آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

‫إنَّ هذا القرآن يهدى للتى هى أقوم ويبشر المؤمنين الذين يعملون الصالحات أن لهم أجراً كبيراً«. {P ) سوره اسراء، آيه 9. P} قال النبى (ص): »من أعطاه اللَّه القرآن، فرأى أن أحداً اعطى شيئاً أفضل مما اعطى فقد صغر عظيماً وعظم صغيراً«. {P ) اصول كافى، محمد بن يعقوب اسحاق كلينى، كتاب فضل القرآن، باب 2، ج 7. P} قرآن كريم مهمترين سند حقانيت اسلام ورسالت پيامبر گرامى (ص) است كه همواره با بيان اعجاز آميزش حجت را بر همه آدميان به اتمام رسانيده است. قرآن بزرگترين سند اثبات معارف واحكام اسلام است كه خداوند متعال بر قلب پيامبرش (ص) اولين بار نازل فرمود وپس از ابلاغ آن به انسانها بقاء آن را تا ابد ضمانت فرموده واز تحريف مصون داشته است. قرآن بزرگترين محور وحدت در ميان مسلمانان ومهمترين مرجع رفع اختلافات فرقه‏اى وگروهى است كه خطوط اصلى دين را به همه حق جويان مى‏نماياند. واز آنجا كه پيامبر عظيم الشأن (ص) در آخرين لحظات عمرشان درباره دو ثقلى سخن گفته‏اند كه تمسك به آن دو انسان را تا ابد از گمراهى باز مى‏دارد: »إنى تارك فيكم ما إن تمسكم به لن تضلوا بعدى، أحدهما أعظم من الآخر، كتاب اللَّه حبل ممدود من السماء إلى الأرض وعترتى أهل بيتى ولن يفترقا حتى يردا على الحوض فانظروا كيف تخلفونى فيهما«. {P ) سنن ترمزى ج 13، ص 201. P} اهميت وجود معصوم در كنار قرآن روشن مى‏گردد كه نقش هر دو، قرآن واوصياء پيامبر (ص) در رسانيدن اسلام وشريعت حقه الهى به بشريت چونان دو سيم در مدار بسته انتقال جريان برق مى‏باشند. يافتن مسير هدايت تنها در گرو تمسك به قرآن يعنى كلامى است كه هادى حقيقى ومشرع نظام رب العالمين به اقتضاى وجودى انسان نازل فرموده است وتمسك به هر چيز غير آن سرابى بيش نيست تا آنجا كه پيامبر (ص) فرمودند: »من طلب الهدى فى غيره أضله اللَّه« هر كس از غير قرآن طلب هدايت كند خداوند او را گمراه خواهد ساخت. بويژه هنگامى كه فكر جامعه دچار آشفتگى وتيرگى گردد{P ) بحار الانوار، علامه مجلسى، ج 92، ص 31. P} وشبهه‏هايى ميان مسلمانان رخ دهد كه موجب انحرافات فكرى وعقيدتى گردد: »إذا التبست عليكم الفتن كقطع الليل المظلم فعليكم بالقرآن« در هنگامى كه فتنه‏ها همانند پاره‏هاى شب تيره شما را فرا گيرد پس بر شما باد (تمسك) به قرآن از طرف ديگر فهم بخش مهمى از شريعت اسلام در گرو آشنايى با كلام معصوم (ع) وسيره او يعنى لحظه لحظه حياتش مى‏باشد كه خود تجسم قرآن است. لذاست كه على (ع) خطاب به كميل مى‏فرمايد: »يا كميل لا تأخذ إلا عنا تكن منا« روشن است كه رجوع به قرآن ومعصوم (ع) تنها در يك بعد يا در موضوعاتى خاص مثلاً احكام نبايد باشد بلكه در كل مفاهيم وحقائق دينى از عقائد گرفته تا اخلاق وآداب واحكام، ضرورت اين رجوع مطرح مى‏گردد كه كوتاهى در اخذ وفراگيرى هر يك از اينها ما را در دستيابى به فهم صحيح دين دچار نقصان خواهد كرد. واما آنچه كه بيش از هر چيز ضرورت دارد توجه به اسلوب يا به عبارتى ديگر روش بيان عقائد در قرآن وكلام معصومين (ع) است كه ظاهراً بيش از هر چيز مورد بى‏مهرى قرار گرفته است. وآنچه ما را بر اين پژوهش واداشته همين امر است. واقعيت است كه »روش‏شناسى« (متدلوژى) يكى از مبادى مهم دستيابى به معارف گوناگون به حساب مى‏آيد وتوجه به اين امر آن زمان كه در حيطه »اسلوب الهى« چه در قرآن وچه در كلام معصوم مطرح مى‏شود بايد بيش از هر چيز مورد توجه قرار گيرد. قرآن بعنوان بزرگترين منبع شناخت عقائد اسلام است كه معارف گوناگون آن با روشى بديع واسلوبى منحصر به فرد ارائه شده كه در عين سادگى وبساطت نابترين مضامين لازم را به انسانها تعليم داده است واين واقعيت كه »تنزيل من رب العالمين« هرگونه شك را درباره غنا وتوانمندى آن نفى مى‏كند بنابراين حتماً چنين منبعى در تعليماتش از كارآمدترين شيوه ممكن استفاده كرده كه شايسته است ما آن روش را بشناسيم وچون پاى كلام معصوم (ع) در احتجاجات ومناظراتشان در طرح واثبات عقائد مى‏نشينيم اشتراك اسلوب وشباهتهاى ميان روش آنان با روش قرآن، شاگرد مكتب قرآن بودنِ آنان را بيش از پيش برايمان به ثبوت مى‏رساند تا آنجا كه مى‏توانيم اسلوب قرآن وحديث را به عنوان روشى واحد در طرح عقايد بشناسيم وچون به كتب بعضى از دانشمندان ومحققان بزرگ در طرح عقايد رجوع كرديم، عقائد اسلام را چنان يافتيم كه جز دانايانِ به روش علمىِ علما در منطق وكلام وفلسفه ومانند آن كسى را ياراى فهم آن نيست وهمين ما را بر آن داشت كه به مقايسه‏اى ميان روش يكى از اين مكاتب فكرى يعنى علم كلام كه محققان بزرگى از علماى اسلام بدان دست يازيده‏اند با اسلوب قرآن وحديث بپردازيم واز لابلاى مطالب آنان خصائص وويژگيهاى هر يك را به منصه ظهور رسانده ونشان دهيم. لازم به ذكر است كه هرگز قصد ما در اين بررسى بيان اين مطلب نيست كه قرآن وحديث مردم را به امرى دعوت مى‏كنند ومتكلمين به امرى ديگر!! به عبارتى ديگر در اينكه هر دو در پى آنند تا وجود مبدأ ووحدانيّت او وتحقق معاد وضرورت آن را به اثبات رسانند، ابداً جاى گفتگو نيست بلكه سخن در شيوه‏ها وروشهاى اين اثبات ودعوت است. در انتها لازم است اذعان نمايم كه بررسى كامل ومستوفى اين تحقيق توانى فراتر از فهم قاصر اين بنده ضعيف خدا را مى‏طلبد والبته از آنجايى كه يك طرف اين مقايسه كلام الهى قرار داد هيچكس نمى‏تواند مدعى رسيدن به بلنداى قله تحقيق در اين امر مهم باشد. لذا از ساخت مقدّس قرآن ودرگاه معصومين (ع) در ارائه صحيح وشايسته اين تحقيق استعانت جسته از هرگونه قصور وكوتاهى پوزش مى‏طلبم. وآخر دعوانا أن الحمد للَّه رب العالمين

نظم یا الگوهای ثابت از پیش تعیین شده و قابل کشف دربارة پدیده‌ها و واقعیت‌ها، به طبیعت و قوانین تجربی محض اختصاص ندارد؛ بلکه می­تواند آنچه در اصطلاح اندیشمندان مسلمان، سنّت­های اجتماعی یا سنّت‌های تاریخی نام گرفته را نیز در بر­گیرد، این سنّت­ها که حق تعالی با تعبیر «سنة الله» آنها را به خود نسبت داده (فاطر/ 43 و فتح/ 23)، بیانگر فعل همیشگی و پیوستة الهی در برخورد با افراد و امت‌هاست. سنّت توفیق یکی از این قوانین است که به واسطه آن، برخی انسان­ها مشمول عنایت و مراقبت ویژة الهی گردیده و در جایگاه دستیابی به اسباب و وسایل خیر قرار می‌گیرند. مقاله حاضر بر آن است تا چگونگی جریان تأثیرگذاری این سنّت را در سه ساحت اساسی وجود انسان، یعنی: حیطه شناختی، عاطفی و رفتاری را از طریق، زیادتی معرفت، الهامات قلبی و توانمندی عمل به خیر در شرایط سخت نشان دهد. تبیین ضوابط تحقّق این قانون در آیات الهی از جمله، تلاش و مجاهده در راه حق، توجّه به معیار رضایتمندی، استقامت و ثبات قدم در اهداف، انابه و استغفار از قصورها، دعا و طلب توفیق از خداوند، دستاورد دیگر این نوشتار است، امری که در جای خود، بیانگر عوامل دستیابی افراد و امّتها به خیر و سعادت از دیدگاه قرآن به شمار می‌رود.

تعدد همسران رسول خدا(ص) از دیرباز دستاویز خاورشناسان برای خدشه دار کردن سیمای رسالت بوده و قلم فرسایی های بدگویان اسلام در این زمینه، به قضاوت های غیرمنصفانه انجامیده است. البته اندیشمندانی برای دفاع از ساحت حضرت ختمی مرتبت کوشیده اند تا از زوایای پنهان این امر سخن بگویند، اما بسیاری از سویه های جامعه شناختی و روان شناختی در این امر مورد مداقه قرار نگرفته است. تحلیل درست و واقع بینانه این حوادث در حیات رسول خدا(ص)، بیانگر ابعاد مهمی از شخصیت ایشان درجریان یک دعوت بزرگ الهی و روشنگر وجوه مختلف یک نظام اصیل تربیتی و اسوه مدار است. در نوشتار پیش رو می کوشیم تا با واکاوی سویه های جامعه شناختی و روان شناختی در منحنی شخصیت پیامبر، درکنار فرهنگ ازدواج در اسلام و سنن مألوف در آن عصر، این مسئله را بررسی کنیم.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

توجه به نقش تربیتی قرآن کریم در زندگی بشر و تأثیر شگرف آن در هدایت، نشانگر آن است که علاوه بر اثربخشی محتوا، روش‌های به‌کارگرفته‌شده در آن نیز از اهمیت ویژه­ای برخوردار بوده و شایسته تأمل است. یکی از روش­هایی که کاربست آن به‌وفور در قرآن مشاهده می‌شود، راهبرد پرسش است. پژوهش حاضر درصدد است تا با تأمل در پرسش‌های قرآنی با روش تحلیل زبان فنی-رسمی، ضمن تبیین جایگاه ویژه پرسش در فرآیند تربیت، کارکرد­های آن را استخراج نماید. یافته­های پژوهش نشان می­دهد ادبیات پرسشی در قرآن کریم، راهبردی است که مشتمل بر کارکردهای متعدد در مسیر تربیت مخاطبان است: برقراری ارتباط با موضوع (حکایی و تمرکزی)، وارد ساختن تنشِ شناختی، بازبینی بینش­ها در ساحت تحول درونی، غفلت‌زدایی و یادآوری بدیهیات فطری و عقلی، بسط منظر فرد نسبت به واقعیت­ها، برانگیختگی عاطفی، طرح دلیل بر مدعا، تذکر نسبت به موقعیت ارتباطی فرد، نمایان‌سازی تناقضات فکری مخاطب، خطایابی و کمک به تغییر عملکرد و گشودن عرصه­های تفکر ازجمله کارکردهای تربیتی پرسش در قرآن کریم است که در مجموع، راهبرد ویژه‌ای را در مسیر تعلیم و تربیت رقم می‌زند.

پایان نامه حاضر با سه بخش به مقایسه میان اسلوب قرآن و حدیث با علم کلام در طرح عقاید می پردازد. بخش اول پژوهشی در علم کلام است و بخش دوم مقایسه میان اسلوب قرآن و حدیث با علم کلام در بحث مبدأ را مد نظر قرار می دهد. بخش سوم مقایسه میان اسلوب قرآن و حدیث با علم کلام در بحث معاد را تبیین نموده است.که مشتمل بر 3 فصل می باشد. در فصل اول به روش علم کلام در بحث معاد پرداخته است. در فصل دوم به روش قرآن در اثبات معاد می پردازد و فصل سوم روش معصومین در اثبات معاد را مورد بررسی قرار می دهد. و در نهایت به مقایسه روش قرآن و حدیث با علم کلام می پردازد.

قرآن بعنوان بزرگترین منبع شناخت عقائد اسلام است که معارف گوناگون آن را با روشی بدیع و اسلوبی منحصر بفرد ارائه شده که در عین سادگی و بساطت نابترین مضامین لازم را به انسانها تعلیم داده است و این واقعیت که تنزیل من رب العالمین هرگونه شک را در باره غنا و توانمندی آن نفی می کند بنابراین حتما چنین منبعی در تعلیماتش از کارآمدترین شیوه ممکن استفاده کرده که شایسته است ما آن را روش بشناسیم و چون پای کلام معصوم(ع) دراحتجاجات و مناظراتشان در طرح و اثبات عقائد می نشینیم اشتراک اسلوب و شباهتهای میان روش آنان با روش قرآن ، شاگرد مکتب قرآن بودن آنان را بیش از پیش برایمان به ثبوت می رساند تا آنجا که می توانیم اسلوب قرآن و حدیث را به عنوان روشی واحد در طرح عقاید بشناسیم و چون به کتب بعضی از دانشمندان و محققان بزرگ در طرح عقاید رجوع کردیم ، عقاید اسلام را چنان یافتیم که جز دانایان به روش علمی علما در منطق و کلام و فلسفه و مانند آن کسی را یارای فهم آن نیست و همین امرموجب شد که به مقایسه میان روش یکی از این مکاتب فکری یعنی علم کلام که محققان بزرگی از علمای اسلام بدان دست یازیده اند با اسلوب قرآن و حدیث پرداخته و از لابلای مطالب آنان خصایص و ویژگیهای هر یک را به منصه ظهور رسانده و نشان دهیم.