفهوم ندارند یعنی عدم آن بر عدم توصیه اخلاقی دلالت ندارد. 2. ظاهر تعلیل در گزاره اخلاقی ـ برخلاف گزاره‌های فقهی ـ علت تام است نه حکمت. 3. تعلیل‌هایی که قابل آزمون و ارزیابی نیستند؛ به‌صورت تعبدی پذیرفته می‌شوند و بحث از مفهوم در آنها بی‌مورد است. 4. گاهی برای گزاره اخلاقی به حقایق و معرفت‌های متناسب توحیدی، فطری یا تکوینی تعلیل می‌شود. 5. بیان تعلیل در توصیه‌های اخلاقی دینی علاوه بر ایجاد یک نگرش کلی اخلاقی به اقناع روانی مخاطب نیز کمک می‌کند

انسان تربيت‌يافتة اخلاقي، فردي است که ضمن كنترل بر عواطف خود، آنها را در مسير رضايت الهي ايجاد و ابراز مي‌کند. ازاين‌رو، بايد عواطف پسنديده، به‌وسيلة روش‌هايي در جان متربي، ايجاد و در ادامه، تثبيت و تقويت شود و در صورت وجود عواطف ناپسند در انسان، اصلاح و به نوعي نابود شود. اگر مربي در مسير برطرف کردن خصلت‌هاي ناپسند اخلاقي در بُعد عاطفي موفق باشد، ولي نتواند عواطف پسنديدة اخلاقي را جايگزين آنها كند متربي دچار خلأ روحي مي‌شود و از کمال و سعادت اخلاقي باز مي‌ماند. ازاين‌رو، مي‌توان به اهميت روش‌هاي ايجادي تربيت اخلاقي در بعد عاطفي پي برد. هدف اين مقاله، استخراج روش‌هاي ايجادي تربيت اخلاقي در بعد عاطفي، با تکيه بر آثار آيت‌الله مصباح‌يزدي مي‌باشد. روش تحقيق، توصيفي- تحليلي اسنادي و با مراجعه به يادداشت‌ها، تأليف‌ها و سخنراني‎هاي استاد صورت گرفته است. اين تحقيق نشان مي‌دهد که براي ايجاد عواطف ممدوح در تربيت اخلاقي، مي‌توان از روش‌هاي تقويت دل، آگاهي‌بخشي، ارائة الگوي عاطفي پسنديده، ترغيب، محبت و مهرورزي، معاشرت نيکو، تلقين، تکرار و ذکر بهره گرفت.