آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

«بینامتنیت» نظریه‌ای است که بر ضرورت وجود رابطه بین متون تأکید دارد و روابط بین متون و چگونگی ارتباط آن‌ها را مورد کنکاش قرار می‌دهد. کاربست این نظریه در حیطه قرآن و احادیث در تبیین پیوند عمیق قرآن و عترت مؤثر است. این پژوهش به روابط بینامتنی دعاهای صحیفه سجادیه در موضوع شیطان با قرآن می‌پردازد تا افق معنایی جدیدی از این دعا‌ها را ارائه دهد.روش مورد استفاده در این جستار، تحلیلی-اسنادی است. به نظر می‌رسد تعامل آگاهانه امام سجاد(ع) با قرآن زمینه سازش و هماهنگی میان متن پنهان و متن حاضر را فراهم کرده‌است. صحیفه سجادیه همچون قرآن در موضوع شیطان به اوصاف و عملکرد شیطان پرداخته است و در موارد زیادی درک عمیق دعاهای مربوط به دفع شیطان تنها در پرتو شناخت رابطه کیفی آنها با قرآن امکان‌پذیر نیست، با خوانش دقیق، دعاهای صحیفه سجادیه، به این نتیجه می‌رسیم که بیشترین شکل روابط بینامتنی قرآن با این ادعیه، به صورت نفی متوازی است که در آن، امام سجاد(ع) نوعی سازش میان متن پنهان و متن حاضر ایجاد کرده اند و تعاملی آگاهانه با آن پدید آورده اند.حضرت در دعاهای خویش با تکیه بر مضامین قرآنی از موضوعاتی چون دام‌های شیطان، کید و مکر شیطان، تزیین امور باطل توسط او، دور کردن شیطان با قدرت عبادت الهی، حفظ فرزندانش از شرّ شیطان، قرار نگرفتن در شمار دوستان شیطان و ... سخن گفته است.

گرايش به مباحث عرفاني در دورة معاصر و نياز مبرم به بازبيني متون عرفاني‌، پژوهش‌گران را بر آن مي‌دارد تا نگاهي دوباره به آثار عرفاني دوره‌هاي گذشته بيندازند. در اين ميان، کتاب منازل السائرين از جمله منابع مهم در عرفان عملي است که مجموعه‌اي نظام‌مند را جهت طي مراحل کمالات انساني براي سالک طريق ترسيم مي‌کند. در اين پژوهش به شناسايي عامل محرک در اين نظام و تطبيق آن با نظام عرفان عملي مبتني بر نهج‌البلاغه پرداخته شده است. بر اين اساس، «يقظه» عامل محرک در نظام منازل السائرين، و «تفکر» عامل محرک در نظام مبتني بر نهج‌البلاغه است‌. نقطة تلاقي اين دو نظام در بحث شناخت عامل محرک‌، بهره‌گيري از انوار عقلانيت است که در دستيابي به مقام «تفکر» نقش زير‌بنايي و در رسيدن به مقام «يقظه» به عنوان يکي از اسباب آن مطرح شده است.

شناخت منابع یک اثر، کمک شایانی به فهم آن اثر می‌کند و از جمله مسائلی است که موجب افزایش بینش و محتوای علمی اثر می‌شود. یکی از آثار در حوزه تفاسیر روایی که در قرن اخیر به رشته تحریر درآمده، کتاب «التفسیر الاثری الجامع» است. این کتاب دربردارنده ارجاعات مختلف از تفاسیر شیعی و اهل سنّت است. در این مقاله به بازشناسی و تحلیل کمّی منابع استفاده شده در تفسیر سوره حمد در این کتاب پرداخته شده و با تفکیک موارد، در جداول مخصوص به خود درج شده است. سپس با استفاده از نرم‌افزار، جداول و نمودار‌های مقایسه‌ای تشکیل شده و به تحلیل آماری منابع پرداخته شده است. در نهایت از تحلیل نمودارها نتایجی حاصل شده که در بررسی و شناخت این کتاب مفید است؛ ضمن آنکه مطالعه موردی سوره حمد در بازشناسی منابع کتاب، اتقان این کتاب را مبرهن می‌گرداند.

یکی از مهمترین مباحث مطرح شده در حوزه های معرفتی، شناخت شخصیت انسان می باشد. شخصیت، تبلور هماهنگ مجموع عناصر و فعالیت های درونی می باشد که مدیریت اصول بنیادین جهان درونی را در دست دارد. به همین علت انسان در میان پدیده های هستی در بالاترین جایگاه قرار دارد، او از خاک آفریده شده و دارای نیروی عقل و معجونی از نیروهای متضاد، اخلاط مختلف و احساسات متفاوت می باشد که شخصیت او را شکل می دهد. تحقق کمال و رسیدن به هر مرتبه از رشد شخصیت و نیز جلوگیری از هرگونه انحطاط و سقوط، در گرو شناخت ابعاد شخصیت، عوامل موثر در شکل گیری و سقوط آن می باشد. یکی از مهمترین منابعِ شخصیت شناسی، سخنان گهربار امیرالمومنین علی(ع) می باشد. حضرت(ع) شخصیت انسان را متشکل از دو بخش عقل و شهوت می داند که سعادت و شقاوت انسان بستگی به نوع استفاده از این دو بخش دارد. ایشان عوامل موثر در ایجاد شخصیت را سه عامل خانواده، محیط و اراده معرفی می نماید . امیرالمومنین(ع) عوامل زمینه ساز سقوط شخصیت انسان را در حوزه اعتقادات: عدم ایمان و غفلت ذکر می کند که سبب روی آوردن به هوای نفس و آرزوهای طولانی می باشد. افزون بر این در حوزه اخلاق: عُجب، تکبر، حسد، طمع و بخل و در حوزه عمل: ثروت اندوزی، ظلم و ستم و ابتلائات الهی را از جمله عوامل سقوط شخصیت انسان بر می شمرند.

هدف از خلقت انسان، رسیدن به مقام انسان کامل از طریق حیات طیبه است. حیات طیبه، سبک زندگی ویژه‌ای را می‌طلبد که پرداختن به کیفیت زندگی ائمه اطهار(ع) آن سبک را به دست می‌دهد. دیدگاه امام سجاد(ع) به سبک زندگی دینی در روایات، ادعیه و مناجات ایشان قابل بررسی و برداشت است. از دید ایشان، سبک زندگی دینی، شامل ابعاد اعتقادی و رفتاری است. بُعد اعتقادی، شامل برخی جنبه‌ها مانند نگرش به پروردگار، نگرش به نبوت، امامت و رهبری دینی، قرآن، انسان و برخی موضوعات دیگر است و . بعد رفتاری نیز شامل جنبه‌هایی مانند نحوه‌ی تعامل با پروردگار، خود، خانواده و نیز جامعه است. رفتارهای انسان در مقابل سایرین، جهان هستی و همچنین همه‌ی اموری که مربوط به خود فرد است با توجه به وجود پروردگار و احکام او و نیز رضایت‌مندی او تعریف می‌گردد و این خود، سبکی از زندگی را به وجو می آورد.

دستیابی به "آرامش" یکی از خواسته های همیشگی بشربوده است. آرامش حالتی است که فرد به دلیل داشتن اندیشه یادیدگاهی خاص درباره جهان وامورپیرامون خودازتشویش واضطراب به دور باشد.اگرچه آرامش ماهیتی روحی وروانی دارداماماهیت عوامل پدیدآورنده آن متفاوت است.براین اساس آرامش رامی توان به دونوع طبیعی ومعنوی تقسیم کرد.عوامل طبیعی آرامش دروجود انسان وجهان آفرینش قابل بررسی است.عوامل معنوی درجنبههای اعتقادی وعملی باعث آرامش انسان می شود.درقرآن کریم واژگانی چندرامی توان معادل مفهومی آرامش شناخت.که "سکینه"و "اطمینان" ازعامترین ورایجترینآنهاست.برخی واژگان قریب المعنای سکینه عبارتندازشرح صدر،ایمان،ثبات قدم وربط قلوب.درقرآن کریم شب،ازدواج ومحل سکونت ازجمله عوامل طبیعی آرامش انسان هستند.ایمان به خدا،ایمان به معادوایمان به نبوت به همراه آثارهرکدام،ازعوامل معنوی آرامش انسان به شمارآمده اند.انس باقرآن،تقوی،استعانت ازنماز ،نیایش ودعا،توبه،انفاق،بخشش خطاهای دیگران واستقامت دربرابرمشکلات ازجمله راه کارهای قرآنی برای دست یابی به آرامش است.درمقابل، کفر،شرک،وسوسه های شیطان،کینه وحسرت ازجمله عوامل سلب آرامش ازانسان شناخته شده است

تناسب میان آیات یک سوره بر مبنای غرض واحد، از ابعاد علم تناسب است. با توجه به این که سورۀ نازعات نخست با قسم­های مؤکدی به فرشتگان شروع می­شود، سپس به قسمتی از مناظر هول­­انگیز قیامت اشاره می‏نماید و در ادامه اشارۀ کوتاه و گذرایی به داستان موسی (ع) و سرنوشت فرعون طغیانگر دارد، سپس به نمونه‏هایی از مظاهر قدرت خداوند در آسمان و زمین تصریح می­کند؛ براساس این آشفتگی ظاهریِ موضوعی درسورۀ نازعات، ضرورت دارد تناسب و محور این سوره مورد بازشناسی قرار گیرد. لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی ابتدا غرض سوره را با روش فحوای کلام سوره تعیین می­کند، سپس به بررسی تناسب میان آیات سورۀ نازعات با محوریت غرض آن پرداخته است و نشان می­دهد که آیات این سوره با محوریت غرض آن دارای وحدت موضوعی می­باشد که می­توان آن­را به دو صورت نمودار درختی و محتوایی به تصویرکشاند.