آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در اسلوب زبانی قرآن هر یک از واژگان در جای خود مفهومی خاص را افاده می‌کنند. واژه «إذن» را می‌توان از این نوع دانست که در بحث معجزات پیامبران و به‌ویژه درباره حضرت عیسی علیه ‌السلام کاربرد آن بارزتر است. پژوهش حاضر واژه «إذن» را در لغت و سپس گستره استعمال آن را در ساختار زبانی قرآن واکاویده و دریافته این واژه را نباید براساس محاورات عرف عام معنا کرد بلکه باید معنای آن را در نظام معنایی قرآن جستجو نمود. سپس با تأمل بر این نکته که «إذن» از صفات فعلی خداوندی است و پیامبران دارای ولایت تکوینی هستند لذا معجزات براساس قانون علیت تحقق می‌یابند، تبیین کرده که معجزه، گرچه امری خارق‌العاده و پرتویی از نمود هستی‌بخش الهی است که در ظرف دنیا جلوه‌گر می‌شود اما نیازمند به مؤثری است که آن با تهذیب نفس به علم شهودی دست یافته و اعمال خارق‌العاده به دست او ظهور می‌یابد؛ لذا اسناد اعجاز به او اسناد حقیقی است و او نه‌تنها در انجام فعل معجزه ابزار و واسطه نیست که خود تأثیر‌گذار و نقش‌آفرین است ولی نه به‌گونه‌ای مستقل بلکه براساس نظام علیت فاعلیت قریب او در طول فاعلیت حقیقی خداوند تبیین می‌شود.

تأمل در منابع روایی شیعه، حاکی از آن است که روایات منقول از امام صادق(ع) از دیگر امامان به مراتب بیشتر است. بررسی دلائل کثرت این روایات و گونه­شناسی آن، بن­مایۀ این پژوهش است. بر این اساس ابتدا مقتضیات زمان امام و خط مشی ایشان در موقعیت‎های مختلف بررسی شده و سپس احادیث وارده از امام و آمار و نمودار آن با تکیه بر کتاب «مسند امام صادق» از عزیزالله عطاردی، ارائه شده­است؛ تا رابطۀ میان شمار احادیث امام در هر زمینه و مقتضیات زمان ایشان، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. پژوهش­گران با توجه به مجموع روایات این امام که در «مسند امام صادق(ع)» جمع­آوری شده؛ باورمند گردیده­اند که بیشترین بسامد روایات این امام به ترتیب در سه حوزۀ «فقه»، «اعتقادات» و «اخلاق» نمایان­گر است و میان فراوانی روایات امام در هر زمینه و مقتضیات زمان ایشان رابطه­ای دوسویه برقرار است؛ که با تأمل در موضوعات و فحوای روایات می­توان از مقتضیات حاکم بر فرهنگ زمان این امام آگاه گردید.

مفسران قرآن در تلاش‌های تفسیری خود بی‌نیاز از مراجعه به قرائات قرآن نبوده‌اند، ازاین‌رو، اگرچه برخی از قرآن‌پژوهان، قرآن و قرائات را دو حقیقت متغایر به شمار آورده‌اند؛ اما ایشان اهتمام به قرائات را در مواجهه با تفسیر قرآن، اجتناب‌ناپذیر دانسته‌اند. در این میان می‌توان از تفسیر روض الجنان به‌عنوان اولین تفسیر شیعی به زبان فارسی که در مواجهه با اختلاف قرائات به نقل و ارائه نظر پرداخته است، یاد نمود. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، رویکرد رازی در مواجهه با قرائات گوناگون را بررسی نموده و در پایان بر این باور است که وی در تبیین تفسیر آیات به قرائت خاصی ملتزم نبوده است، بلکه با ذکر موارد اختلاف با ملاک‌های مختلف روایی، ادبی، تفسیری و ... سعی در ترجیح یک قرائت دارد. این قرائت در برخی موارد قرائت حفص از عاصم نیست. همچنین گاهی برداشت‌های تفسیری مفسر از ترجیح قرائت او تأثیر پذیرفته است.

یکی از پژوهش¬های پردامنه در سال¬های اخیر در میان تحقیقات معناشناسی، پژوهش¬های معناشناسانه بر اساس روش ایزوتسو بوده است، و تعداد پرشماری از مقالات بر اساس این متد چاپ شده است. امّا کمتر پژوهشی با هدف ریشه شناسی این روش مورد توجه قرار گرفته است. و بیشتر پژوهش¬های انجام شده در این زمینه نیز تنها به پیشنه معناشناسانه این روش بسنده نموده است از این رو این پرسشی بدون پاسخ باقی مانده است که این روش معناشناسی بر اساس کدام نظریه فلسفی بنا نهاده شده است؟ آیا دیدگاهی مدرن است یا پست مدرن؟ در این میان اهمیت پاسخ به این پرسش در آن است که مشخص می¬سازد پارادایم ایزتسو در طراحی این مدل چه چیزی بوده است و آیا این نگاه با آنچه خود قرآن در صدد بیان آن است مطابقت دارد یا این نظریه صرفا راهی برای پاسخگوئی معیارهای فلسفه غرب در برداشت از متون مقدسی مانند قرآن است. در این زمینه پژوهی¬ که بتوان به طور مستقیم به پاسخ پرسش مذکور پرداخته باشد نمی¬توان به دست آورد از این رو نوشتار مذکور متکفل پاسخ به این پرسش برآمده است. و نتیجه گرفته است روش ایزوتسو نه نگاهی صرفا مدرن و نه نگاهی مطلقا پست مدرن است. بلکه نگاهی التقاطی از هر دو فلسفه است که در هستی شناسی نگاه نسبی گرایانه پست مدرن را پذیرفته است و در روش شناسی از ساختارگرائی و کاربردگرائی فلسفه مدرن بهره گرفته است.

با رشد تکنولوژی و سلطه‌ی شبکه‌های اجتماعی، مرزهای جغرافیایی آن‌چنان رنگ‌باخته که ساکنان کُره‌ی خاکی به‌مثابه‌ی شهروندان دهکده‌‌ای کوچک تعریف می‌شوند. در این سپهر جدید، ادیان اما همچنان از عناصر بنیادین و به‌جای مانده از سنّت، تنیده در تاروپود اجتماعات بشری به شمار می‌آیند. در این میان جامعه‌شناسان دو مفهوم تساهل و تسامح را وام گرفته از پایه‌های مشترک ادیان و اندیشه‌ی غرب دانسته و برآنند که زیست اجتماعی بدون آن‌ها ممکن نخواهد بود. جان لاک به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین نظریه‌پردازان اندیشه تساهل در غرب، تساهل را ویژگی کسانی‌ می‌داند که رسالت ادیان را به نیکی درک و فهم کرده‌اند و هر آنچه را که مغایر با این رسالت باشد، خلاف دین‌داری صحیح تلقی می‌کنند. اما از منظر قرآن کریم، محتوای رسالت پیامبر اسلام$، مبتنی بر رحمت و مخاطبان این محتوا، همه‌ی جهانیان‌اند. تساهل در اندیشه‌ی اسلامی مبتنی بر قرآن در قالب مِهرورزی نسبت به ساکنان زمین، هم‌شناسی، گفتگو، هم‌گرایی و همکاری با دگراندیشان، نیک‌خویی و مدارا با آن‌ها خود را می‌نمایاند. این پژوهش با تطبیق تعاریف و کارکردهای دو مفهوم مشترک تساهل و تسامح در اندیشه‌ی جان لاک و اندیشه اسلامی مبتنی بر قرآن به تبیین این موضوع پرداخته است.