آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

شر گزاف شری است که موجود عالم و قادر مطلق بتواند مانع آن‌ شود بی آن‌که به سبب این ممانعت، خیری برتر از دست رود، و یا شری بدتر یا برابر با آن ایجاد شود. ویلیام رو معتقد است وجود شر گزاف تهدیدی جدی برای خداباوری است. پترسون با توسل به اراده آزاد، آن دو را سازگار می‌داند. به نظر هسکر استراتژی پترسون در خصوص شر صرف موفقیت‌آمیز است ولی در خصوص شر گزاف کارآمد نیست. پاسخ هسکر در دسته پاسخ‌های همسازگرایانه قرار می‌گیرد با این تفاوت مهم که به نظر او، خداباوری و وجود شر گزاف نه تنها سازوار هستند بلکه وجود شر گزاف برای باورمند بودن به خداوند با اوصاف اصلی الهی، ضروری تلقی می‌شود. هسکر به مفهوم "اخلاق ژرف" متوسل می‌شود. به نظر او، برای آنکه انسان‌ها انتخاب‌های اخلاقی مهم داشته باشند، اخلاق نباید تضعیف شود. به نظر هسکر این پاسخ، برخلاف پاسخ اختیارگرایانه، حتی در مواجهه با شر طبیعی گزاف نیز کارگر است زیرا فضایل اخلاقی زیادی هستند که در مواجه آدمی با بلایای طبیعی امکان تحقق دارند؛ خیرهایی همچون آگاهی، دوراندیشی، شجاعت، احتیاط، هم‌کاری و... . در این مقاله، استدلال هسکر و برخی از انتقادهای وارد بر این استدلال را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

بازنگرش­گرایی در باب مسئولیت اخلاقی می­گوید میان فرضیۀ توصیفی در باب مسئولیت اخلاقی (آنگونه که می­اندیشیم) و فرضیه تجویزی (آنگونه که باید بیاندیشیم) مغایرت وجود دارد. دیدگاهی بازنگرش­گروانه به حساب می­آید که معتقد باشد (1) فهم عامه از مسئولیت اخلاقی ناهمسازگرایانه است، (2) فهم ناهمسازگرایانه از مسئولیت اخلاقی درست نیست، و (3) باید در فهم عامه از مسئولیت اخلاقی بازنگری کرد. وارگاس مفهوم بازنگری­شدۀ مسئولیت را "نظام مسئولیت" می­نامد و معتقد است این مفهوم جدید همۀ کارکردهای مفهوم پیشین را دارد؛ به این معنا که قادر است توجیه تازه­ای برای فعالیت­های فردی و اجتماعی که بر مبنای مفهوم سنتی مسئولیت شکل داده­ایم - مثل سرزنش کردن، ستایش کردن، مجازات کردن و ... – فراهم کند. اما به نظر می­رسد از آنجا که الگوی توجیه در نظام مسئولیت آینده­نگرانه است، قادر به توجیه عدالت کیفری نیست. ضمن آنکه وارگاس باید بتواند از مفهوم بازنگری شدۀ مسئولیت در برابر استدلال "مداخله­های چهارگانه" دفاع کند. در این مقاله نشان داده­ایم که دفاعیه او موفق نیست.

استفن لیمن مدعی است؛ 1- در موقعیت­های واقعی شخص از قوی­ترین دلایل برای انجام وظیفه اخلاقی برخوردار است. 2- اگر خدا و زندگی پس از مرگ نباشد، موقعیت­هایی وجود خواهد داشت که اخلاقی بودن در آنها مستلزم آن است که شخص دست به فداکاری­های بزرگ بزند، به نحوی که در قیاس با آنچه می­کند از فواید کمتری بهره­مند شود. و 3- در شرایط 2 شخص از قوی­ترین دلایل برای انجام وظیفه اخلاقی برخوردار نیست. لیمن مدعی است این سه گزاره در خصوص هنجارهای اخلاقی قابل دفاع­اند و بی­آنکه وجود خداوند را پیشاپیش مفروض گرفته باشند، به غلبۀ خداباوری در برابر طبیعت باوری می­انجامند. در این مقاله، مدعیات اصلی استدلال او ذیل دو آموزۀ دلیل و آموزۀ شرطی بررسی شده است (این تقسیم­بندی از خود اوست). به نظر می­رسد لیمن در دفاع از آموزۀ دلیل مشکل زیادی نداشته باشد ولی آموزۀ شرطی با نقدهایی روبروست که درستی استدلال او را به چالش می­کشد..

نیگل و ویلیامز معضل "تصادف اخلاقی" را محصول تعارض میان باور به اصل کنترل و فعالیت‌های اخلاقی می‌دانند. برخی معتقدند که این مسئله‌ای واقعی و حل‌ناشده در فلسفه معاصر است اما همه با این سخن موافق نیستند. مایکل مور مدعی است که مسئله تصادف اخلاقی همان مسئله سنتی اراده آزاد است و به خودی خود مسئله‌ای اصیل بشمار نمی‌آید. مور همچنین مدعی است که معنایی از کنترل که نیگل در صورتبندی مسئله تصادف اخلاقی استفاده می‌کند نادرست است. به نظر او، این مفهومِ ناهمسازگرایانه از کنترل، مبنی بر اینکه کنترلِ نتیجه نیازمندِ کنترل بر همۀ عوامل ضروریِ به وجود آورندۀ نتیجه است، در ارزیابی‌های اخلاقی روزمره کاربردی ندارد. در بخش نخست مقاله، ضمن صورتبندی مسئلۀ تصادف اخلاقی، به این سوال پرداخته خواهد شد که اساسا چگونه باید این مسئله را فهمید. در بخش دوم، مدعای مور در خصوص معنای همسازگرایانۀ کنترل تحلیل و بررسی می‌شود. این دو مدعا مستقل از هم صورتبندی شده است چرا که به نظر نگارنده اولی درست و دومی نادرست است.

آزمایش‌های لبیت –علی‌الادعا- نشان می‌دهند که فرآیندهای ناآگاهانه مغزی، قبل از آنکه از آنها باخبر شویم، تصمیم‌های ما را شکل می‌دهند. برخی بر اساس این مطالعات تجربی مدّعی شده‌اند که ما فاقد اراده آزاد هستیم. در این مقاله سه پاسخ به این مدّعا ارائه شده است: نخست، بسیار محل تردید است که افعال مورد مطالعه در آزمایش‌های لیبت نمونۀ کاملِ‌ افعالی باشند که آزاد شمرده می‌شوند. چنین افعالی در بهترین حالت نمونه‌های نازلی از افعال آزاد بشمار می‌آیند. دوم اینکه، لیبت مفاهیمی مثل "میل" و "قصد" را جابجا بکار می‌برد درحالی‌که تفسیری جایگزین از داده‌های لیبت می‌گوید آنچه شرکت‌کنندگان از خود گزارش می‌کنند تنها میل به حرکت است و نه قصد یا تصمیم به حرکت. و سوم اینکه، نتایج لیبت تهدیدی مستقل بر ضد ارادۀ آزاد بشمار نمی‌آیند بلکه صرفا تکرار این مدّعا هستند که تعیّن‌گرایی با آزادی جمع-شدنی نیست. از این جهت، این آزمایش‌ها نمی‌توانند دلیلی بر ضدّ همسازگرایی به شمار ‌آیند.

جان سندرز، در کتاب خدایی که ریسک می‌کند، در پی پاسخی مناسب و کارآمد به مسئلۀ علم پیشین الهی و اختیار انسان است. ضمن تأیید علم مطلق الهی، او علم پیشین فراگیر و حتمی خداوند به رویدادهای آینده را انکار می‌کند. او دیدگاهش را «علم مطلق پویا» می‌نامد. مطابق این دیدگاه، آینده به لحاظ معرفتی گشوده است، و حقایق مربوط به آینده قابل دانستن نیستند؛ در نتیجه علم پیشین الهی منطقاً امکان‌پذیر نیست. خداوند البته هر چیز دانستنی را می‌داند، ولی علم مطلق مستلزم علم پیشین نیست. خداوند حتی می‌تواند ـ بر اساس علم جامع خود به رویدادهای زمان حال و گذشته ـ آینده را پیش‌بینی کند، ولی این پیش‌بینی همواره در معرض خطا و اشتباه است. همان طور که قدرت مطلق خداوند با ناتوانی او در انجام محالات منطقی نقض نمی‌شود، علم مطلق او نیز با ندانستن نادانستنی‌ها انکار نمی‌شود. در پژوهش حاضر، ضمن تبیین و توضیح دیدگاه جان سندرز، به نقد و بررسی آن پرداخته‌ایم.

دلیل بنیادین، مهم‌ترین استدلال شکاکانه‌ برای اثبات نامنسجم‌بودن اختیارگرایی است که گیلن استراوسن آن را مطرح کرده و بحث‌های بسیاری در پی داشته است. ایده‌ی اصلی دلیل بنیادین عبارت است از اینکه مختاربودن واقعی مستلزم آن است که شخص، علت بالذات (علت خویشتن‌) باشد، درحالی‌که علت بالذات بودن برای انسان‌ها محال است. این همان معضلی است که با عنوان مسئله‌ی معقولیت یا تصادف می‌شناسیم. مسئله این است که آیا می‌توان به‌نحوی معنادار به آزادی ناهمسازگرایانه باور داشت. معضل معقولیت محصول شرایطی است که در آن، افعال ما دلیل کافی ندارند. طرف‌داران نظریه‌ی علیت عاملی معتقدند که قادرند این مشکل را حل کنند. براساس این دیدگاه، عامل، رابطه‌ای ویژه با فعل خود دارد (علیت بی‌واسطه) که بدوی و تحویل‌ناپذیر به علیت میان رویدادهاست. من در این مقاله، دلیل بنیادین و نظریه‌ی علیت عاملی را بررسی کرده‌ام و نتیجه گرفته‌ام که نظریه‌ی علیت عاملی می‌تواند از مشکلاتی که این استدلال مطرح می‌کند رهایی یابد.

عبارتِ فاعل از «توانایی انجام فعل به‌گونۀ دیگر» برخوردار است، به چه معناست؟ مباحث بسیاری در فلسفه معاصر درباره معنای این عبارت مطرح شده است. جی ای مور در کتاب اخلاق استدلال کرده است که فاعل از توانایی انجام فعل به‌گونۀ دیگر برخوردار است تنها اگر به‌گونۀ دیگر انتخاب کرده باشد. نخستین‌بار آستین ردیّه‌ای بر تحلیل شرطی مور نگاشته و معتقد شد که دسته‌ای از جملات با ظاهر شرطی اگر-آن‌گاه به‌معنای واقعی شرطیه محسوب نمی‌شوند؛ مثل این گزاره که «می‌توانستم به‌گونۀ دیگر عمل کنم اگر آن‌گونه می‌خواستم». پس از او، چیزم و لرر تلاش کرده‌اند هرگونه تحلیل شرطی از عبارت «S می‌تواند X را انجام دهد» را رد کنند. به نظر آنها گزاره‌هایی با قالبِ «اگر C محقق باشد، S عمل X را انجام خواهد داد «با گزارۀ S» می‌تواند عمل X را انجام دهد» هم‌معنا نیست. بروس آون معادلۀ بالا را معادله‌ای درست می‌داند و معتقد است که استدلال چیزم و لرر حاوی نوعی مصادره به مطلوب است. در این مقاله ضمن مروری بر این بحث، مدعای دو طرف را بررسی کرده و خواهم گفت که اشکال‌های بروس آون قانع‌کننده نیستند.

دیدگاه متکلمان دربارۀ ماهیت نفس ساده و صریح است؛ نفس مادّی و غیرمجرّد است. بیشتر آنها نظریۀ «جسم لطیف» را برگزیدند و ظاهر روایات و تفسیر صحیح از آنها را مؤید این نظریه می‌‌دانند. استدلال‌های عقلی نیز از نظر برخی متکلمان مؤید این نظریه است، ولی برخی دیگر، عقل را در این‌‌باره محکوم به سکوت می‌‌دانند. با وجود این‌که نفس مادی است، ولی از جنس بدن هم نیست. مستقل از بدن است و هویّتی مخصوص به خود دارد و می‌‌تواند گونۀ متفاوتی از مادّه باشد که ویژگی‌های منحصر به فرد از خود بروز می‌‌دهد. برخی با توجه به روایات، نفس را از «آب» دانسته‌اند. این عنصر مادّی نه مجرّد است و نه می‌‌تواند مجرّد شود. در اثر ارتباط با انوار مجرّد، اموری مثل علم و قدرت و حتی حیات بر آن عارض می‌‌شوند، ولی متحد نمی‌‌شوند. بنابراین، دوگانگی نفس و بدن به تباین ذاتی میان آن دو منجر نمی‌‌شود. دوگانگی تنها در اعراض و ویژگی‌های آن دو ظاهر می‌‌شود.