آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

روش‎شناسی بنیادین به‌جای بحث از کیفیت کاربست نظریه‎ های علمی به چگونگی تکوین آنها پرداخته و زمینه‎ های وجودی معرفتی و غیرمعرفتی آن را دنبال می‎کند. تکوین نظریه فمینیستی در غرب مبتنی بر تحولات معرفتی در فرهنگ غرب و برخی زمینه‎ های غیرمعرفتی بود که در تعاملات فرهنگی ایران و غرب به صورت تقلیدی وارد جامعه ایرانی شد. این پژوهش برآن است تا به روش‎شناسی بنیادین اندیشه فمینیستی در فرهنگ مولد آن و زمینه‎ های ورود این نظریه به ایران بپردازد. تحولات معرفت‎شناختی در حوزه علم که به تغییر رویکرد پوزیتویستی به معرفت علمی منجر شد و ظهور فلسفه ‎های وجودگرا که رویکردهای ذات‎گرایانه به انسان و هستی را به چالش کشید از جمله مهم‌ترین زمینه‎ های وجودی معرفتی اندیشه فمینیستی در غرب بوده و نقد موقعیت نابرابر اجتماعی زنان در مقایسه با مردان و به چالش کشیدن علوم اجتماعی و انسانی مردانه از جمله زمینه‎های وجودی غیرمعرفتی فمینیسم در غرب است. همچنین ورود اندیشه‎ های فمینیستی به ایران به بهانه‎ های غیرمعرفتی و غیربومی صورت گرفته و نتیجه آن ناسازگاری این نظریه با فرهنگ جامعه ایرانی بوده است.

تعلیم و تربیت اسلامی به عنوان یک رشتهی علمی یا عرصهای مطالعاتی که به بررسی مسائل تعلیم و تربیت از منظری اسلامی میپردازد، در کانون توجّه اندیشمندان مسلمانِ در چند دههی اخیر بوده است. این مقاله میکوشد با تبیین دیدگاههای یکی از اندیشمندانِ ایرانی صاحبنظر دربارهی هویت و روششناسی این دانشِ انسانی-اسلامی، به تحلیل و نقد رویکرد پیشنهادی ایشان به روششناسی تربیت اسلامی (از هر دو زاویهی معرفتشناختی- علمشناختی و دینی) بپردازد. نقدها عمدتاً مبتنی بر تحلیل منطقی و بررسی انسجام درون ی دیدگاههای ایشان بوده و حتّی الامکان از نقدهای بیرونی و مبنایی احتراز گردیده است. مقاله (پس از مقدمه) در چهار بخش کلّی سامان یافته است: بخش نخست به مرور مهمترین مبانی روششناختی این رویکرد اختصاص یافته و بخشهای دوم و سوم نیز، به بررسی چیستی دانش تربیت اسلامی و روشهای پژوهش در آن بر اساس این رویکرد، اختصاد دارد. در پایان نیز، برخی ملاحظات و تأملات دربارهی دیدگاههای ایشان طرح شدهاند.

مسئله اصلی مقاله این است که چه تلقی­هایی از مفهوم علم، موجب پدید آمدن رویکردها و به تبع آن چالش­های مختلف در زمینه علم دینی گردیده است و در این میان نظر صائب کدام است و بر اساس آن، چه نقدهایی بر سایر نظریات قابل طرح است. بدین منظور با بهره­گیری از روش توصیفی- تحلیلی، نگاهی گذرا به ادبیات و پیشینه تاریخی مسئله و صورت­بندی دیدگاه­ها در باب هویت علم شده و سپس رویکردهای مختلف در باب علم دینی دسته بندی و بر اساس نظر مختار، نقدها و تنبهاتی بر سایر نظریات طرح شده است.

بررسی وضعیت اسلام در مواجهه با جهان مدرن و بازشناسی آسیب‌ها و ظرفیت‌های آن در این کارزار از موضوعاتی است که در دو قرن اخیر مورد توجه اندیشمندان مسلمان قرار گرفته است. ضیاء الدین سردار متفکر پاکستانی و مقیم انگلستان از جمله نویسندگانی است که به این موضوع پرداخته و کوشیده است خوانشی از اسلام ارائه دهد که در جهان معاصر کارآمد و معنا­دار باشد. این مقاله مبتنی بر روش اسنادی به داده‌های لازم دست یافته است و با کاربرد رویکرد توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر «روش‌شناسی بنیادین» به بازخوانی انتقادی خوانش سردار از اسلام و راه­حل او یعنی تنظیم نسبت بعد ثابت و متغیر دین پرداخته است. نوشتار حاضر ضمن مرور زمینه‎های شکل‌گیری اندیشۀ سردار، دیدگاه او دربارۀ نسبت بعد ثابت و متغیر را مطرح ساخته و در نهایت سردار را به جریان‌های هرمنوتیک مفسرمحور ملحق کرده است و فقدان نوآوری، نسبیت فهم، زمان‌پریشی، خوانش اسلام از منظر مدرن، ایراداتی است که بر اسلام‌شناسی او مطرح ساخته است.

سید ابوالحسن ندوی از جمله مصلحین بزرگ معاصر جهان اسلام و مشخصا شبه قاره هند است که آرا و اندیشه های او در شرایط فعلی جهان اسلام نیاز به بازخوانی مجدد دارد. ندوی را باید در درون جریان احیای جهان اسلام قلمداد نمود که به دنبال پی ریزی تمدنی اسلامی است که در پرتو آن مسلمانان رهبری بشریت را در دست بگیرند. او در پروژه تمدنی اش متاثر از گرایشات صوفیانه خود، بیشتر به درون انسان نظر دارد و مسائل روحی و نفسانی را نسبت به مسائل سیاسی و اجتماعی دارای اولویت می داند. به طور کلی اندیشه های ابوالحسن ندوی را باید در سیاق جریان دیوبندیه مورد مطالعه قرار داد. در این پژوهش با تکیه بر روش شناسی بنیادین به زمینه های اجتماعی و زمینه های معرفتی ابوالحسن ندوی پرداخته شده، سپس اندیشه های اجتماعی و اندیشه های سیاسی او مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه به بررسی اجمالی اختلافات فکری ابوالحسن ندوی و ابوالاعلی مودودی به نمایندگی از دو جریان اسلامی عمده شبه قاره یعنی دیوبندیه و جماعت اسلامی پرداخته شده و در پایان نیز نقطه نظاتی انتقادی بر رویکرد ندوی آمده است.

در این نوشتار به بررسی زمینه‌های معرفتی و اجتماعی شرق‌شناسی پست مدرن و ییامدهای آن پرداخته شده و با روشی تحلیلی ـ اسنادی، تمرکز بحث بر مواجهه‌ی معرفتی با ادوار شرق‌شناسی قرار داده شده و این امر از طریق رصد تحولات علم و معرفت صورت گرفته است. هرچند تطورات علم در چند قرن گذشته بر رویه ها، مفاهیم و ادبیات شناختی شرق‌شناسی تأثیر گذار بوده و از ابعاد مختلفی به متواضع شدن و تغییر در ادبیات آن منجر شده، لکن بنظر میرسد غرب میکوشد روح شرق‌شناسی کلاسیک که همان نگاه حاشیه‌ای و استعمارگرانه غرب به مشرق زمین است را در دوره موسوم به پست مدرن هم بصورتی خاموش باز تولیدکند.در این مقاله ضمن بررسی مطالب یاد شده به تاملات ادوارد سعید، ضیاء الدین سردار، لیلا گاندی و...پیرامون رویه‌های جدید در شرق‌شناسی اشاره شده است

اين مقاله درصدد است روش مطالعة انسان اجتماعي در اسلام را با در نظرداشت سه ساحت علمي جامعه‌شناسي، فلسفي و تفسيري پيشنهاد کند. موضوع انسان اجتماعي سياق جامعه‌شناختي دارد و پاسخ به پرسش چيستي انسان، کاوش فلسفي را مي‌طلبد و بازخواني آن از منظر اسلامي، ملاحظات قرآني و روايي را ناگزير مي‌نمايد. «روش تأويل مفهومي» که هم ريشة فلسفي دارد و هم کاربرد قرآني و هم پيشينة جامعه‌شناختي، براي مطالعة انسان اجتماعي پيشنهاد شده است. روش تأويل مفهومي، دو گام اساسي دارد: پالايش و استنباط. در گام پالايش، پيش‌فرض‌ها، مسلمات ناصواب و مبادي ناقص رويکردهاي فلسفي و جامعه‌شناختي موجود ارزيابي مي‌گردد و در گام استنباط، برداشت اسلامي از انسان استخراج مي‌شود.