آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ظهور از جمله مباحث مهم مهدویت است که دو نوع مسائل درونی و بیرونی دارد. مسائل درونی به بحث ماهیت ظهور مرتبط است و مسائل بیرونی به مباحث پیرامونی ظهور همچون شرایط ظهور، کارکرد ظهور، گسترۀ ظهور و نقش مردم در ظهور می‌پردازد. نویسنده در این نوشتار دو مسئله، یعنی شرایط ظهور و نقش مردم در تحقق آن را با نگرش توصیفی و تحلیلی بررسی می‌کند. شرایط ظهور با تحقق سه اراده یعنی ارادۀ الهی، ارادۀ امام و ارادۀ بشر شکل گرفته و رخداد ظهور، فرع بر تحقق آنها می‌باشد. ارادۀ الهی، علت فاعلی است و دو ارادۀ امام و بشر نقش علت معده را برعهده دارند. ازآنجا که سه ارادۀ فوق به عنوان شرایط ظهور شناخته می‌شوند، تحقق آنها به صورت عام مجموعی، نویدبخش تحقق ظهور است. مشکل اصلی که این تحقیق در پی پاسخ به آن می‌باشد، جداس ساختن ارادۀ بشر از منظومۀ شرایط ظهور و بی‌تأثیر تلقی کردن نقش مردم در فرایند ظهور است. بدون شک اگر این مشکل بدون پاسخ بماند و نقش مردم در رخداد ظهور بی‌تأثیر و بی‌خاصیت برشمرده شود، احساس یأس و نامیدی، ایستائی و خمودی بر مردم چیره می‌گردد.

انقلاب اسلامی در دورانی شکل گرفت که عمده نظریه­پردازان غرب و شرق قائل به افول دین و پایان عصر دین­گرایی شده بودند. به همین جهت پدیده دینی برخواسته از نهاد دینی حوزه همواره برای آنها امری ناشناخته تلقی می­گردد. هدف غایی شکل­گیری انقلاب اسلامی، مقدمه­سازی و ایجاد بسترهای لازم برای ظهور است که امروزه ابعاد این مسئله کمتر مورد بازشناسی و تبیین قرار می­گیرد(مسئله) این اثر با هدف تبیین نقش انقلاب اسلامی در حوزه‌های معرفتی مقدمه­ساز ظهور به نگارش درآمده است(هدف) روش تحقیق در این نوشتار به لحاظ گردآوری داده­ها، کتابخانه­ای و اسنادی و به لحاظ پردازش توصیفی _ تحلیلی است.(روش) یافته­های تحقیق حکایت از آن دارد که امام راحل در مسیر تسهیل­گری ظهور و دست‌یابی به انقلاب اسلامی به عنوان جزء لازم از مسیر مقدمه­سازی فرج جامعه بشری، در ابتدا به ایجاد حلقه­های معرفتی لازم روی آوردند. این عناصر هم در شکل­گیری انقلاب، هم در استمرار آن و همچنین در مسیر تسهیل­گری ظهور، اموری لازم است؛ چراکه ظهور از یک منظر ملزوم شکل­گیری بلوغ بینشی جامعه بشری برای مطالبه امام است(یافته­ها).

قرآن کریم از سرگذشت پیامبران و اقوام پیشین سخن می‌گوید و بعضی از ایشان را به عنوان الگوی مومنان مطرح می‌کند. پیامبران با ایفای دو نقش مهم، کاروان بشر را به سوی آینده موعود سوق داده‌اند؛ نخست، تربیت انسان‌های صالح و دوم، برپایی نمونه‌ای کوچک از تمدن آرمانی به همراه صالحانی که تحت هدایت آنان تربیت شده‌اند. پرسش اساسی این است که یاران تراز حرکت انبیاء، دارای چه ویژگی‌هایی بودند که منتظران ظهور امام زمان؟ع؟ می‌توانند با الگوگیری از آن ویژگی‌ها برای زمینه‌سازی ظهور قدمی بردارند. این نوشتار درصدد بازشناسی ویژگی‌های نیروهای تراز حرکت انبیاء است و در آن سعی شده ضمن بیان این ویژگی‌ها، به منتظران ظهور امام زمان؟ع؟ کمک کند با پرورش ویژگی‌های رفتاری در خود، زمینه یاری آن امام را فراهم آورند. در تحلیل انتظار برای ظهور امام چند نظریه مطرح است. برخی معتقدند هر چه ظلم و فساد بیشتر باشد ظهور زودتر اتفاق می‌افتد گروهی نیز معتقدند با پرورش نیروهای تراز، باید زمینه ظهور آن حضرت را فراهم کنیم. این مقاله درصدد اثبات نظریه دوم است که منتظرین ظهور امام می‌توانند با الگوگیری از ویژگی‌های یاران تراز انبیاء، بهترین زمینه‌سازان برای ظهور امام زمان؟ع؟ باشند. ویژگی‌های تراز را با سه رویکرد معرفتی(اندیشه‌ای)، گرایشی(قلبی)، کنشی(رفتاری) می‌توان مورد بررسی قرار داد. در این تحقیق تنها به رویکرد کنشی و رفتاری ویژگی‌ها با روش توصیفی و تحلیلی و با فن کتابخانه‌ای و اسنادی پرداخته تا به مهم‌ترین ویژگی‌ها نظیر ولایت‌پذیری، حق‌طلبی، تلاش پیگیر و ثبات‌قدم منتج شود.

مقالۀ پیش‌رو به واکاوی تحلیلی و تبیینی عدالت اجتماعی مهدوی در عصر غیبت بر اساس نظریۀ ولایت فقیه می‌پردازد. در این نوشتار، ابتدا به چیستی عدالت مهدوی و شاخصه‌های آن، نظیر «فراگیر و جهانی‌بودن»، «جامع و کامل‌بودن» و «مقبولیت و پذیرش همگانی داشتن» پرداخته می‌شود و سپس به پردازش دو افق پسا‌ظهور و پیشا‌ظهور که یکی تداعی‌گر جامعۀ مطلوب مهدوی و دیگری بیانگر جامعۀ ولی فقیه است، مبادرت می‌شود و در ادامه، چگونگی پیاده‌سازی عدالت مهدوی در عصر غیبت بر اساس نظریۀ ولایت فقیه بررسی می‌شود. بر این اساس، در فرایند کار ابتدا مؤلفه‌های توجیهی ِتحقق اصل عدالت مهدوی نظیر «نیابت ولی فقیه»، «فقاهت ولی فقیه»، «عدالت ولی فقیه» و «معرفت‌بخشی ولی فقیه» بیان می‌گردد و در ادامه، به تبیین مؤلفه‌های توجیهی ِاستمرار عدالت مهدوی نظیر «کاریزمایی‌بودن ولی فقیه»، «عدالت‌پیشگی ولی فقیه و کارگزاران او»، «ترویج عدالت مهدوی توسط ولی فقیه» و «اجرا و مدیریت صحیح عدالت مهدوی توسط ولی فقیه» مبادرت می‌شود.

«ندای آسمانی»، صدایی است که توسط جبرئیل و هنگام ظهور امام مهدی(عج) سر داده می‌شود و همه مردم آن را خواهند شنید و بدین وسیله ظهور حضرت به جهانیان اعلان می‌شود. در این مورد ندای آسمانی صوتی است که به صورت حقیقی و اعجازگونه و توسط جبرئیل به گوش جهانیان می‌رسد یا این‌که به صورتی نمادین و سمبلیک بوده و مراد صدایی مهیب و امری طبیعی است که به واسطه برخی انفجارها رخ می‌دهد؛ و یا نمادی برای هشدار و عذاب الاهی است؛ دیدگاه‌های مختلفی مطرح است. پژوهش حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی و به روش کتابخانه‌ای به تبیین نمادین ندای آسمانی پرداخته و در صدد پاسخ به این سؤال اصلی است که آیا در ندای آسمانی نمادگرایی قابل تبیین و توجیه است؟ دلایلی مانند کیفیت گسترش ندای آسمانی، محتوای ندا و امکان استعمال نمادین ندای آسمانی در معنای هشدار و عذاب الاهی برای نمادگرایی در ندای آسمانی مطرح شده است؛ ولی هیچ‌یک از قوت کافی برخوردار نیست. بنابراین، دیدگاه نمادین در ندای آسمانی مورد پذیرش نیست.

مهدویت‌پژوهی به‌عنوان یک حوزۀ مطالعاتی، موضوع، مبانی، اهداف و مسائل خاص خود را دارد. مسائل مهدویت‌پژوهی، مقولاتی است که از عوارض ذاتی موضوع (مهدویت) بحث می‌کند؛ مانند انتظار، غیبت، ظهور و غیره. حوزۀ مطالعاتی مهدویت‌پژوهی به جهت بهره‌مندی از وسعت موضوعی و کثرت و تنوع مباحث، به روش‌های مختلف برای اثبات و توجیه مسائل نیاز دارد. مسائل مهدویت‌پژوهی مبتنی بر نوع نگرشی که برای تبیین و تفسیر آنها به کار گرفته می‌شود، با استفاده از روش‌های مختلفی توجیه می‌گردند. مسائل مبتنی بر نگرش هستی‌شناختی با روش عقلی توجیه می‌شوند؛ برای اثبات مسائل مبتنی بر دین‌شناختی از روش نقلی ـ روائی بهره گرفته می‌شود؛ توجیه مسائل مبتنی بر نگرش تاریخی به روش نقلی ـ تاریخی نیاز دارد و مسائل مبتنی بر نگرش وجدانی نیز با بهره‌گیری از روش فطری اثبات می‌شوند. به‌طور کلی حوزۀ مهدویت‌پژوهی به جهت تنوع و تکثر مسائل و چند تباری بودن آنها با روش‌های گوناگونی سامان می‌یابد که چنان‌که گفتیم یکی از آن‌ها، روش فطری است. فطری بودن مهدویت با دو رویکرد انسانی و دینی توجیه می‌شود؛ رویکرد انسانی که از گرایش‌ها و خواسته‌های درونی و قلبی بشر بر می‌خیزد و رویکرد دینی، همان گزارش‌هایی است که از آیات و روایات استنباط می‌شود.

جامعه مهدوی دارای شاخصه‌های متعالی نظیر ایمان فراگیر، دین فراگیر، رفاه فراگیر، آسایش فراگیر و همچنین امنیت، دفاع و مقاومت فراگیر می‌باشد. شاخصه‌های فوق به ویژه شاخصه‌های امنیت، دفاع و مقاومت که مورد تأسی و الگوی جامعه منتظِر یعنی جامعه ولی فقیه در عصر غیبت بوده، قوام و تداوم آنها وابسته به مبانی و اصولی نظیر عدالت‌محوری، تعامل‌محوری، وحدت‌محوری و کاریزمامحوری رهبر، که هر کدام از این محورها به عنوان اصول و مبانی، بستر شاخصه‌های اجتماعی نظیر آسایش، آرامش، رفاه، مقاومت، امنیت و دفاع را فراهم می‌کنند. زیرا با عدالت‌گستری اعتماد عمومی مردم به نظام بیشتر می‌شود و با تعامل‌محوری، حضور جدی مردم در صحنه افزایش می‌یابد. و با وحدت‌محوری مشارکت عمومی و فراگیر مردم در جامعه جدی‌تر می‌شود و با نقش کاریزمایی رهبر، عشق و علاقه مردم به نظام و دولت مردان آن عمیق‌تر می‌شود. تحقیق پیش رو با محوریت سوال اصلی: «مبانی فرهنگ اجتماعی امنیتی و دفاعی جامعه عصر غیبت با ابتناء بر اندیشه مهدویت چگونه است؟» با متد نقلی همراه با استنادات روائی به تحلیل و تبیین موضوع خواهد پرداخت.

نوشتار پیش‌رو، به‌دنبال بررسی و تحلیل نقش مؤثر ایرانیان در مراحل مختلف نهضت جهانی امام زمان(عج)است. این نهضت جهانی به سه مقطع مهم؛ ظهور، قیام و حکومت جهانی تقسیم می‌شود. ظهور، نویدگر آمدن منجی و قیام، بشارت‌گر اجرای برنامه‌های مُنجی و حکومت جهانی، ظرف اجرای تمام آرمان‌های ادیان الهی در آخرالزمان است. این سه مقطع، زمانی محقق می‌شوند که پیشاپیش، مناسبات و الزامات آنها از سوی مردم در جامعه، عملیاتی شود. بنابراین، نقش مردم در تحقق آن سه رُخداد عظیم و نیز در اجرای تمهیدات و مقدمات آن‌ها، نقش مهمی است. بر اساس روایات موجود در منابع حدیثی شیعه و اهل‌سنّت، در میان نقش‌آفرینان رُخداد ظهور و قیام، نقش سرزمین ایران و ایرانیان، پررنگ و اساسی است؛به‌طوری که روایات «رایات السود» ـ که گزارشگر حرکت‌ها و نهضت‌های ایرانیان در آستانه ظهور می‌باشد ـ به جایگاه و نقش بی‌بدیل ایرانیان، به‌ویژه نقش رهبران رایات السود؛ یعنی سید خراسانی و شعیب بن‌صالح در نهضت جهانی امام زمان(عج) به‌عنوان فرماندهان و سران لشگر حضرت اشاره می‌کند. نکته آخر این‌که، رایات السود، برای رُخداد ظهور و قیام دو کاربرد دارد: کاربرد اول، زمینه‌ساز ِظهور و قیام و کاربرد دوم، از نشانه‌های ظهور و قیام، تلقی می‌شود.

در این نوشتار، مقوله غیبت و رابطه آن با ظهور بررسی می‌شود. برای واکاوی غیبت، ابتدا لازم است ابعاد و مؤلفه‌های غیبت تحلیل و بررسی شود. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که مقوله غیبت دارای ابعاد سه‌گانه «چیستی غیبت، چگونگی غیبت و چرایی غیبت» است که هر کدام از این ابعاد بیانگر مفاهیم مختلفی است. در این راستا، چیستی غیبت عهده‌دار تحلیل مفهومی غیبت می‌باشد. مؤلفه چگونگی غیبت هم وظیفه تبیین کیفیت رخداد غیبت در انواع معرفتی و جسمانی را داشته و چرایی غیبت نیز بیانگر مقوله‌هایی نظیر «علت غیبت، حکمت غیبت و غایت غیبت» است. این مقوله بیان می‌کند که علت غیبت مربوط به فعل مردم، غایت غیبت مربوط به فعل خدا و حکمت غیبت از خواص و الزامات خود غیبت می‌باشد. بی‌شک در میان مؤلفه‌های سه‌گانه غیبت، مؤلفه چرایی غیبت بیشترین ارتباط را با ظهور خواهد داشت و در میان مفاهیم سه‌گانه چرایی غیبت نیز مقوله علت غیبت بیشترین رابطه و موثرترین نقش را با رخداد ظهور دارد. به‌طور کلی، رخداد ظهور با رفع غیبت، و رفع غیبت با رفع عوامل غیبت اجرایی می‌شود.