آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

دانش صحابه‌نگاری، یکی از حوزه‌های مهم معرفتی در میان علوم اسلامی، در کنار فقه و حدیث است که پیشینه‌‌ای بیش از ده قرن دارد و علمای جهان اسلام در طول این مدت، با عنایتی خاص که ناشی از تأثیر آن بر دیگر حوزههای معرفتی بوده است، بدان توجه نموده و با کوشش فراوان، با فراز و فرودهای این دانش، صدها کتاب درباره شناخت صحابه رسول‌اللهs تدوین کرده‌اند. ایرانیان در این بخش از دانش علوم اسلامی، چنان تلاشی داشته‌‌اند که نسبت به دیگر اقوام و ملت‌های اسلامی، سهم بسیار قابل توجهی را به خود اختصاص داده‌اند؛ تا جایی که برخی از صحابه‌نگاری‌های آنان، از منابع و مراجع اصلی دیگر صحابه‌نگاران به شمار می‌رود. آنان هم از جهت ساختار و هم از جهت محتوا، گام‌‌های مؤثری در پیشبرد این دانش برداشتند. این نوشتار، بیانی است مختصر از نقش و تلاش علمی ایرانیان در دانش صحابه‌نگاری. هدف این نوشتار، طرح مسئله، معرفی آثار مهم ایرانیان و نقش آنان در دانش صحابه‌نگاری است. بدیهی است که توضیح درباره همه تألیفات آنان، در این مقاله امکان ندارد. بنابراین، تنها برای نزدیک شدن به هدفی که دنبال می‌شود، پس از ارائه فهرستی از صحابه‌نگاری‌های ایرانیان، به معرفی و توضیح مختصری درباره اسامی برخی از صحابه‌نگاران مشهور ایرانی و کتاب‌های آنان ـ که تأثیر قابل توجهی بر صحابه‌نگاری‌های پس از خود داشته‌اند ـ پرداخته خواهد شد.

قم، کوفه و بغداد به عنوان کانونهای اصلی فعالیتهای علمی شیعیان در قرن دوم تا چهارم هجری، جایگاهی ویژه در مطالعات شیعه پژوهی دارند. اما «حوزه علمی اهواز» هم به عنوان یکی از مدارس مهم و کهن شیعه در ایران شایسته یادکرد است که به استناد منابع تاریخی، حدیثی و تراجم، نمایندگان قدرتمند و مشهوری در تاریخ فقه و حدیث شیعه داشته است. این مقاله بر آن است با نگاهی تاریخی و پس از مروری بر ریشه های تشیع اهواز، جایگاه حوزه علمی اهواز را در حفظ و گسترش مکتب اهل بیت(ع) از طریق واکاوی رابطه علمی بین قم و اهواز بنمایاند. این رابطه در قالب مهاجرت برخی علما از اهواز به قم و برعکس، مراودات علمی بین دو خاندان بزرگ «آل مهزیار اهوازی» و «اشعریان قمی» و حضور برخی از اصحاب و وکلای خاص امامان(ع) در این دو مرکز بروز یافته است.

در این نوشته در نظر داریم ضمن نمایاندن حساسیتهای شیخ مفید در طرح مباحث تاریخی، با الهام از آموزه های ایشان، تصویر روشنی از قالب تفکر و اندیشه های وی در گزینش، بررسی و نتیجه گیری موضوعات تاریخی ترسیم نماییم و نیز تلاشمان بر این بوده است تا بتوانیم تمامی موضوعات تاریخی مطرح شده در آثار شیخ مفید را، اگر چه به شکلی کوتاه، باز شناسیم که این کار را در قالب یک جدول سامان داده ایم. مهمترین اصول اندیشه ایشان، بویژه در تاریخ امامان علیهم السلام، بر پایه منصوص بودن امامت امامان علیهم السلام، حقانیت امامان علیهم السلام، عدم شایستگی کسانی که خلافت حضرت علی علیه السلام را غصب نمودند، اثبات امامت در نسل امام حسین علیه السلام و عصمت پیامبر صلی الله علیه و اله و امامان علیهم السلام استوار است که ما در این نوشته به شکل گسترده تری به بررسی آنها پرداخته ایم.