آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بکاء از جمله احوال انسانی است که ظاهر و باطنی دارد. ظاهر آن، امری فیزیولوژیک است و باطن آن همان عوامل درونی و عاطفی مربوط به روح آدمی است. گریه همانند خنده یکی از نعمت های بزرگ الهی به انسان است و در زندگی و رشد افراد عملکردهای متفاوت دارد. مقالة حاضر با هدف شناسایی و بیان جایگاه بکاء ممدوح در قرآن و روایات تدوین شده است. اسلام برای بکاء ممدوح اهمیّت خاصّی قائل شده است و برای آن جایگاه ویژه ای در نظر گرفتهاست. این پژوهش نشان می دهد که بکاء ممدوح سه قِسم اصلی است: بکاء از خوف عذاب، بکاء به شوق ثواب و بکاء در مقابل عظمت و کبریایی الهی و نیز حقارت و صغارت خود.

عنصر شخصیت بازتاب‌دهنده اندیشه و عواطف نویسنده است. بررسی این عنصر در داستانک‌های قرآنی، ما را در رسیدن به مقصود باری‌تعالی یاری می‌دهد. از سوی دیگر، داستانک‌های تک‌آیه‌ای از آن جهت که بسیار موجز است، مورد توجه قرار دارد. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیل محتوا، به بررسی شیوه‌های شخصیت‌پردازی در داستانک‌های تک‌آیه‌ای پرداخته، بسامد هر یک و تکنیک‌های مورد استفاده را استخراج نموده است. برای‌ این کار ابتدا تعاریف و تقسیم‌بندی‌های شخصیت ارائه شده و داستانک‌های تک‌آیه‌ای در دو ساحت انواع شخصیت (اصلی، فرعی، ایستا، پویا، مقابل و مخالف، نوعی و...) و تکنیک‌های شخصیت‌پردازی (توصیف مستقیم و غیر مستقیم: گفت‌وگو، عمل، صحنه‌پردازی، نام‌گذاری) مورد واکاوی قرارگرفته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که استفاده از شخصیت‌ها، اغلب بسیار محدود است؛ به‌گونه‌ای که برخی تنها با یک شخصیت اصلی تشکیل شده، برخی دیگر علاوه بر آن، یک شخصیت مخالف یا شخصیت فرعی نیز مشاهده می‌شود. شخصیت‌پردازی‌ها غیر مستقیم بوده که این شیوه، شخصیت را واقعی‌تر به تصویر می‌کشد که به‌طور قطع، دارای تأثیر بیشتری می‌باشد. از میان تکنیک‌های مختلف شخصیت‌پردازی غیر مستقیم، شیوه‌های گفت‌وگو، عمل، نامگذاری و توصیف عواطف، به ترتیب بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده است.

احسان در نظام معنایی حاکم بر قرآن ، با مفاهیمی از قبیل رفتار نیک، عفو و گذشت، صبر، صدقه، وفای به عهدو... پیوند دارد، ما هم به بررسی حوزه ی معنایی احسان در قرآن مشتمل بر شبکه ای به هم پیوسته ای از روابط مفاهیم مرتبط با آن است.بررسی آیات احسان در قرآن نشان می دهد که احسان مربوط به دو فاعل است یکی خدا و دیگری انسان. درباره ی خداوند، احسان به دو معنای احسان پدیده ها، و تفضل و انعام آمده که احسان پدیده ها از سوی خداوند، به معنای« تحقق و ایجاد» اشیای درست و مناسب، و حسن و نیکوست؛ و دیگر چگونگی انجام عمل در آن مطرح نیست. درباره ی احسان انسان باید گفت که به دو معنای تفضل و احسان عمل است. احسان ناظر بر چگونگی انجام عمل و متعلقات آن در قرآن، عبادت است که باید از سر شکرگزاری و از روی علم، ایمان و یقین به آخرت و با صبر و استقامت همراه باشد. این احسان عمل در قرآن موضوعیت دارد و احسان به معنای تفضل زاییده و لازمه ی آن است. شایان ذکر است معنای تفضل در احسان برگرفته از همان معنای لغوی احسان است، با این بیان که در آن، تاکید بر سازگاری عمل با میل و خواسته احسان شده - که اجابت آن، غایت و هدف عمل است، می باشد. این پژوهش با استفاده از روش تفسیر موضوعی و قرآن به قرآن و نیز معناشناسی احسان و آثار اجتماعی آن می پردازد.

پیرنگ یکی از مهمترین عناصر داستان و به منزله اسکلت داستان است. بررسی این عنصر جهت تبیین لایه­های کلی داستان از اهمیت ویژه­ای برخوردار است، در پژوهش حاضر این عنصر و عناصر وابسته به آن در داستانک­های تک­آیه ­ای قرآن مورد بررسی قرار گرفته است و الگوی پیرنگ داستانک­ها ارائه گردیده است. و با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوا نشان داده­است که داستانک­­های تک­آیه­ای به اقتضای مضمون آن پیچیده نیست و نظم طبیعی حوادث در قریب به اتفاق داستانک­ها رعایت شده و رخداد­ها همواره در روایت هم­بسته و زنجیره­وار اتفاق افتاده است به گونه­ای که الگوی پیرنگ هر داستانک، بیانگر پیرنگی منطقی و منسجم است؛ در هر داستانک یک موقعیت دشوار مطرح می­شود و در پی آن عناصر پیرنگ را در جایگاه خود و با هماهنگی و انسجام خاصی به کار بسته است؛ هرچند به علت فوق العاده موجز بودن این نوع از داستان­ها برخی عناصر پیرنگ در تمام داستانک­ها حضور نداشته و یا با برخی دیگر از عناصر ادغام گردیده­اند ولی عناصر اصلی در تمامی داستانک­ها به طور ثابت وجود دارد.

خنده به‌عنوان یکی از نیازهای روحی و روانی انسان در جنبه­های مختلف زندگی وی ایفای نقش می­کند بااین‌حال این سؤال پیش می­­آید که آیا در اسلام به خندیدن پرداخته‌شده یا بر اساس دیدگاه برخی که اسلام را دین گریه می­دانند به خنده پرداخته نشده است؟ برای پاسخ به این پرسش که خنده در آیات و روایات چگونه تبیین شده است؟ از روش‌های معناشناسی تاریخی و توصیفی و سپس تحلیل کمی و کیفی و تحلیل گفتمان استفاده‌شده است این پژوهش در حوزه معناشناسی تاریخی نشان می­دهد که کلمه ضحک در قبل از اسلام گستردگی معنایی داشته است که معنای خندیدن، تعجب کردن و مسخره کردن را شامل می­شده و ازنظر معناشناسی توصیفی نیز واژه ضحک و واژه­های مرتبط با آن با به‌کارگیری قاعده سیاق هسته معنایی خنده و ارتباط نظام­مند مؤلفه­های آن نشان می­دهد که ضحک با توجه به هم‌نشین‌هایش دارای معانی متفاوتی می‌باشد که برخی ممدوح مانند شادی و خنده در بهشت و برخی مذموم مانند مسخره کردن است؛ و نیز این پژوهش نشان داده است که اصل خنده ذاتاً مذموم و نکوهیده نیست ولی خنده را به شرایط و زمان و مکان مناسب محدود کرده است.

دعا، سؤال و درخواست بندگان از خداوند قادر برای رفع حاجت و نیاز مادی یا معنوی است. دعا، شامل حاجاتی است که به پیشگاه خداوند ادا می‌شود و هدف از گفتن این حاجات، برآورده ‌شدن و استجابت آن است. این مقاله با پرسش اصلی این که دعا در عهد قدیم، عهد جدید و قرآن چگونه توصیف می‌شود؟ با استفاده از روش تطبیقی جزئی به بررسی دعا پرداخته است.این مقاله نشان داده‌است که: دعا در عهد قدیم به‌ منزلۀ تنها نیایش زبانیِ مطرح، و بعد از زمانی طولانی، تافیلا از دعا مشتق ‌شد. دعا در عهد جدید، بیشترین جایگاه عبادی را در بین دیگر عبادات به خود اختصاص داده‌است. مهم‌ترین نکته در دعا، صمیمیت دعا کننده و دعای برخاسته از تمام دل و جان است. همچنین برای دعا مکان خاصی ذکر نشده، هرچند که بیشترین تأکید بر دعای در خلوت است؛ ولی منازل ایمان‌داران، کوه‌های اطراف شهر، کنیسه و کلیسا، محل‌های دعا محسوب می‌شوند. در قرآن، دعا یکی از مصادیق عبادت است؛ اهمیت دعا در قرآن به حدی است که، ارزش انسان با دعا تعیین شده‌است و اگر دعای انسان نباشد، شایستۀ توجه خداوند نیست. دعا در قرآن فطری انسان است.لذا هر نیاز فطری می‌تواند موضوع دعای انسان باشد.

مقوله پیشرفت با نظر به عینیت آن در موقعیت‌های زمانی و مکانی، نیازمند الگوی معین با رویکرد آینده‌نگری و آینده‌نگاری است. نقش آموزه‌های دین در آینده‌نگاری تمدنی، یک مسئله محوری و راهبردی در دورۀ معاصر است. برجسته‌ترین فصل آموزگاری آینده‌نگاری دینی، رخدادهای تاریخ تمدنی و به طور خاص، قصص هستند. رویکرد آینده‌نگاری به مدد قصص، اصلی بنیادین در مبانی فلسفه دین (نظام انتظار از دین و نیاز به دین) است. قصه قرآنی یک منظومه گفتمانی است که رویدادهای مؤثر در تحول فرد، جامعه و تمدن را پیش رو می گذارد و هدف آن قرار دادن مخاطب در موقعیتی است که با انتخاب و اختیار خود در مسیر رشد قرار گیرد تا آینده خود، جامعه و تمدن را در سمت و سوی آرمان الهی رقم زند. این مقاله با پرسش اصلی «چیستی آینده‌نگار قصص قرآنی»، با روش تحلیل محتوا به نظریۀ آینده‌نگاری برآمده از قصص قرآنی می‌پردازد و بر آن است که پژوهش کارکرد آینده‌نگار از قصص تمدنی، یک ساحت راهبردی نه فقط در حوزه پژوهش هنجارین، بلکه در حوزه تحقیق و توسعۀ آینده‌نگار نیز هست. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که آینده‌نگری تا آینده‌نگاری، فصل راهبردی فلسفه قصه قرآنی است و قصه قرآنی ظرفیتی معرفت‌شناخت و روش‌شناخت در پیشنهاد رویکرد آینده‌نگار راهبردی دارد.

چندمعنایی از دیرباز در میان مترجمان و مفسران جایگاه ویژه‌ای داشته است. در میان زبان‌شناسان نیز بررسی روابط معنایی از جمله چندمعنایی حائز اهمیت است. درک قرآن مستلزم درک اجزاء مختلف آن است. اگر روابط معنایی مفاهیم قرآنی نادیده گرفته شود فهم قرآن ناقص خواهد بود چراکه چنین فهمی خطی و جزء نگراست. اما فهم روابط معنایی قرآن در شبکه‌های شعاعی و مرتبط با پدیده‌ها و مفاهیم قرآنی به خواننده قرآن یک فهم کلان‌نگر و فرآیندی می‌دهد. هدف پژوهش حاضر، بررسی شبکه شعاعی واژه­ «قرأ» در تمام سوره‌های قرآن بر پایه معنی­شناسی شناختی است. در این مقاله، بر پایه رویکرد شناختی به بررسی شبکه شعاعی واژه «قرأ» پرداخته شد و میزان بسامد کاربرد معانی شعاعی و معنی سرنمون واژه مذکور در دو ترجمه فولادوند و الهی قمشه­ای مورد بررسی قرار گرفت. برای به دست آوردن معانی سرنمون ابتدا معانی مختلف در سه فرهنگ ابجدى الفبایى عربى فارسى ترجمه کامل المنجد الابجدى، قاموس قرآن و ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوى و ادبى قرآن استخراج گردید. ‏سپس از میان مجموع معانی بیان شده معنی سرنمون با استفاده از معیارهای تایلر و ایوانز (2003) شامل تصدیق معنی، تفوق در شبکه معنایی، استفاده در ساخت‌های ترکیبی و پیش‌بینی دستوری مشخص گردیده و در مرحله بعد نحوه انشعاب معانی شعاعی از معانی سرنمون حاصل گردید. تجزیه و تحلیل­ها نشان داد که ابزارهایی مانند بسط استعاری و طرحواره تصویری در بسط معنی سرنمون واژه «قرأ»، نقش اصلی را ایفا می‌کنند و در این میان، بسط استعاری بیشترین نقش را در گسترش معنی سرنمون ایفا می­کند. علاوه­براین، مشخص گردید که در ترجمه‌های مذکور تنوع معادل­یابی برای واژه «قرأ» براساس معنی سرنمون و معانی شعاعی بسیار محدود است.

مراد از مثل در این پژوهش، خلاصه‌شدۀ داستان در قالب تشبیه است. درحقیقت مثل، نوعی استدلال در خدمت اثبات موضوعی است که عموماً ذهنی و عقلی است. مثل، ترسیم خیال است که در وهم حالت تجسد پیدا می‌کند؛ به‌گونه‌ای‌که شنونده شخصاً در معرکه حضور دارد. حوادث را از نزدیک مشاهده می‌کند. بدون تردید خداوند از پنهانی‌های روان بشری آگاه و مطلع است؛ به همین دلیل مثل‌های دینی به مراتب بهتر از دیگر امثال بیان‌کنندۀ حقایق پنهانی و غیرمادی است. مثل‌های دینی با ایجاد مشابهت و همگونی میان معانی معقول و اشیای محسوس به معانی تجسم می‌بخشند تا از رهگذر آن معانی دینی هرچه بیشتر به فهم و ادراک مخاطبان نزدیک‌تر شوند.این پژوهش از روش کتابخانه‌ای - اسنادی استفاده شده و با تکیه بر روش کیفی از نوع تحلیل محتوایی - استنباطی در پی آن است تا گامی هر چند اندک برای بسترسازی در زمینۀ گفتگوی ادیان بردارد؛ به همین دلیل در این پژوهش در وهلۀ نخست موضوعات امثال قرآن کریم و عهد جدید بررسی شده است؛ بدین صورت که بیشترین تعداد امثال در قرآن به مسئلۀ توحید و شرک و در عهد جدید به توصیف ملکوت خداوند اختصاص دارد و از لحاظ اقسام مثل، مثل‌های قرآنی تنوع بیشتری نسبت به مثل‌های عهد جدید دارند و به‌ترتیب در قرآن، رمزی، قیاسی، فردی، تاریخی و توصیفی‌اند؛ اما در عهد جدید به‌صورت رمزی، توصیفی، قیاسی و تاریخی‌اند. مراد قسم مثل فردی است، امثال به فردی، رمزی، قیاسی، تاریخی و ...

بدعت حکمی است که به دین افزوده و یا از آن کاسته شود، بدون اینکه مستندی از کتاب یا سنّت داشته باشد. خداوند متعال دین خود را کامل و بی هیچ گونه کاستی به آدمیان هدیّه فرموده است و جایی برای افزودن یا کاستن در آن نگذاشته است و اعلام فرموده که دین خالص تنها از آنِ خداست و تنها همان را می پذیرد. با این همه، همواره کسانی بوده اند که آگاهانه یا ناآگاهانه آنچه را در دین نبوده است، به آن نسبت داده اند و در دین بدعت گذاشته اند. این مقاله ضمن معناشناسی بدعت به ابعاد مختلف آن مانند عوامل پیدایش بدعت، مصادیق بدعت و ... با استفاده از روش تفسیر موضوعی و تحلیل محتوای کیفی پرداخته است. حقیقت بدعت را سه مطلب تشکیل می دهد: 1 دستکاری در امور دینی، اعمّ از اصول و فروع با افزودن و کاستن. 2 گستردن آن در میان مردم. 3 نبود دلیل خاص یا عام بر کاری که به دین نسبت داده شده است. از این بیان روشن می شود که هر گونه نوآوری که در آن، این عناصر سه گانه وجود داشته باشد، بدعت است و در صورت نبود یک یا همگی آنها، از قلمرو بدعت خارج است. برای مواجهه با بدعت ها، اوّلین گام آگاه ساختن مردم از حقیقت دین، دومین گام، جلوگیری از تقلید کورکورانه و سومین گام، برائت از بدعت گذاران است. پی ریزی نظام امر به معروف و نهی از منکر نیز کمک خواهد کرد که بدعت ها شناخته گردد و جلوی اجرای آن در جامعه گرفته شود.