آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

تمثیل قرآنی «هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أ َنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ» در آیه ۱۸۷ بقره، نمادی برای ترسیم کلی مناسبات و تنظیم روابط متقابل میان همسران است. پژوهش حاضر که در زمینه جنبه های لفظی و محتوایی این تمثیل کاوش نموده است، پس از تحلیل معناشناختی واژه «لباس» و کاربردهای قرآنی آن، به تبیین نکات ادبی و بلاغی این تمثیل پرداخته و شاخصه های «هم پوشانی دو سویه» بین بانوان و شوهران، مانند: معاشرت نیکو، اتحاد و یگانگی، آرامش بخشی، حمایت و دفاع، رازپوشی و آبروداری، آراستگی و زیبانمایی، تعادل در رفتار زناشویی، تعهد عاطفی و جنسی، صیانت و مراقبت، استقلال شخصیت، التزام به حقوق و وظایف متقابل را از این بیان موجز و رسا استنباط نموده است تا الگوی رابطه همسری از منظر این آیه اثبات و جلوه ای از اعجاز بیانی قرآن کریم آشکار گردد.

بخش مهمی از وجوه اعجاز قرآن کریم به ساختار متن و اسلوب بیانی آن بر می گردد و در گزینش الفاظ و عبارات آن، به ویژه در مسائل جنسی که از حساسیت ویژه ای برخوردار است، نهایت عفت کلام و نزاهت بیان متجلی است و ضمن به کارگیری الفاظ و عباراتی زیبا و رسا، از کاربرد هرگونه واژه رکیک، مستهجن و صریح در مسائل جنسی خود داری شده است. پژوهش حاضر با استناد به آیات قرآن و دیدگاه های واژه شناسان و مفسران، الفاظی که در مورد مسائل جنسی به کار رفته است که بخشی مربوط به اندام های جنسی و بخش دیگر مربوط به افعال جنسی است، مورد کند و کاو و تحلیل معنا شناختی قرار داده و کنایی و غیر صریح بودن همه آنها را به اثبات رسانده است و در پایان پیشنهاد داده که چنین شیوه بیانی که دارای آثار اخلاقی و تربیتی قابل توجهی است، در فرهنگ عمومی نیز باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

چکیده در بعضی از آیات قرآن کریم در ظاهر نوعی تبعیض در حقوق زنان نسبت به حقوق مردان احساس می شود و گویی شخصیت و کرامت ذاتی زن در آن تنزل یافته است. لذا برای تبیین دیدگاه قرآن و ارائه ی نظر صحیح تر در این مورد، به مقایسه ی دیدگاه مفسران معاصر شیعه و سنی در مورد کرامت زن، با تاکید بر دیدگاه های نویسندگان تفاسیر المنار، الوسیط للقرآن الکریم، المراغی، التفسیر الحدیث از اهل تسنن وآثار استاد جوادی آملی و استاد معرفت از شیعه، پرداخته شده است. روش این تحقیق کتابخانه ای بوده و در آن از نظرات دیگر مفسران و اندیشوران علوم قرآنی نیز استفاده شده است. در این پایان نامه موضوعات مهمی از جمله چگونگی خلقت زن، قوامیت و برتری مرد، تنبیه بدنی، تعدد زوجات، عدم تساوی ارث زن با مرد و عدم تساوی شهادت زن با مردان مورد بررسی قرار گرفت و در پایان این گونه نتیجه گیری شد که اکثر مفسران شیعه و سنی معتقدند که این امور با کرامت زن منافات نداشته ولی برخی مفسران دستور تنبیه بدنی زن را منافی کرامت زن دانسته و خواسته اند با بیان حکم تعزیری بودن یا نسخ این قسمت از آیه، کرامت و منزلت زن را حفظ کنند. کلید واژه ها: مفسران معاصر، شیعه، سنی، کرامت زن.

مسأله اتّحاد اسلامی قرن هاست که از سوی مصلحان دینی، در جهان اسلام مطرح گردیده است، اما این نهضت، متأسفانه با وجود تلاش های مخلصانه و خستگی ناپذیر داعیان آن، هنوز به نتیجه چشمگیری در این باره نائل نگردیده است. علاوه بر کارشکنی ها و دسیسه های قدرت های بیگانه و خارج از جهان اسلام که منافع خویش را همواره در گرو تفرقه و تشتت آراء مسلمین جست و جو کرده اند، می توان ازعدم درک صحیح مسلمین از اصل تبرّی نیز به عنوان یک مانع موثر در تحقق این آرمان مقدّس نام برد. این پژوهش برای پاسخ به این پرسش که آیا بین ادلّه اتّحاد اسلامی و ادلّه تبری تعارضی وجود دارد یا خیر، ادله ضرورت اتّحاد اسلامی را در ذیل فصل دوم، مورد بررسی قرار داده و در فصل سوم نیز به بررسی ادلّه مربوط به مسأله تبرّی پرداخته است. نهایتاً در فصل چهارم، تعارض یا عدم تعارض میان این دو فریضه اسلامی و شیوه حلّ تعارض در صورت وجود آن، موضوع بحث قرار گرفته است. تحلیل سندی و محتوایی ادلّه موجود در منابع اصیل دینی و بررسی اقوال صاحب نظران مربوطه، اثبات می کند که اصل تبرّی، آن گونه که در شریعت اسلام، فرض گردیده است، به هیچ وجه منافاتی با مسأله اتّحاد مسلمین نداشته، بلکه اتّحاد مسلمین یا ولاء مثبت، و تبرّی نسبت به دشمنان اسلام یا ولاء منفی، دو روی یک سکه بوده و هدف از هر دو اعتلای امّت اسلام و حفظ کیان مسلمین در مقابل ملت کفر می باشد. با توجه به اولویت مسأله وحدت بر سایر مصالح فردی و اجتماعی به غیر از اصول سه گانه اعتقادی و اساس حکومت اسلامی، دیدگاه اسلام در موارد تعارض یا تزاحم، ترجیح این آرمان بر سایر اهداف و مصالح می باشد.

طلاق و گسست خانواده در دین اسلام، امری نکوهیده و مورد غضب خداوند است ولی اگر تداوم زندگی مشترک به خاطر ناسازگاری شدید و پایدار، میسر نباشد، جدایی همسران موجه می نماید. تعبیر قرآنی «سراحا جمیلا» (احزاب/ 28، ۴۹)، بر ضرورت زیبا و اخلاق مدارانه بودن شیوه تعامل همسران با یکدیگر در فرایند طلاق دلالت دارد تا ضمن رهایی زن، کرامت وی نیز مخدوش نگردد. این پژوهش که با روش توصیفی – تحلیلی سامان یافته، پس از بررسی مفهوم «سراح جمیل»، به بازخوانی و مستندسازی دیدگاه های مفسران در مورد این آموزه قرآنی پرداخته تا شاخصه های ایجابی و سلبی طلاق زیبا را ارائه نماید. یافته های پژوهش بیان گر آن است که واژه «جمیل» در قرآن کریم در مورد راهبرد شایسته و زیبای انسان ها در شرایط طاقت فرسا به کار رفته و انگیزه مثبت، رعایت مقررات طلاق، ایفای شایسته حقوق مادی و معنوی، یأس از اصلاح و آشتی، خوش گفتاری و خوش رفتاری، مشورت و توافق سازنده، پاسداشت حرمت یکدیگر و احترام به حق انتخاب همسر آینده، بخشی از شاخصه های ایجابی طلاق زیبا است و در مقابل، خشونت های گفتاری و رفتاری، ضرر رسانی و ستم بر یکدیگر، کتمان حقایق، بهتان و رفتارهای گناه آلود، بخشی از شاخصه های سلبی طلاق زیبا است.

برخي از سوره هاي قرآن داراي سر آغاز مشترك اند، به گونه اي كه با همان نام شناخته مي شوند سور پنج گانه حامدات، از اين جمله است كه با تدبر در معارف و مواعظ قرآن كريم اين مسأله روشن مي شود كه با وجود تنوع و تعدد موضوعات، سوره هاي قرآن داراي غرض واحدي است .اين تحقيق به دنبال يافتن مشتركات لفظي و مفهومي پنج سور حامدات يعني حمد، انعام، كهف،سبأ، فاطر است كه همه ي آنها با حمد الهي(الحمد الله) آغاز شده اند. در اين پزوهش سعي شده است با خوشه چيني از خرمن فضل و انديشه ي مفسران و صاحب نظران علوم قرآني، برخي مضامين مشترك سور حامدات و تناسب و هماهنگي بين آنها و نيز وحدت موضوعي اين سورنمايان شود. از جمله مضامين مشترك اصلي در اين پنج سور اصول اعتقادي دين يعني توحيد، نبوت و معاد است. انسجام و يكپارچگي آيات و سوره هاي قرآن از شاخصه هاي تفسير نگاري مسلمانان در دوره معاصر است كه آن سوي اين وحدت و يكپارچگي كثرت و تنوع ظاهري نيز مورد اهميت است.ميان تمامي آيه هاي يك سوره و موضوعات به ظاهر پراكنده آن، اين وحدت و هماهنگي سوره ها ، از معجزات برتر و مقتضاي بلاغت و حكمت است كه با وحدت سوره ها ي قرآن انجام گرفته است.

این پژوهش با عنوان تفسیر روایی سوره نساء آیات 14ـ1 بر پایه روایات اهل بیت (علیهم السلام) با هدف تأکید بر نقش روایات در فهم قرآن و ارائه تفسیری مبتنی بر روایات به شیوه «کتابخانه ای» و روش «تحلیلی» انجام پذیرفته و دارای دو دامنه‌ی قرآنی و روایی است که دامنه‌ی قرآنی آن مفاد ظاهری آیات و دامنه ی روایی آن مجموعه ی روایات تفسیری أهل بیت (علیهم السلام) از تفاسیر مأثور می باشدمهمترین یافته پژوهش آن است که قرآن کریم در این آیات به منظور سالم سازی انسان و جامعه، شاخص هایی چون ایمان، تقوی، عدالت و معروف را مطرح و بر اساس آن،ضمن تأکید بر گفتار و رفتار خردمندانه و خداپسندانه، حلال بودن درآمد ها و پاکیزگی در امور مختلف و تشریع حکیمانه و جامع نظام ارث که بر مصالح واقعی استوار است، حمایت جدی از حقوق مالی بانوان مانند حق مالکیت، پرداخت مهریه و ارث به عمل آورده، تعدد زوجات را محدود و مشروط می نماید و بر تأدیه حقوق اقشار آسیب پذیر مانند ایتام اصرار می ورزد و در این زمینه ها سنت های غلط جاهلی را طرد می نماید تا با دگرگونی در باور ها و ارزشها و منش های عصر بعثت، تحولی بنیادین در ابعاد مختلف حیات فردی و اجتماعی انسان پدید آورده، آن را مدیریت نماید.ضمناً در این پژوهش 116 روایت تفسیری مورد بهره برداری و گونه شناسی قرار گرفت که سازگاری و هماهنگی آن ها با خطوط کلی آموزه های قرآن کریم به دست آمد و با توجه به این که قرآن متن است و سنت شرح آن، نقش بی بدیل روایات در فرایند تفسیر این کتاب آسمانی نیز روشن گردید، وهم چنین احکام ودستورات بیان شده دراین آیات و روایات بر اساس حکمت بوده و اسلام بنیان جامعه انسانی را فقط بر عنصر عاطفی قرار نداده، بلکه بر مبنای زندگی عقلی بنا نهاده است، در نتیجه هدف اسلام از تشریح احکام ارث، مهریه، و تعدد زوجات رسیدن به صلاح عقلی در سنت های اجتماعی است؛ نه آنچه احساسات و عواطف محض دوست دارند.کلید واژه ها : تفسیر، روایت تفسیری، تفسیر روایی، اهل بیت، گونه ها،آموزه‎ها.

این پژوهش با موضوع تفسیر روایی سوره هود آیات 99ـ50 بر پایه روایاتاهل بیت (علیهم السلام) است که به شیوه کتابخانه ای و روش تحلیلی انجام گرفته است. هدف اصلی از آن ارائه تفسیری مبتنی بر روایات از این سوره و اهمیت بخشی به نقشی که روایات در فهممعانی و مقاصد و تفسیر قرآن می توانند ایفا نمایند می باشد. این پژوهش دارای دو دامنه‌ی قرآنی و روایی است که دامنه‌ی قرآنی آن مفاد ظاهری آیات و دامنه ی روایی آن مجموعه ی روایات تفسیری أهل بیت (علیهم السلام) از تفاسیر مأثور می باشد.این بخش از آیات سوره هود به بخشی از زندگی شش پیامبر الهی می پردازد. با توجه به تاریخی بودن مطالب طرح شده در این آیات غالب روایات، مربوط به این آیات، روایات تفسیری اند و به بیان زندگی این پیامبران و زندگی اقوام ایشان پرداخته اند. علاوه بر آن برخی روایات به بیان معانی الفاظ و برخی نیز به تأویل آیات یا تطبیق آیات بر مصادیق دیگری پرداخته اند. به طور کلی در این پژوهش 115 روایت مورد بررسی قرار گرفته است که 86 روایت تفسیری، 10 روایت تأویلی، هشت روایت تطبیقی، شش روایت معنا شناخت و پنج روایت نیز سوره شناخت هستند.از این آیات و روایات مربوط به آن نکات و عبرت هایی قابل برداشت است که در پنج عنوان کلی آموزه های اعتقادی، اخلاقی ـ تربیتی، اجتماعی ـ سیاسی، تاریخی و اقتصادی سامان یافته اند. در مجموع 322 آموزه استخراج شده است که از این بین، بیشترین آموزه های مربوط به این آیات، آموزه های اعتقادی است که به موضوعاتی از قبیل وحدانیت خداوند، ربوبیت الهی، شرک و کفرورزی به خداوند، توبه و استغفار پرداخته اند. پس از آن آموزه های تاریخی دارای بیشترین فراوانی می باشد.آموزه های اقتصادی هم کمترین تعداد را به خود اختصاص داده اند.از جمله مهم ترین نتایج به دست آمده در این پژوهش عبارت اند از: قطعی بودن نیاز تفسیر قرآن به روایات، تفسیری بودن أکثر روایات ذیل این دسته از آیات، هماهنگی بین مفاد ظاهری با مدلول روایات، پرداختن روایات به نکات تاریخی مربوط به زندگی اقوام و وجود نوعی همگونی میان نحوه عذاب این اقوام.کلیدواژه ها: تفسیر، روایات تفسیری، تفسیر روایی، تفسیر اثری، سوره هود، گونه ها، آموزه ها

چکیدهمعرفت به حقایق عالم پس ازمرگ بعد از شناخت خالق هستی بخش درمنطق وحی از اهمیت ویژه ای برخورداراست؛زیرا که آثار تربیتی مهمی در زندگی دنیایی انسان درپی دارد. یکی ازسوالات مهم دراین رابطه، آن است که آیا سیرتکامل یا انحطاط نفس آدمی با پایان یافتن حیات دنیوی،خاتمه می یابد یا چنین سیری در دوره ی حیات برزخی نیز استمرار دارد؟که می توان گفت براساس بسیاری ازآموزه های شریعت مقدس اسلام، سیرحرکت تکاملی یا تنازلی انسان، پس ازمرگ نیز ادامه دارد؛ این حقیقت ازآیات و روایات فراوانی قابل استنباط می باشد. ازاین رو پژوهش حاضر، موضوع تکامل وتنزّل نفس دربرزخ از منظر قرآن و روایات را، درپنج فصل، باروش اسنادی وتحلیل متنی، بررسی می نماید. ابتدا به بررسی موضوعنفس و روح وحقیقت انسان می پردازد وبا اثبات تجرّد و بقای روح انسانی پس ازمرگ، مسئله ی حیات برزخی و مسائل مربوط به عالم برزخ، ازدیدگاه عقل ونقل را، پیگیری می نماید. درادامه ، امکان وضرورت و چگونگی تکامل برزخی، وآیات وروایات دال برآن، وهمچنین لوازم ونتایج پذیرش تکامل برزخی، بررسی شده است. ودرفصل پایانی با اشاره به دیدگاههای اندیشمندان اسلامی ذیل این موضوع، به بیان اشکالات مطرح شده دراین رابطه وپاسخ و بررسی آنان، پرداخته می شود. وباحل اشکالات موجود، نتیجه گرفته می شود که تکامل برزخی از نظر قرآن وروایات امری مسلم و قطعی بوده وزمینه های ترقی و تکامل درعالم برزخ را باید دردنیا فراهم نمود؛ درواقع حرکت تکاملی انسان در جهان آخرت، دنباله ی همان حرکتی است که انسان در حیات دنیوی داشته است گرچه کیفیت تکامل درعوالم پس ازمرگ باتکامل دنیوی متفاوت می باشد. ازاین رودر برزخ، هم نتیجه اعمال هست و هم حرکت و تکامل. این تکامل برای فرد مومن، پاک شدن از آلودگی ها و خلاصی از رنگ ها و تعلقات در حد نظام برزخی است و برای شخص کافر و معاند، فرو رفتن بیش تر در ضلالت، عناد و طرد و دوری از خداوند در حد نظام برزخی خواهد بود.کلمات کلیدی: نفس، روح، تکامل، برزخ، حیات برزخی، قرآن، روایات.

یکی از موضوعاتی که در جهان اسلام، همواره مورد اختلاف بوده است، جایگاه امیرالمؤمنین علیه السلام و خاندان رسول‌اکرم صلی الله علیه و آله در شریعت اسلام است. در این میان، حدیث منزلت یکی از موارد راهگشا است، که البته میزان دلالت آن، از حیث اقلّ و اکثر، با اختلاف‌نظر مواجه گردیده است. حدّاقل دلالت آن، جانشینی امیرالمؤمنین علیه السلام برای رسول‌اکرم صلی الله علیه و آله در مدّت عدم حضور ایشان در مدینه به دلیل همراهی سپاهیان در جنگ تبوک است و حدّاکثر دلالت آن، نصب امیرالمؤمنین علیه السلام در بالاترین جایگاه شرعی پس از نبوّت و انحصار این جایگاه به شایستگان از نسل ایشان است. آنچه می‌تواند مؤیدی بر برداشت حدّاکثری از حدیث منزلت باشد، انطباق جایگاه امیرالمؤمنین علیه السلام در اسلام، بر جایگاه هارون در شریعت یهود است. هدف از این پژوهش، شناسایی مناصب شرعی هارون از دیدگاه متون مقدس یهود و بکارگیری آن به عنوان قرینه بر فهم دلالت حدیث منزلت است. نتایج این پژوهشِ کتابخانه‌ای، حاکی از انحصار مهم‌ترین منصب دینی یهود، پس از نبوّت، یعنی منصب «کهانت اعظم» در هارون و نسل او است. این منصب شامل اختیارات و وظایفی مشابه منصب امامت در شیعه است. قرائنی مانند صدور حدیث منزلت در شرایطی غیر از جنگ تبوک، وجود رابطه بین نسَب و منصب در اسلام و موارد دیگر، دلالت حدّاکثریِ حدیث منزلت را تقویت می‌کند.