آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پنج‌گاهان اوستا دارای هفده سرود نيايشي بلند در ميان 72 هات يسن‌ها، همساني‌هاي درون‌مايه‌اي و زباني زيادي با يکديگر دارند. چکامه‌سراي هفده‌ نغمه گاهاني نزد بيشينه اوستاپژوهان و بنا بر گواهان تاريخي و متني، شخص زرتشت است و در نگرگاه برخي ديگر، انجمني از روحانيان کهن زرتشتي. در ميان جويندگاني که سرايش گاهان به زرتشت را پذيرفته‌اند، پيوند واپسين سرود (يسن 53) به گواهي ناهمساني با ديگر درون‌مايه‌هاي گاهاني، در بوته ترديد قرار گرفته و در نتيجه، شمار يسن‎هاي گاهانی را به شانزده سرود کاهيده است. اهميت اين گمانه خطير آنجا نمايان مي‌گردد که هم سبب جدايي يک سرود از همين شمار اندک سرودهاي گاهاني گشته و بي‌درنگ در برايندهاي پژوهش‌هاي گاهاني کنوني دگرگوني پديد مي‌آورد، و هم برخي پژوهشگران جديد اروپايي را واداشته است تا ادعاي اجماع در جدايي اين سرود کنند. اين ادعا حکايت از موج جديدي از پژوهشگران اوستايي و آهنگ ايشان بر شانزده‌گانه دانستن نغمه‌هاي اوستايي دارد. اين نوشته بر آن است تا به پشتوانه داده‌هاي کتابخانه‌اي، شش برگردان گونه‌گون از يسن 53 را سنجيده و سپس با رويکردي تحليلي ـ انتقادي، هم درستي اجماع ادعاشده را بررسي کند و هم عيار پيوند درون‌مايه‌اي يسن 53 را با ديگر يسن‌هاي گاهاني به‌دست آورد. برايندهاي اين پژوهش نشان مي‌دهد هنوز دلایل کافي از لحاظ ساختاري و زباني براي جدايي يسن 53 از مجموعه هفده‌گانه گاهان ارائه نشده و درون‌مايه متفاوت اين يسن نيز همساني‌هايي با ديگر بخش‌هاي اصيل گاهاني دارد.

در همة ادیان شخصیتی محوری و اسطوره‌ای وجود دارد. مطابق با نظریۀ کارکردگرایی، اسطوره رابطه‌ای با جامعه برقرار می‌کند که در ابعاد مختلف زندگی افراد جامعه تأثیرگذار است. اخلاق دینی، عبادات، آیین‌ها و سنت‌های فرهنگی و اجتماعی براساس وجود او شکل می‌گیرد و رابطه‌ای متقابل بین اسطوره و انسان برقرار می‌شود. این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل اسطورة اهوره‌مزدا و نقش او در شکل‌گیری اخلاق دینی زرتشتی و تحلیل رابطۀ بین انسان و اهوره‌مزدا براساس نظریۀ کارکردگرایی انجام گرفته است. اهمیت مطالعه و پژوهش در خصوص اسطورۀ اهوره‌مزدا و رابطۀ آن با انسان براساس نظریۀ کارکردگرایی این است که اسطورۀ اهوره‌مزدا در زندگی دینی، اجتماعی و فردی زرتشتیان کارکردی هویت‌ساز دارد. طبق جهان‌بینی زرتشتی و همکاری انسان با اهوره‌مزدا سه نوع رابطۀ وجودشناختی، معرفت‌شناختی و فرجام‌شناختی بین انسان و اهوره‌مزدا شکل می‌گیرد. پرسش این است که کارکرد و نقش اسطورۀ اهوره‌مزدا در زندگی اجتماعی، دینی و فردی زرتشتیان چیست و نظریۀ کارکردگرایی چگونه می‌تواند این نقش را بررسی و تبیین کند؟ این مقاله با استفاده از روش توصیفی_تحلیلی و بر پایۀ منابع کتابخانه‌ای و نوع تاریخی به بررسی و تحلیل رابطۀ انسان و اهورامزدا براساس نظریۀ کارکردگرایی پرداخته است. برخی یافته‌های پژوهش بیانگر این است که اسطوره‌ها نمی‌توانند به آیین‌ها تبدیل شوند و سبب شکل‌گیری اخلاق دینی، هویت اجتماعی و فردی و سنت‌ها در جامعه شوند.

ترسیم جهان آرمانی و مؤلفه‌های دست‌یابی به آن همواره یکی از پرسش‌های اساسی بشر است. در این میان اندیشه سیاسی کنفوسیوس و جهان آرمانی‌اش در چین باستان جایگاه ویژه‌ای دارد. وی شکل‌گیری جامعه آرمانی را این‌گونه میسر می‌داند که اصول اخلاقی و عمل به اصل لی، حکمرانی حاکم حکیم و اصلاح نام‌ها در آن انجام پذیرد. او معتقد است آرمان‌شهر در چین با الگوبرداری از دوران طلایی و اسطوره‌ای چین باستان و آموزش فضیلت‌های اخلاقی به حاکمان و الگو قراردادن آنها برای جامعه محقق خواهد شد. در این پژوهش می‌کوشیم با رویکردی تحلیلی و نظری مؤلفه‌های سیاسی و نظریه آرمان‌شهر در آیین کنفوسیوس را بررسی کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که: روش و برنامه کنفوسیوس برای رسیدن به آرمان‌شهر چیست؟

حکیمان و فیلسوفان همواره دربارۀ آرمان‌شهر و مؤلفه‌های آن بحث می‌کرده‌اند. از دغدغه‌های اساسی آرمان‌شهر این بود که جامعۀ آرمانی چه مؤلفه‌هایی دارد و چه اقداماتی باید از طرف شهریاران و شهروندان صورت گیرد تا گذاری از وضع موجود به وضع مطلوب صورت گیرد. در بین حکیمان و فیلسوفان، زرتشت و کنفوسیوس به فراخور زمان، موقعیت، مبانی سیاسی، اخلاقی و دینی دربارۀ آرمان‌شهر بحث می‌کرده‌اند. مؤلفه‌های آرمان‌شهر زرتشتی خرد، اشه و قدرت شهریاری و مؤلفه‌های آرمان‌شهر کنفوسیوسی تربیت و پرورش الگوهای اخلاقی، حکومت حاکم - حکیم، رعایت اصل لی و اصلاح عناوین است. آرمان‌شهر زرتشتی و کنفوسیوسی در شکل‌گیری تدریجی، جایگاه شهریار، اشه و هماهنگی، بایسته‌های شاهی، عدالت شاه آرمانی و اصلاح عناوین، رابطۀ مردم و حکومت و جایگاه انسان در جامعۀ آرمانی وجه اشتراک دارند و در منشأ و منبع قدرت شهریار، موروثی‌بودن پادشاهی، کارکرد نظام طبقاتی و اصلاح عناوین و روش نهادینه‌کردن فضیلت‌های اخلاقی در جامعه با یکدیگر تفاوت دارند. این پژوهش بر آن است تا با رویکردی تحلیلی و نظری و با هدف مقایسۀ آرمان‌شهر و مؤلفه‌های آن بین دین زرتشت و آیین کنفوسیوس به این سؤال پاسخ دهد که وجوه اشتراک آرمان‌شهر زرتشتی و آرمان‌شهر کنفوسیوسی چیست.

صوفیان و عارفان مسلمان، گفتارها و سخنانی از خود به جای گذاشته‌اند که جنجال‌آفرین و پرمسئله بوده است؛ زیرا حداقل در ظاهر مخالف دین و درک آدمی قلمداد می‌شده است. روزبهان بقلی شیرازی نیز با نگارش کتاب شرح شطحیات، در تاویل و توجیه آن دسته از اقاویل و سخنان صوفیه که خارج از حد معروف بوده، کوشیده است. در این نوشتار ضمن پرداختن به معنا و تاریخچه "شطح"، شطحیات ابوالحسین مزین و ابوالقاسم نصرآبادی؛ دو تن از صوفیان کتاب مذکور به دلیل اهمیت محتوا مورد بررسی قرار گرفته است. محتوای شطحیات این دو تن، شامل مباحثی در باب عبودیت، ربوبیت و استغفار می‌باشد که از چالشی‌ترین موضوعات حوزه‌ی عرفان و تصوف است. این موارد در سنجه‌ی آیات قرآن و روایات به شیوه توصیفی و با روش کتابخانه‌ای واکاوی شده و میزان نزدیکی و دوری این معتقدات با سیره‌ی اهل بیت (ع) تعیین گشته است. که در نتیجه تعارض شدید آنها با هم آشکار گردید.

مبانی نظری عرفان عاشقانه، ابعادی معرفتی است که به شناخت حقیقت و جایگاه عشق، به‌عنوان مقوله‌ای هستی‌شناختی می‌پردازد و نتیجة آن، در راستای سیر و سلوکی که محوریت آن بر عشق است، افزایش معرفت به حقانیت هستی است. يكي از آثاری که می‌توان عرفان عاشقانه را در محدودة وسیعی از آن مشاهده کرد، کتاب بهگود گیتاست. از آنجا که اين اثر تلفیقی از عقايد ودايی، تعالیم اوپانیشادی و مفهوم یوگاست و نیز تحت تأثیر هجوم عقايد و باورهای آریايی به سرزمینشان قرار گرفته است؛ بااين‌حال می‌توان رگه‌هایی از عرفان عاشقانة اسلامی را به‌نیکی در آن مشاهده کرد. در این مقاله به تطبیق عرفانه‌های عاشقانة این کتاب و لمعات عراقی (از کتب عرفان عاشقانه) پرداخته شده است. با عنایت به بررسی صورت‌گرفته، افزون بر تشابهاتی که می‌توان ميان این دو اثر در باب مؤلفه‌ها و مشخصه‌های مراتب سیر و سلوک (طلب، عشق و...) مشاهده کرد، تمایزاتی نيز ديده مي‌شود؛ همچون عدم رسیدن به بقای بالله (ایشوره) و تنها خلاصی پوروشه از اسارت جسم بر اساس مکتب يوگه؛ نمادين بودن براهمن و موکشه از حضرت حق و وحدت وجود با آن و...؛ و نیز جایگاه عشق و راه‌های رسیدن به آن و چگونگی و بررسی راهکارهای آن.