آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

سیاق به عنوان مبنای اصلی ساخت کلام نقش عمده ای در فهم مراد متکلم دارد. از همین رو سیاق، مطمئن ترین و مهم ترین ابزار مفسر و مترجم برای فهم آیات قرآنی است. ازاین رو، فهم آیات بدون توجه به جهت گیری کلی آیات و سیاق و آهنگ جملات، جز لغزش و دوری از مقصود قرآن نتیجه دیگری ندارد. اهمیت این امر هنگام ترجمه برخی واژگان و اصطلاحات مشکل در قرآن بیشتر آشکارتر می شود. واژه «أنّیٰ» از جمله این واژگان است که در بیست و هشت آیه از قرآن به کار رفته است. در ترجمه هجده مورد تقریباً اختلافی نیست؛ اما در ده مورد دیگر، بسیاری از مترجمان قرآن لغزیده اند؛ به طوری که در ترجمه آیه 223 بقره، پنج دسته ترجمه مختلف دیده می شود که بیشترین نقد و بررسی را در این تحقیق به خود اختصاص داده است. این پژوهش درصدد است تا از طریق بازکاوی دقیق موارد استعمال «أنّیٰ» در قرآن؛ معنای دقیقتر این واژه را در موارد اختلافی؛ با توجه به نظر لغویین، نظماهنگ آیات قرآن، و مخصوصاً سیاق آیات و جملات، دیدگاه های مفسران و فقها و روایات رسیده از اهل بیت‰ مشخص نماید

قرآن کریم به عنوان کامل ترین کتاب آسمانی، برای هدایت انسان ها از فنون گوناگونی استفاده کرده است. از جملة این فنون، بهره گیری از اسلوب داستان است که در مواضع و مناسبت های گوناگون مطرح می کند. هدف قرآن در بیان این داستان ها، بیان داستان تخیّلی نیست، بلکه سرگذشت پیشینیان را آیینه ای برای عبرت آیندگان قرار داده است و سراسر آن حقّ است. مفسّران قرآن، به ویژه در دوران معاصر، به این بُعد از قرآن توجّه خاصّی نموده اند تا جایی که از آن، با اعجاز غیبی یا اعجاز قصصی یاد می کنند. از جملة این مفسّران رشیدرضا در تفسیر المنار و آیت الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه است که عبارتِ «اعجاز قِصَصی قرآن» در بسیاری از مجلّدات آنها به صورت گسترده ای به چشم می خورد. بررسی این تفاسیر نشان می دهد که دیدگاه تمثیلی و تخیّلی مفسّران المنار نسبت به برخی از قصص قرآن باعث گردیده تا نظرات خاصّی را مطابق عقل گرایی افراطی و سلفی خودشان به قصص تحمیل کنند. در مقابل، تفسیر نمونه با دیدگاهی معتدلانه، بی تأثیر از عقاید مذهبی خاص و با دلیل و برهان، واقعی بودن همة قصص را اثبات نموده است و تمثیلی دانستن آنها را با صراحت رد کرده اند. ایشان هدف عبرت آموزی و تربیتی از قصص قرآن را برخلاف تمثیل بودن آنها دانسته است.

ذیل آیۀ هفتم سورۀ حجرات، روایتی به دو طریق وجود دارد که یکی را کُلَیْنی در کتاب الْکافی آورده و دیگری در تفسیر منسوب به عَلی‌بْن اِبْراهیم قُمی ذکر شده است. در این تفسیر، مقصود از کلمۀ «ایمان» در آیۀ مزبور، حضرت عَلی (ع) و مقصود از «کفر»، «فسوق» و «عصیان»، خلفا دانسته شده است. چون در برخورد با این‌گونه روایات که ناظر به معانی بطنی و تأویلی آیات قرآن هستند، باید با احتیاط بیش­تری برخورد کرد تا مبادا روایت نادرستی به معصومان (ع) نسبت داده شود یا روایتی که به‌طور یقینی از معصوم (ع) صادر شده است، از روی بی‌دقتی و عدم تحقیق و تفحص لازم طرد شود، در این مقاله در صددیم نشان دهیم که علاوه بر نقد متنی، شاید نقد سندی این‌گونه روایات نیز در تشخیص روایات صحیح از غیر آن کارساز باشد. از این ‌رو، پژوهش حاضر، پس از مشخص کردن استنادات روایت، به کاوش در رجال سندها پرداخته و نشان داده که سند این روایت به‌دلیل وجود برخی غالیان مشهور در آن ضعیف است. سپس محتوا و دلالت روایت، با بهره‌گیری از معیارهای نقد محتوایی، بررسی و مشخص شده که از حیث محتوا نیز این روایت در چالش جدی با برخی از دیگر روایات و سیرۀ عملی اهل­بیت (ع) است.

هدف از این پژوهش نشان دادن گفتمان دین در عرصه معماری و بنای شهر و نشان دادن معماری شهر اسلامی است، آنگونه که باید باشد. سوال پژوهش عبارت شد از اینکه ارزش های اسلامی در شاخص های شکلی شهر اسلامی کدامند؟ تحقیق به روش اکتشافی و رویکرد توصیفی تحلیلی، با ابزار کتابخانه ای صورت پذیرفته است، در پاسخ به این پرسش، مقاله در دو قلمرو پی گیری شده است. قلمرو اول به شاخص های ارزشی در معماری شهر اسلامی پرداخته شده که در این محور به چهار مبحث کلیدی در طراحی شهر اسلامی پرداخته شد. این محورها عبارت شد از محوریت توحید در طراحی شهر اسلامی: اصل توحید هنگامی که به زبان معماری و شهرسازی ترجمه می شود می تواند در ساختار معماری، توحید در اجزای معماری، توحید در عملکردهای فضایی جلوه گر شود. محوریت عدل در طراحی شهر اسلامی: تعادل، هماهنگی و اندازه را از مصادیق و تجلیات عدل در بحث معماری و شهرسازی می توان برشمرد و همچنین محوریت امنیت و نظم در شهر اسلامی: مراد از معماری شهر اسلامی بر اساس نظم یعنی نظمی که بر اساس ارگانیک مورد نیاز شهر اسلامی طراحی شود. قلمرو دوم به بررسی چهار شاخص مهم: زیبایی و هنر، طبیعت و محیط زیست، مسجد و مسکن در معماری شهر مورد بررسی قرار گرفت.

یکی از راههای شناخت و درک سینما به خصوص سینمای دینی و ضد دینی، بررسی آنها بر پایه نظریه ها و دستاوردهای علمی به روز دنیا است. ارتباطات غیر کلامی از حوزه های جدید مطالعاتی است که کلیه پیامهایی را که افراد با رفتارهای غیر زبانی مانند حرکات بدن، رفتارهای چهره، رفتارهای آوایی، نشانه های محیطی و ... منتقل می کنند شامل می شود. ارتباطات غیر کلامی درحوزه هنر- صنعت سینما با عنوان نشانه ها شناخته می شود؛ لذا شناخت کارکرد این نشانه ها به کارگزاران و دست اندرکاران رسانه در ساخت فیلمهای دینی این امکان را می دهد تا پیام های دینی را جذاب تر و با عمق و اثرگذاری بیشتر به مخاطب عرضه کنند. یافته های تحقیق نشان می دهد، نشانه ها، لایه های معنایی و محتوایی متفاوتی دارند، بنابراین به منظور نفوذ به این لایه ها برای کشف معانی ضمنی نشانه ها و بررسی نقش آنها در بازنمایی عناصر دینی به ویژه در رسانه پر مخاطب سینما، تحلیل آنها را ضروری دانستیم. در این پژوهش کوشیده ایم از منظر نشانه شناختی تعدادی از فیلمهایی را که با به کارگیری آنها در زمینه دینی و ضد دینی به اهداف خاص خود نائل شده اند مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم. این پژوهش برای رسیدن به هدف خود در سه فصل، به تببین و تشریح این موضوع پرداخته است. در فصل اول برای آشنا نمودن خواننده با کلیات و مفاهیم، به مفهوم واژه روش شناسی، ارتباطات، نشانه شناسی و دین اشاره می شود. در فصل دوم این تحقیق به تاریخچه، جایگاه و اهمیت سینما و انواع آن خواهیم پرداخت و در ادامه بحث، به نقش ارتباطات غیر کلامی در سینمای دینی و ضد دینی اشاره می نماییم و نمونه هایی از آن، مورد بررسی قرارخواهد گرفت. در فصل پایانی نیز تعدادی از فیلمهایی که دربحث نشانه ها در این حوزه، جریان ساز بوده و بر مخاطب تاثیر گذار بوده اند را مورد تحلیل محتوا و بررسی قرار می دهیم.

دیدگاه‌ها متعدد و بعضاً متناقض از مفهوم و گستره تاریخی‌نگری در تفسیر متن وحیانی در اندیشه دانشمندان معاصر دین پژوه، لزوم گونه‌شناسی، تحلیل و تنقیح دیدگاه‌ها برای ارائه رویکردی اعتدالی و ضابطه‌مند را منجر شده است. سه رویکرد «تاریخی‌نگری به معنای تکوین متن وحیانی در بستر تاریخ»، «شکل‌گیری قرآن کریم تحت سیطره فرهنگ عربی» و «تاریخ‌مندی برگرفته از مبانی هرمنوتیک فلسفی» از مهمترین رویکردهای چالش برانگیز در میان معاصران است. پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی ـ تحلیلی نشان داده است که تاریخی‌نگری در صورتی مقبول است که صرفاً به مثابه رویکرد معرفتی، مبین قرائن تاریخی مقارن عصر نزول باشد و به هویت عینی اصل متن وحیانی خدشه‌ وارد نکند. همچنین نشان داده است که برخی گونه‌های فهم تاریخی متن همچون «تفسیر با ابزار هرمنوتیک فلسفی» و یا «تفسیر ادبی معاصر» در برخی تقاریر آن به خاطر وجود اشکالاتی باید تصحیح و تعدیل گردد. ازاین‌رو، قرآن کریم در عین ناظر بودن بر واقعیت‌های عینی زندگی مخاطبان عصر نزول، واجد هویتی ماورائی و معلول مشیت الهی است و نه معلول متغیرهای بشری تا با دگرگونی آنها تحول یابد.

خوف به معنای احساس ترس از خداوند، از جمله واژگان قرآنی، روایی و عرفانی است که در بسیاری از آیات قرآن کریم و روایات و کتب اسلامی به آن اشاره شده ‌است. خوف ترسی ممدوح نسبت به پروردگار است که در افراد مختلف درجات متفاوتی دارد و ظهور آن در افراد بسته به نوع ایمانشان متفاوت است. گاه منشأ ترس گناهان انسان و عواقب آنها است، گاه ناشی از اجرای عدل الهی و گاهی نیز ترس از مقام و مرتبه پرودگاری ناشی می‌شود. در هر صورت خائفین دارای ویژگی‌هایی هستند که قرآن کریم و روایات ائمه (ع) به معرفی این ویژگی‌ها پرداخته‌اند. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی و تبیین ویژگی‌های خائفین و پاداش آنها پرداخته‌‌است. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به دائم‌الذکر بودن، توحید محور بودن، باور به معاد، پرهیز از استکبار، توجه به امور دیگران، خردمندی و در شمار مؤمنین واقعی قرار‌گرفتن، اشاره‌کرد. اشاره به پاداش‌های دنیوی و اخروی خائفین هم از جمله مواردی است که در قرآن و روایات به آن پرداخته شده‌است. مهم‌ترین این پاداش‌ها عبارتند از: سکونت در زمین و برخورداری از امداد‌های ویژه الهی، قدرت تشخیص حق از باطل، استجابت دعا، حفظ آبرو و عدم رسوایی، عمل به طاعت الهی و رهایی از گمراهی، سکونت در بهشت، همراهی با خانواده در بهشت، بهره‌مندی از دو بهشت، بشارت سلامت و داشتن آنچه که اراده کنند، دستیابی به مقام فوز، تبدیل عمل حسن به احسن و اعطای روزی بی‌حساب، برخورداری از پاداش‌های ویژه در قیامت، بهره‌مندی از مغفرت و اجر کبیر‌ و مصونیت از خوف و حزن.

رسمیت یافتن مذهب تشیع در دوران حکومت صفوی در ایران، در فاصله سده دهم تا نیمه سده دوازدهم هجری، و یکپارچه‌شدن فضای مذهبی ایران به سود تشیع دوازده‌امامی تأثیرات گوناگونی در حوزه‌های مختلف دانش‌های دینی، از جمله تفسیر قرآن، بر جا نهاد و دگرگونی‌هایی را در این حوزه موجب شد. برخی از این تحولات عبارت‌اند از: پیدایش و گسترش جریان اخباری‌گری در حوزه‌های علمی شیعه، نگارش گسترده تفاسیر روایی، کم‌رنگ‌شدن رویکرد کلامی در تفسیر، رونق‌یافتن تفسیر فقهی، خرده‌گیری تند عالمان از جریان خلافت، گرایش به تأویل‌گرایی، گرایش به فلسفه و به‌کارگیری آن در تفسیر، پافشاری مفسران بر به‌کارگیری روایات معصومان (ع) در تفسیر، فاصله‌گرفتن از مبانی، دیدگاه‌ها و روش‌های تفسیری اهل سنت، و گسترش بیش از پیش تأویل‌گرایی در آیات فضایل. پژوهش حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی و مطالعه ژرف‌کاوانه آثار تفسیری و تاریخی زمان صفویه تحولات تفسیری این دوران را تحلیل کرده است.

تفاسیر اثری ترکیبی است از روایات معتبر، روایات اسرائیلی؛ بنابراین، در مرحله اول باید روایات جعلی را از روایات معتبر تفکیک نمود. چنین نیست که روایات معتبر، در تفاسیر اثری همگی به عنوان تفسیر قرآن قلمداد شوند. روایات معتبر را باید طبقه‌بندی و از یکدیگر تفکیک نمود. هر روایت را در طبقه‌ای قرار داد که متناسب آن طبقه بوده و روایت با عنوان کلی که برای هر بخش قرار داده می‌شود، تناسب و سازگاری داشته باشد؛ زیرا برخی از روایات تفسیری در واقع تطبیق هستند، برخی به ظاهر و برخی به باطن آیات اشاره دارند، برخی از باب تمثیل بوده و برخی با توجه به فهم و درک مخاطب از ائمه معصومان(علیهم السلام) صادر شده‌اند. برخی را هم باید حمل بر تقیه نمود و از این گونه موارد که از زبان معصومان(ع) صادر شده است. این مقاله به بررسی شیوه طبقه بندی روایات تفسیری با تمرکز بر تفسیر المیزان پرداخته است، و پس از بحث درباره جدا سازی روایات جعلی و اسرائیلیات از غیر آن؛ راه‌های طبقه بندی روایات ذیل هر عنوان کلی را تحلیل نموده است.