آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در مقاله حاضر، چهار شیوه مهم تربیت دینی در حوزه اعتقادات از طریق ماهیت دین در قرآن کریم استنتاج شده است. بدین‌منظور به بررسی دو مقوله «ماهیت دین» و «شیوه‌های تربیت دینی» پرداخته‌ایم. ابتدا جهت فهم صحیح ماهیت دین در قرآن کریم، تمامی آیات مشتمل بر ریشه «د ـ ی ـ ن» مورد تفحص قرار گرفته است. سپس برای راهیابی به شیوه‌های تربیت دینی در قرآن کریم از روش استنتاجی بهره گرفته‌ایم. در روش استنتاجی با استفاده از دو مقدمه «هنجارین» و «واقع‌نگر» به «نتیجه» که شیوه تربیت دینی است، دست یافته‌ایم. در ادامه، راهکارهای قرآن کریم برای رسیدن به شیوه‌های تربیت دینی تبیین شده است. برای مثال، یکی از راهکارهای قرآن کریم برای رسیدن به شیوۀ اعتقاد به جزای اعمال، بهره‌گیری مستقیم از کتب آسمانی در جهت شناخت اعمال مناسب می‌باشد. از جمله نوآوری‌های پژوهش حاضر، دستیابی به شیوه‌های تربیت دینی از طریق کشف ماهیت دین و تبیین هدف تربیتی از یکسو و استفاده از شیوه استنتاجی به عنوان روش پژوهش از سوی دیگر می‌باشد. از دستاوردهای این مقاله می‌توان در جهت ارائه الگوی نظری تربیتی برای نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی استفاده نمود.

در مقاله حاضر، برخی از تلاش هایی که در ایران در عرصه علم تجربی دینی (اسلامی) صورت گرفته، مورد بحث واقع شده است. دو رویکرد در باب علم اسلامی صورت بندی شده و مورد بحث قرار گرفته است که از آنها به عنوان رویکردهای استنباطی و تکمیلی نام برده شده است. رویکرد استنباطی را می توان از دو جهت دینی و علمی مورد انتقاد قرار داد. از جهت دینی، این رویکرد قابل دفاع به نظر نمی رسد زیرا دین، دارای کارکرد خاصی است که عبارت از هدایت انسان ها به سوی خداست. از جهت علمی، این رویکرد منجر به نتیجه غیرقابل قبول تبدیل گزاره های دینی به فرضیه های علمی می شود. رویکرد تکمیلی در پی آن است که رخنه های نظریات علمی را با افزودن نکات علمی دینی پر کند. مشکل اساسی این رویکرد این است که منجر به فراهم آوردن کل های نامنسجمی تحت عنوان علوم اسلامی می شود. به جای این دو رویکرد، دیدگاه بدیلی پیشنهاد شده که از آن به عنوان رویکرد تاسیسی نام برده شده است. طبق این دیدگاه، یک علم اسلامی مستلزم آن است که، 1) آموزه های آن به منزله پیش فرض های یک نظریه علمی لحاظ شود؛ 2) فرضیه هایی با الهام گرفتن از این آموزه ها پیشنهاد شود؛ 3) این فرضیه ها آزموده شوند و فراهم آوردن شواهد تجربی مورد نظر باشد؛ 4) شواهد پشتیبانی کننده ای را بتوان فراهم آورد؛ و 5) از این شواهد گردآوری شده بتوان کلی نظام مند به دست داد.

هدف اصلي اين مقاله، تبيين و مقايسة مفهوم «معنويت» در غرب (با تأکيد بر آراء اندرو رايت، پارکرجي پالمر، جين اريکر، ران بست، گراهام راستر) و اسلام است. ادبيات تحقيق نشان مي دهد تعريف واحدي دربارة مفهوم معنويت وجود ندارد. مهم ترين عامل در تغيير و تنوع اين ديدگاه ها، نوع رابطة مفهوم «معنويت» با «دين» بوده است. در پژوهش حاضر، ديدگاه هاي انديشمندان مزبور، بر اساس نوع رابطة بين معنويت و دين، تحليل و ديدگاه هاي آنها ذيل سه جهان بيني ديني، فارغ از دين، و غيرديني تبيين گرديده است. سپس براي تبيين دقيق تر مفهوم «معنويت»، مباني فلسفي ديدگاه هاي انديشمندان مزبور بررسي گرديد. در مرحله بعد، مفهوم «معنويت» در اسلام با اين مفهوم در غرب مقايسه شد. بخشي از يافته ها عبارت است از: مفهوم «معنويت» در اسلام، داراي مابازاي بيروني قابل شناسايي است. بنابراين، معنا امري صرفاً ساختني نيست، بلکه يافتني نيز هست، و حال آنکه در برخي از ديدگاه هاي غربي، مرجع امر معنوي دست ساز خود انسان و بنابراين، «معنا» صرفاً ساختني است. برخي از ديدگاه هاي غربي به وجود تکثر در مرجع امر معنوي قايلند، اما ديدگاه اسلامي به وحدت معتقد است. معنويت از منظر اسلام، يک مفهوم کل گراست که همة ابعاد زندگي کودک را دربر مي گيرد و چهار بعد ارتباط فرد با خود، خلق، محيط و خداوند را شامل مي شود. ولي در برخي از ديدگاه هاي غربي، به ابعاد ارتباط با خود، ديگران و محيط محدود مي شود. روش انجام اين تحقيق، استفاده از روش «تحليل کيفي محتوا» است.

پژوهش حاضر در پی بررسی و نقد نسبت فرهنگ و تعلیم‌وتربیت از منظر عاملیت فرد در اسناد بالادستی (سند تحول بینادین آموزش‌وپرورش و سند مبانی نظری تحول بنیادین) است. برای رسیدن به هدف، اسناد مذکور با روش تحلیل محتوای کیفی، تحلیل مفهومی از نوع «تفسیر مفهومی» و «ارزیابی ساختار مفهوم» شده‌اند. در این بررسی نشان داده شده است که اسناد بالادستی که نقشی قابل توجه در تعریف نسبت‌‌های مذکور دارند، در این زمینه، دچار نوعی تعارض درونی هستند. در این اسناد از یک طرف بر مفاهیمی چون عاملیت فرد، تعامل ناهم‌تراز، سنت‌‌گرایی تحولی و تحول و پویایی فرهنگ تأکید شده است که می‌توان آنها را از جمله نقاط قوت اسناد بالادستی به شمار آورد. از طرف دیگر، در تبیین هر یک از مفاهیم ذکر شده، بر ابتنای آنها بر مقوله «نظام معیار اسلامی» تأکید شده است. همین امر موجب ایجاد نوعی تعارض درونی بین مفاهیم موجود در اسناد در زمینه تبیین نسبت مورد نظر شده است که مانع از رسیدن به درک درستی از این نسبت می‌شود. در این پژوهش مصادیق این تعارض بررسی شده است که عبارتند از: محوریت نظام معیار اسلامی، ابهام ماهیت فرهنگ در اسناد بالادستی، ناهم‌خوانی مفهوم تعامل ناهم‌تراز با تأکید بر «نظام معیار اسلامی»، غلبه فرهنگ‌گرایی و سنت گرایی بر عاملیت، و مرزهای مفهومی مبهم میان انتقال فرهنگ و انتقاد به فرهنگ.