آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله در پنج فصل با محوریت این سؤال ها تنظیم شده است: علل و عوامل اختلافات خانوادگی و شیوه های حل آن در متون اسلامی چیست؟ فصل اول به اهمیت، ضرورت، بیان مسئله، سؤال ها، اهداف و پیشینه تحقیق پرداخته است. فصل دوم به اهمیت و جایگاه خانواده در اسلام اختصاص دارد و مباحثی چون: تعریف خانواده، انواع خانواده و اهمیت و فلسفه تشکیل خانواده از دیدگاه اسلام را مورد بررسی قرار داده است. فصل سوم به بررسی عوامل بروز اختلافات خانوادگی (قبل و بعد از ازدواج) پرداخته است. در فصل چهارم به شیوه های حل اختلافات خانوادگی در متون اسلامی اشاره شده است؛ از جمله تشکیل خانواده بر اساس معیارهای مناسب، مدیریت صحیح در خانواده، ایجاد مودت و دوستی بین زن و شوهر، رعایت حقوق افراد خانواده و رعایت آداب معاشرت و اصول اخلاقی به عنوان پیشگیری از اختلافات خانوادگی. در فصل پنجم به جمع بندی، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات پرداخته شده است.

جایگاه همسر در نهاد خانواده، ملاک و معیارهای انتخابی همسر، مسائل حقوقی همسر از قبیل: اعطای نفقه، روابط جنسی، رعایت عدالت میان همسران، اداره خانواده و عواملی که در ثبات و استحکام خانواده دخالت دارند، از مسائلی است که دربارة همسران مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. جایگاه فرزند در نهاد خانواده و درک آنان، برنامه ریزی های مقدماتی و پیشگیرانه برای تضمین سلامتی آنان، تأمین نیازهای جسمی، روحی و روانی کودکان و برنامه های تربیتی و آموزشی، از موضوعاتی هستند که دربارة فرزندان بررسی شده است. تبیین جایگاه والدین، مسائل حقوقی آن ها، آثار خدمت به والدین، چگونگی برخورد پیشوایان با والدین و آسیب شناسی عدم توجه فرزندان به والدین، مسائلی هستند که در مورد والدین مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته و راهکارهای تحقیقاتی و عملی در هر یک از موارد ارائه شده است.

تربیت انسان از موضوعات مهم هر مکتب به شمار می رود و مکتب اسلام نیز عنایت ویژه ای به این موضوع دارد، به طوری که خداوند، پیامبران از جمله پیامبر گرامی اسلام را با کتاب تربیت (قرآن کریم) فرستاد و امامان معصوم^ را پس از پیامبر| تعیین کرد تا به این امر مهم پرداخته، روش های صحیح و عوامل مهم و مؤثر در تربیت را معرّفی کنند. تقوا یکی از مهم ترین عوامل تربیت است که در آیات و روایات، بسیار بر آن تأکید شده است. این رساله، مفهوم تقوا، مراتب، راه های کسب، موانع و آثار تربیتی تقوا را مورد بحث و بررسی قرار داده است. در این تحقیق به مراتبی چون: عام، خاص و اخص برای تقوا و موضوعاتی از قبیل: نگرش به آینده، توجه به علم و آگاهی خداوند نسبت به اعمال و رفتار انسان، پی بردن به این که تقوا برای دنیا نیز فایده دارد، افزایش معرفت به خدا، خودشناسی، تفکر، تدبر در قرآن، تدبر در گفتار و رفتار معصومان^، دعا، عبادت خداوند، روزه، اطاعت از خدا، محاسبه برای دست یابی به تقوا، شیطان، دنیاپرستی، پرگویی، خصومت و طمع پرداخته شده است.

یکی از عناصر مهم در نظام تربیت اسلامی مراحل تربیت است. مراحل تربیت زمینه‌ای است برای ارائه برنامه تربیتی به صورت تدریجی و بر اساس سیر رشد متربی و یا سیر دشواری محتوا و یا هر دو که به صورت منطقی ترسیم می‌شود تا هم مربی بتواند به راحتی محتوای تربیتی را برای متربیان ارائه کند و به سهولت به اهداف تربیتی خود دست یابد و هم متربیان بتوانند به سهولت محتوای تربیتی را دریافت کرده، به درجات عالی تربیتی دست یابند. مراحل تربیتی بر اساس مکاتب گوناگون تربیتی ممکن است متفاوت باشد. این مقاله مراحل تربیت اسلامی را با روش «توصیفی و تحلیلی» از متون اسلامی، به‌ویژه قرآن کریم و روایات معصومان بررسی کرده و آن را در چهار دوره مهم و هشت مرحله ارائه کرده است. این دوره‌های چهارگانه عبارتند است: تمهید، تربیت، تقویت و حفاظت و مراحل هشت‌گانه آن عبارتند از: 1. زمینه‌سازی، 2. پرورش یا تربیت جسم، 3. آموزش، 4. پیشه‌وری، 5. پرورش تفکر یا تعقل، 6. تجربه، 7. حمایت و تثبیت، 8. حفاظت.

از مهم‌ترین ابعاد تربیتی زیارت، که نقش بسزایی در رشد و ارتقای عاطفی و انگیزشی زائر ایفا کرده و زمینه‌ساز ایجاد کنش‌ها و رفتارهای بهنجار او را فراهم می‌آورد، تربیت عاطفی است که بازتاب این نوع از تحریک عواطف و انگیزش‌سازی را مي‌توان در زیارت‌نامه‌های معصومان علیها السلام پی‌گیری و مشاهده کرد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، کارکرد زیارت در رشد و ارتقای تربیت عاطفی زائر را در خلال بیانِ گونه‌های مختلف تربیت عاطفی، با بررسی دیدگاه اسلام و روان‌شناسی معرفی کرده، و به تحلیل آیات و احادیث و نیز یافته‌های علمی جدید در این زمینه در ضمن زیارت جامعۀ کبیره پرداخته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که زیارت به‌عنوان واقعیتی دینی با تحریک عواطف و ایجاد انگیزه، روح و روان فرد را مورد تأثیر قرار داده و زمینه را برای خَلق عواطف سالم، همچون آرامش، احساس امنیت، امیدآفرینی و همچنین مهار احساسات غلط و زدودن عواطف ناسالم همچون وابستگی‌های غلط و احساس تنهایی فراهم مي‌كند.

رذایل اخلاقی، صفاتی هستند که در زندگی فردی، اجتماعی، مادی و معنوی انسان نقش مؤثری دارند بنابراین بررسی و شناخت آن ها ضروری است. عجب، از جملة رذایلی است که نقش زیانباری در سرنوشت انسان دارد و از همین روی این رساله به بررسی آن از دیدگاه آیات و روایات پرداخته است؛ البته در این بررسی علاوه بر آیات و روایات، به گفتار بزرگان اخلاق نیز توجه شده است. عجب با تمام مراتب و ریشه هایش (جهل، غفلت، حب نفس، ضعف عقل و احساس حقارت) نکوهش گردیده و از گرفتار شدن به دام آن، به شدت نهی شده است؛ زیرا این خصلت ناپسند دارای پیامدهای شوم دنیوی و اخروی است که زمینة سقوط و هلاکت انسان را فراهم ساخته، او را به سر حد شرک و کفر می رساند. برای پیشگیری و درمان عجب، دو راه «شناختی» و «عملی» ذکر شده است. انسان در راه شناختی، حقیقت خویش را می شناسد و می یابد که وظیفة او فرمانبرداری از خدا است، همچنین به پروردگار خویش شناخت پیدا می کند و او را مالک همة موجودات می داند و این گونه شناخت را همواره در خود فعال و زنده نگه می دارد. انسان باید اسبابی را که زمینه ساز عجب است بشناسد و از پیدایش آن در وجود خویش جلوگیری بنماید. در راه عملی نیز انسان باید در برابر پروردگار خویش تسلیم شود و تنها خدا را در قلب خود جای دهد و تمام اعمال را برای رضای او انجام دهد تا خویشتن را از سقوط در دام خودپسندی و اسارت نفس نجات داده، زمینة صعودش را به قلة رفیع انسانیت فراهم کند.

هدف این مقاله بررسی مراحل تربیت اخلاقی کودک با تأکید بر منابع اسلامی است. مراحل تربیت اخلاقی کودک براساس روایات، به سه مرحله تقسیم می‌شود. برای این منظور، به‌روش توصیفی ـ تحلیلی، ارزش‌های اخلاقی قابل آموزش در هر مرحله از آیات، روایات و سیرة عملی معصومان استخراج و تبیین شد. یافته‌ها نشان از آن دارند که در هر مرحله از مراحل تربیت، با تأکید بر منابع دینی و با در نظر گرفتن سطح رشد ذهنی کودکان، امکان و ضرورت آموزش برخی ارزش‌های اخلاقی به آنان وجود دارد. در مرحلة زمینه‌ساز، عواملی مانند انتخاب همسر شایسته، نوع و کیفیت تغذیه و ارتباط سالم به‌صورت غیرمستقیم در تربیت اخلاقی کودک اثرگذارند و زمینه‌ساز شکل‌گیری صفات نیک در کودک خواهند شد. در مراحل دیگر، براساس منابع دینی به‌اقتضای ویژگی‌ها و نیازهای کودک، در هر مرحله صفات اخلاقی پسندیده‌ای مانند پرورش روحیة ظلم‌ستیزی، وفا به وعده، پرورش روحیة انفاق، پرورش راست‌گویی، رازداری، آموزش حیا و عفت‌ورزی، پرورش روحیة شکرگذاری و... آموزش داده می‌شود.

هدف غایی در تعلیم و تربیت اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. متخصصان تعلیم و تربیت اسلامی اهداف متفاوتی را به‌عنوان هدف غایی مطرح کرده‌اند؛ اهدافی چون قرب الی الله، حیات طیبه، خلیفة الله، فناء فی الله و رضوان الله را به‌عنوان هدف غایی تربیت اسلامی مطرح کرده‌اند، در حالی که هدف غایی یکی بیش نیست. سؤال این است که براساس آیات و روایات، هدف غایی تعلیم و تربیت اسلامی کدام یک از این اهداف است. این پژوهش با روش تحلیل و تفسیر آیات و روایات و دیدگاه علمای اخلاق درصدد بررسی هدف غایی تربیت از دیدگاه اسلامی است. نتایج تحقیق حاکی از این است که تعلیم و تربیت اسلامی تنها یک هدف غایی دارد و آن عبارتست از رضوان الله. موارد دیگر یا در طول این هدف هستند و یا از اهداف کلی تربیت اسلامی در ابعاد و حیطه‌های مختلف تربیت عبادی، دینی، اجتماعی و... هستند.