آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از شاخه­های زبان قرآن، زبان تمثیلی در برخی از گزاره­های قرآنی است. مراد از تمثیلی بودن زبان قرآن بیان حقایق قرآن در قالبی ادبی و هنری است. ارائه این نوع زبان، خیال‌بافی و توهّم نیست. در این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس داده­ها و اطلاعات حاصل از مطالعات کتابخانه­ای، روشن می­گردد که تمام حقایق قرآن معرفت­بخش و واقع­نما است و هیچ­گونه خیال‌بافی و کذبی در بیان گزاره­های قرآن وجود ندارد. همچنین به این سوال پاسخ می دهد که زبان تمثیلی قرآن دارای چه اصول و مبانی است؟ که در این جستار بر اساس این پژوهش، مبانی زبان تمثیلی قرآن همچون: گذر از تنگنای معنای حقیقی؛ نیازمندی به دلیل و قرینه؛ اشاره آیات قرآن به ماورای آن؛ چندمعنایی در آیات قرآن؛ سازگاری با ضوابط قطعی عقلی و شرعی مورد تحلیل و بررسی قرار می­گیرد. اگر مبانی نظریه زبان تمثیلی قرآن به گونه­ای دقیق و درست تبیین گردد، زمینه­ مناسبی برای دست­یابی به تفسیر درست آیات قرآن فراهم خواهد شد؛ لذا بررسی زبان تمثیلی قرآن و مبانی و لوازم آن به شدّت ضروری می‌نماید و نتایجی که از این بررسی به دست می­آید این است که نه تنها تمثیل در قرآن تخیل و کذب نیست بلکه ثابت می­کند که گزاره­های قرآن واقع­گرا و معرفت بخش است؛ حقایقی را در قالب زبانی ادبی و هنری بیان می­کند که در عین اشاره به معنای عمیق و باطنی، هم زمان به معنای سطحی و ظاهری نیز اشاره دارد.

یکی از ‌‌‌مهم‌ترین مباحث تاریخ قرآن، موضوع اختلاف قرائات است، قرائات متفاوت از آیات قرآن کریم دست‌آویز خاورشناسان شده و دیدگاه‌ها و اشکالاتی به این موضوع وارد کرده‌اند‌‌‌‌. ایگناس گلدزیهر در کتاب گرایش‌های تفسیری در میان مسلمانان، شروع و شیوع اختلاف قرائات در قرن‌های نخستین را اولین دورۀ تفسیر قرآن می‌داند و از آن جهت که اختلاف قرائات با نص قرآن کریم ارتباط دارد آن را بهانه‌ای برای ضربه‌زدن به قرآن قرار داده است؛ زیرا تمامی آنها را منسوب به پیامبر‌k دانسته و می‌‌گوید پیامبر دچار نوعی تساهل و تسامح شده است و صحابه نیز دارای روحیه آزاد بوده‌اند که اینها را پذیرفته‌اند‌. از طرف دیگر در موارد گوناگون تلاش دارد قرآن را در کنار کتب مقدس قرار دهد و با آنها مورد تطابق و بررسی قرار دهد‌‌‌‌. در این نوشتار ضمن طرح دیدگاه‌های ایگناس گلدزیهر دربارۀ اختلاف قرائات قرآن، نقد شده است‌‌‌‌.

جیمز بِلَمی از مستشرقان تجدیدنظرطلب، بر این باور است که در متن قرآن اشتباهاتی رخ داده که معلول خطای کاتبان وحی است. وی در مقالاتش مبتنی بر روش «نقد متنی» به بررسی و تصحیح این خطاهای نوشتاری پرداخته است. او با استناد به وجود اختلاف در قرائت «و قیله» در آیه 88 سوره زخرف و تلاش ناموفق مفسران برای تعیین نقش نحوی آن، ادعا می‌کند شکل صحیح آن «و قبله» است. به‌زعم او مستنسخ یا مصحح به جابه‌جایی این آیه با آیه قبل پی برده و با اضافه‌نمودن این عبارت، ترتیب صحیح این دو آیه را متذکر شده است. در پژوهش حاضر با روش تحلیلی - انتقادی به بررسی دیدگاه بلمی پرداخته و ثابت می‌شود که نه‌تنها برای همه قرائات گزارش‌شده، ترکیب نحوی صحیح وجود دارد؛ بلکه اعمال فرضیه او، در سیاق آیات این سوره خدشه وارد می‌سازد. همچنین با تتبع در منابع قرائات و اختلافات رسم‌الخطی و بررسی احتمال ورود اضافات به متن قرآن و سرایت خطا در استنساخ، نشان داده می‌شود که پیشنهاد وی از استواری و اتقان لازم برخوردار نیست

برخی خاورشناسان، به بررسی اعجاز قرآن پرداخته­اند. جان ادوارد ونزبرو قرآن­پژوه نام­دار امریکایی، از زمره آن­هاست. وی در بحث اعجاز، نخست به گونه­شناسی ابن­قتیبه درباره معجزات انبیا و به­ویژه جایگاه موسیA اشاره می­کند و با بررسی مفاهیم اصطلاحاتی چون: «کتاب»، «کلمه»، کلمات»، «کلم»‌، «کلام‌الله» و «قول» که به باور وی مرتبط با اعجازند، آن­ها را با وحی موسوی یا آموزه­های عهد عتیق (هم­چون دستور آفرینش یا بیان ضمنی اراده الهی) پیوند می­دهد. وی لغت «کتاب» را در آیاتی که محتوای جدلی صریحی دارند، به معنای «سلطان» می­داند و بر دشواری تشخیص «کتاب» در معنای «قرآن» تأکید می­ورزد. سپس آیات دال بر ضرورت وجود کتاب مقدس (نیاز به تایید کتبی کلام­الله) را بازتاب­دهنده جدال یهودی-مسیحی برمی­شمرد و افزون بر «کتاب»، برخی موارد کاربرد «کلمات»، «کلام­الله» و «قول» را نیز به مفهوم «قرآن» می­خواند. در ادامه، عبارات «نَصِیبًا مِّنَ الْکِتَابِ»، «تَفْصِیلَ الْکِتَابِ» و «کلم» را بر وحی موسوی اطلاق می‌کند و هم­نشینی «نبوت» و «کتاب» یا «الکتاب»، «الحکم» و «النبوة» را به یهودیان اختصاص می‌دهد و به گزارش مواجهه کعب با عمر اشاره می­کند. هم­چنین پنج مورد از مجموع نُه مرتبه کاربرد «کتاب­الله» را به حکم و فرمان تفسیر می­کند، و در نهایت بیان می‌دارد که «کلمات»، «کلمه» و «قول»، برای بیان اراده الهی نیز به­کار می­روند و مشابه بیان ضمنی اراده الهی در عهد عتیق یا دستور آفرینش هستند. پژوهش حاضر، مستندات ونزبرو را از قرآن و عهدین بررسی می‌کند و با روش تحلیلی-انتقادی، به ارزیابی آراء وی می پردازد. بررسی دیدگاه ونزبرو درباره اعجاز قرآن، نشان می­دهد وی با طرح شبهات، تلاشی نافرجام کرده تا اعجاز قرآن را زیر سوال ببرد.