آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این نوشتار«آسیب شناسی تفسیر قرآن در حوزة ظاهر گرایی» است. مراد ما از ظاهر گرایی عقل گریزی و جمود بر ظواهر آیات و روایات است. تاریخ تفکر اسلامی در دوره های مختلف شاهد حضور چشمگیر این پدیده بوده و آثار ناگواری تا به امروز در جوامع اسلامی باقی گذاشته است. اینکه فرقه های ظاهر گرا کدامند؟ و میزان جمدشان بر ظواهر چه مقدار بوده است؟ ریشه ها و عوامل ظاهر گرایی چیست و آنها در مبانی نظری خود گرفتار چه شبهایی شدند؟ نمودهای ظاهر گرایی آنها چه بوده و این تفکر چه آثاری را در سطح جوامع اسلامی باقی گذاشته، از جمله مسائل مطرح شده در این نوشتار است. تحقیقات نشان داده که نخستین رگه های ظاهر گرایی را می توان در تفکر بعضی از صحابه، به وضوح ملاحظه کرد دیگر اینکه عمق و وسعت این مساله در اهل سنت به مراتب بیشتر از شیعه بوده است. زیرا در زمان ائمه(ع) و بعد از ایشان، شیعیان همواره از روش ایشان پیروی کردند. بنابراین نمودهای ظاهرگرایی در شیعه نیز نتیجة جدایی از خط اهل بیت(ع) بوده است. «عواملی» از قبیل، جدایی قرآن از سنت، منبع تدوین حدیث، نقش محیط سیاسی فرهنگی، پیدایش مذاهب کلامی و افراط عقل گرایان در نگرش عقلی به دین و از جمله مسائل تأثیر گذار در شکل گیری ظاهر گرایی بوده است و آثاری چون عقب ماندگی، ظلم پذیری، خمود و سستی و از جمله آثار این پدیده بوده است.

سیاق، به عنوان چارچوب و فضایی که پیام الهی در آن صورت یافته، در رفع ابهام از ظاهر آیات، کارکرد اساسی دارد. کارکرد سیاق، بر اصول بنیادی وحدت پیکر و عدم تعارض آیات قرآن استوار است. در صورت فراهم بودن شرایط کارکرد (وحدت موضوع و وحدت جهت موضوع)، قرینه های متصل و منفصل کلام بستر ظهور سیاق قرار می گیرند. با ظهور ابهام در کلام، یا قرینه ای دال بر رفع آن وجود دارد و یا ندارد. در صورت وجود، یا متصل است و یا منفصل. متصل یا درونی است و یا بیرونی. درونی یا لفظی است و یا لبی. و بیرونی یا قبل از کلام قرار دارد و یا بعد از آن. منفصل یا در همان سوره است و یا در سور دیگر. با این مبنا در مقاله حاضر، پس از بیان دو اصل بنیادی وحدت پیکر و عدم تعارض آیات، به تبیین قرائن کلام پرداخته و با این مبانی تعریف سیاق ارائه گردیده است. سپس، شرایط کارکرد سیاق را معرفی و محدوده کارکرد آن را با طرحی نوین، در پنج گونه به بحث و بررسی نشسته ایم:1- قرینه پیوسته، موید معنای ظاهر؛ 2- قرینه پیوسته، خلاف معنای ظاهر؛ 3- قرینه گسسته، موید معنای ظاهر؛ 4- قرینه گسسته، خلاف معنای ظاهر؛ 5- عدم وجود قرینه.

یکی از شناخت­های لازم که موجب سعادت انسان و جامعه می­شود، دشمن­شناسی است. موضوع دشمن‌شناسی در اسلام از اهمیت والایی برخوردار است و از جمله نگرانی­های پیامبر(ص)برای امتش بود؛ خصوصاً در مورد شناخت منافقان از مؤمنان واقعی. در قرآن­کریم آیه179سوره آل­عمران موضوع شناخت مؤمنین واقعی از منافقین با عنوان"تمیز خبیث از طیب"مطرح شده ­است. در مقاله حاضر نظرات مفسران شیعه و اهل­تسنن با رویکرد تطبیقی بررسی شدند تا معیارهای تمیز از آیه مذکور مشخص­گردد. از مجموع نظرات مفسران به دست می­آید که برای تشخیص مؤمن از منافق؛ خدا مؤمنین را با امتحان خاصی می­آزماید تا درجه اخلاص آنها مشخص شود. هرکدام از مفسران، نظری برای این امتحان خاص الهی مطرح کردند؛ در آخر با ارزیابی نظرات، نتیجه­گیری جدیدی که در سایر تفاسیر نبود ارائه شد؛ که پذیرش جانشینی امیرالمؤمنین(ع)و ولایت ائمه اطهار(ع)، نشانه­ تشخیص مؤمن از منافق است. نتیجه حاضر موافق با ظاهر آیه است و روایات مؤید بسیاری دارد.

این پژوهش به ترجمه و نقد بخشی از جزء دوم کتاب «اضواء علی متشابهات القرآن» اثر خلیل یاسین شامل آیات سوره های مریم تا غافر پرداخته است. این کتاب به شرح آیاتی پرداخته است که به نحوی محل سئوال بوده اند؛ لذا نویسنده کتاب در خصوص هر یک از آیات مشکل نخست سئوالی را طرح کرده، سپس آن را پاسخ داده است. محقق پس از ترجمه هر مشکل به طور عمده با استفاده از تفاسیر المیزان و نمونه شرحی بر آن افزوده است

نهادینه سازی فرهنگ یعنی تعمیق و تثبیت باورها، ارزش ها و رفتارهای مطلوب و موردپسند کارگزاران اصلی ادارۀ جامعه در سطوح متفاوت حاکمیتی. در ادبیات رایج، الگوهای متفاوتی در باب نهادینه سازی مطرح شده است که غالباً برگرفته از رویکردهای معرفتی حاکم بر جوامع غربی است. یکی از وظایف اصلی پژوهشگران فعال در حوزۀ علوم انسانی اسلامی، تبیین نظری و طراحی الگوهای متناسب با مبانی و پیش فرض های اسلامی است؛ ازاین رو هدف اصلی این تحقیق بررسی «مخاطب شناسی و اصول حاکم بر آن در نهادینه سازی فرهنگ از منظر قرآن» به عنوان یکی از مؤلفه های اصلی الگوی موردنظر می باشد. بنابراین یکی از وظایف مهم کارگزاران، نهادینه سازی، شناسایی مخاطبان، طبقه بندی آنها و توجه به این طبقه بندی در جریان نهادینه سازی فرهنگ است. در حقیقت، متناسب با طبقه بندی مخاطبان، نوع برخورد با آنها نیز متفاوت می شود که می تواند در قالب اصول حاکم در برخورد با مخاطبان مورد بررسی قرار گیرد، اگر به تفاوت های مخاطبان در نهادینه سازی و اصول حاکم در برخورد با آنها توجه نشود، نتایج مورد انتظار محقق نخواهد شد. در این تحقیق، از روش تدبر در قرآن (نقلی وحیانی) با توجه به راهبرد ظاهرشوندۀ داده بنیاد استفاده شده است. یافته های این تحقیق نشانگر آن است که «نهادینه سازی از منظر قرآن فرایندی است پیوستارگونه که می تواند مثبت (رو به اعتلا) یا منفی (رو به انحطاط) باشد». متناسب با تعریف مذکور می توان مخاطبان نهادینه سازی را با استفاده از قرآن کریم در دو دستۀ مخاطبان داخل اسلام و خارج از اسلام طبقه بندی کرد که در برخورد با آنها رعایت برخی اصول راهبردی و کاربردی ضروری می باشد.

اثر قرآنی«اضواء علی متشابهات القرآن» نوشته شیخ خلیل یاسین است که در دو مجلد تنظیم و در انتشارات«دار و مکتبه الهلال بیروت لبنان» به زیور طبع آراسته شده است. نویسنده در این کتاب کوشیده است با صرف مهارت مقتضی در کل 114 سورة قرآن با طرح 1651 سؤال و جواب تفسیری، آن دسته از آیات و عبارات قرآنی که به نظر وی فهم آن برای قرآن پژوه مشکل و ممکن است در آن دچار شبهه و اشکال شود با استفاده از ادلة تفسیری و ادبی مورد سؤال و جواب قرار دهد و از ابهامات آن درحد توان پرده بردارد. در این پژوه سعی شده است که ضمن ترجمه روان و ساده(از بخش اولاین کتاب) پیرامون آراء مطرح شده توسط نویسنده، با استفاده از منابع معتبر و مشهور تفسیری و لغوی(اعم از منابع اهل سنت و امامیه) تحقیق و بررسی به عمل آید و در صورت لزوم پاسخ های نویسنده پیرامون سؤالات مطرح شده مورد نقد و موشکافی قرار گیرد. با تحقیقی که در این مورد به عمل آمده کسی تا کنون اقدام به ترجمه و یا تحقیق پیرامون این اثر قرآنی ننموده است.

این پایان نامه به ترجمه و نقد بخشی از جزء دوم کتاب «اضواء علی متشابهات القرآن» اثر خلیل یاسین شامل سوره های فصلت تا پایان قرآن اختصاص دارد. در این کتاب آیات مشکل قرآن بررسی شده و به صورت سئوال و جواب آمده است. محقق پس از ترجمه با استفاده از تفاسیر المیزان و نمونه شرحی را بر آن افزوده است

یکی از مسائل پیش روی کارگزاران و متولیان امور در حوزه های حاکمیتی، نهادینه سازی باورها، ارزش ها و رفتارهای مطلوبِ متناسب با مبانی و پیش فرض های نظام حاکم است. ازاین رو، یکی از وظایف اصلی پژوهشگران حوزه علوم انسانی اسلامی تبیین نظری و طراحی الگوهای متناسب با مبانی و پیش فرض های اسلامی است. هدف اصلی این تحقیق بررسی «تسهیلگرهای نهادینه سازی فرهنگ از منظر قرآن» به مثابه یکی از مؤلفه های اصلی الگوی مدنظر است. در این تحقیق از روش «تدبر در قرآن» (نقلی وحیانی) با توجه به راهبرد ظاهرشونده «داده بنیاد» استفاده شده است. یافته ها نشانگر آن است که «نهادینه سازی از منظر قرآن فرایندی است پیوستارگونه که می تواند مثبت (رو به اعتلا) یا منفی (رو به انحطاط) باشد. جهت اعتلای آن برای کسانی است که درصدد تثبیت ایمان، و جهت انحطاط آن برای کسانی است که درصدد تثبیت کفر هستند». متناسب با تعریف مذکور، درصورتی که کارگزاران وظایف خود را در فرایند نهادینه سازی انجام دهند و در جهت نهادینه سازی مثبت حرکت کنند، کمک ها و امدادهای الهی در قالب سنت هدایت به منزله تسهیلگرها در دو سطح فراانسانی و انسانی نصیبشان خواهد شد.

از مهم‌ترین نقاط عطف تاریخ، هجرت حضرت هاجر و اسماعیل (علیهماالسلام) به سرزمین بی‌آب و علف حجاز است، که به ایجاد شهر و حرم امن الهی و تجدید بنای خانه کعبه انجامید. تعلیل این هجرت به رذیله‌ای چون حسادت و انتساب آن به بانو ساره، مسئله‌ای سؤال‌برانگیز است که به جهت شهرت داستان، تأثیر و ترویج آن در منابع، آثار هنری و رسانه‌ها، ضرورت واکاوی مسئله را می‌طلبد. پژوهش پیش رو، به روش توصیفی ـ تحلیلی در صدد تحقیق و بررسی این مسئله است که علی‌رغم اوصاف پسندیدۀ ساره در قرآن، شدت عمل او تحت تأثیر حسادت ادعایی، دارای تنافی و تناقض است. از این رو، واکاوی همه‌جانبه و تطبیقی این داستان در قرآن، تاریخ، حدیث و اخلاق ضروری است که در این نوشتار پس از تبیین مفهومی و کاربردی حسد و بررسی تطبیقی متون، با تمرکز بر توصیف قرآن به عنوان معیار صحت در توصیف شخصیت‌های داستان و نقد و بررسی قرآن به قرآن گزارش‌ها، به نظر می‌رسد چنین تفسیری، هماهنگ با ظواهر و مبانی قرآنی نبوده و شایستۀ ترویج نیست.

قرآن کریم در آیات 8 ـ 4 اسراء برای بنی‌اسرائیل دو فساد و دو وعده عِقاب را با تأکیدهای مکرر بیان می‌کند. کیستی مصداق این آیات در تفاسیر محل اختلاف است؛ برخی از مفسران وقایع مطرح‌شده در آیه را مربوط به گذشته می‌دانند. این پژوهش بر آن است تا ضمن ارائه مستندهای قرآنی در رد این نظریه، با تفسیر قرآن به قرآن و توجه به قرائن و سیاق آیات و با مصداق‌یابی صحیح و استخراج چهار ویژگی از آیات و تطبیق آنها بر مصادیق مطرح‌شده در تفاسیر، به بررسی احتمال وقوع فساد یهود و سرکوبی آن در آخرالزمان بپردازد و این فساد مطرح‌شده در آیات را مربوط به فساد جهانی اسرائیل و در ارتباط با وقایع ظهور بداند. برخی از مفسران عبارت «عِباداً لَنا» را با توجه به «وَ لِیُتَبِّرُوا ما عَلَوْا تَتْبِیرًا» و «أُولی بَأ‌ْس‌ٍ شَدید»، بندگان خونریز و کافر گرفته‌اند، درصورتی‌که با بررسی قرآنی و با توجه به سیاق، مصداق «عِباداً لَنا»، بندگان مؤمن و مخلص هستند که زمینه‌سازان ظهور و یاوران امام زمان# می‌باشند.