آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر بررسی حدود و ثغور تبعیت از حاکم در فقه امامیه است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که در فقه امامیه، اطاعت از حاکم واجد شرایط که حق امر و نهی دارد، لازم شمرده شده و خروج علیه حاکم را جائز ندانسته‌اند. اطاعت از حاکمِ فاقد شرایط «اطاعت از طاغوت» است. از این‌رو در فلسفه سیاسی، شخص فاقد صلاحیت، حتی با رضایت مردم نیز نمی‌تواند در رأس قدرت باقی بماند. چرا که در فرهنگ اسلامی، چنین فردی مصداق «طاغوت» است که نه حقی در اعمال ولایت بر مردم دارد و نه مردم مُجاز به اطاعت از او هستند و عدم شایستگی چنین حاکمی برای احراز حکومت و اجرای عدالت سبب می‌شود که حق حاکمیت و ولایت، از حاکم سلب شده و حق تصرّف در شئون جامعه را نداشته باشد و طبعاً اطاعت از او نیز واجب نخواهد بود.

عوامل موفقیت علویان تبرستان در تشکیل حکومت و تداوم تفکر شیعی در شمال ایران موضوع این نوشتار است. مسائل اصلی این پژوهش عبارت‌اند از: تبیین واژه «امام‌زاده» و فهم صحیح و دقیق آن و جایگاه حقیقی امام‌زادگان، اعتقاد به شیعه‌بودن علویان تبرستان و حدود و ثغور جغرافیایی شمال ایران که در شکل‌گیری حکومت شیعی در این منطقه اثرگذار بوده است. عوامل پیروزی و موفقیت علویان تبرستان از کاربردی‌ترین مباحثی است که باید بدان توجه شود تا بتوان درباره تداوم تفکر شیعی در منطقه شمال ایران تأمل کرد. در این پژوهش، این موضوع با رویکرد توصیفی‌تحلیلی بررسی می‌شود.

شیعیان عمان کلیتی واحد نیستند؛ برخی بلوچ، برخی خوجه، برخی بحرینی و شماری نیز عرب عمانی هستند. در هر کدام از این گروه‌ها شخصیت، هویت و تفکر جمعی خاصی ‌مشاهده می‌شود که همین امر سطوح متفاوتی از ادغام در جامعه میزبان را برای آنها رقم زده است؛ به این معنا که هرگونه تلاشی برای تقریب و نزدیک‌کردن مناسبات شیعیان عمان با دیگر مذاهب در گام اول مستلزم بر تمرکز خود شیعیان برای حذف مانع و چالش‌های موجود بین آنهاست. محدودیت‌های قانونی و ساختاری و استفاده حکومت از آنها برای مقابله با تحرکات و فعالیت‌های جدید، چالشی دیگر در این‌باره است. افزون بر آن هرگونه تلاش برای ساماندهی شیعیان عمان، ممکن است حساسیت حکومت عمان را برانگیزد که روابط حسنه‌ای با جمهوری اسلامی دارد. این پژوهش با استفاده از دو روش مطالعۀ کتابخانه‌ای و مصاحبه با یکی از کارشناسان ارشد مسائل عمان، به بررسی بیشتر جوانب حضور شیعیان در جامعه عمان می‌پردازد و رابطه آنها را با اباضیه بررسی می‌کند که بیشتر جامعه عمان را تشکیل می‌دهند، نظام حکومتی عمان را در اختیار دارند و اشتراک‌های بسیاری نیز با شیعیان دارند. این نوشتار اباضیه عمان را گزینه مناسب تقریب و دارای قابلیت‌های لازم برای دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی در نظر می‌گیرد.

استغاثه به پیامبر اسلام6 و اولیای الهی از اعتقادات مسلمانان است. اغلب مسلمانان در مشکلات و گرفتاری­ها به اولیای الهی استغاثه نموده و از ایشان طلب کمک می­کنند؛ در این بین، وهابیت این عملِ مسلمانان را شرک دانسته و به شدت با آن مقابله می­کند. وهابی­ها برای مشروعیت­بخشی بر ادعای خود، در تکفیر و مشرک خواندن مسلمانانی که استغاثه به اولیای الهی دارند، به آیاتی مانند آیه 5 سوره احقاف استناد داشته و با تکیه بر این آیه، عمل مسلمانان را به رفتار مشرکان تشبیه کرده و به­واسطه آن، مسلمانان را مشرک می­دانند؛ در حالی­که با بررسی این آیه و آیات مشابه به­دست می­آید که بین عملکرد مشرکان و مسلمانانی که استغاثه به اولیای الهی دارند، اختلاف زیادی وجود دارد؛ از سویی دیگر، برداشت نادرستی که وهابی­ها ذیل آیه شریفه دارند، برداشتی انحصاری است که مفسران بزرگ فریقین، چنین فهمی از این آیه شریفه ندارند؛ افزون بر اینکه استغاثه مسلمانان به اولیای الهی مسئله­ای است که در سیره سلف بوده و ایشان نیز در مواردی، از اولیا، طلب حاجت می­نمودند.

گروه تروریستی و تکفیری داعش، بیشترین تاثیرپذیری را از آموزه­های وهابیت و به­خصوص، تفکرات محمد بن عبدالوهاب در تکفیر مسلمانان دارد. داعش و وهابیت با یک منشور و با یک بهانه که نواقض الاسلام محمد بن عبدالوهاب می­باشد، مسلمانان را تکفیر می­کنند. داعش شبیه­­ترین گروه به دوره اول وهابیت می­باشد و داعشی­ها، خودشان را شبیه­ترین فرد به محمد بن عبدالوهاب و شاگردانش می­دانند. هر کس هفته­نامه النبأ (ارگان رسمی داعش) را نیز مطالعه کند، پی به این موضوع می­برد. حسن فرحان مالکی در کتاب جذور داعش، ریشه تفکر داعش را تفکرات محمد بن عبدالوهاب می­داند.[1] در تحقیق پیش­رو، به روش توصیفی – تحلیلی، به بررسی تاثیرپذیری داعش از وهابیت می­پردازیم. [1]. مولف در این کتاب، فتاوای علمای وهابیت را زمینه­ساز ظهور جریان­های تندرو و افراطی مانند داعش و ریشه افراط و تندروی آنها در تکفیر مسلمانان می­داند.

متکلمان ماتریدیه و سلفیه در تبیین گزاره‌های کلامی مبانی خاصی دارند که آشنایی با آن در بررسی و روشن‌سازی آموزه‌های اعتقادی دو مکتب امری لازم به شمار می‌آید. در این جستار، تلاش کرده‌ایم با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، اندیشه‌های متکلمان ماتریدیه و سلفیه را با استفاده از منابع دسته اول آنان واکاوی کنیم. براساس نتایج پژوهش حاضر، ماتریدیان در تبیین و نظام‌مندسازی مباحث کلامی از مبانی عقلی و نقل معتبر استفاده می‌کنند و عقل را به درک حسن و قبح ذاتی افعال مستقل می‌دانند. آنان در بحث نبوت و حسن عدالت و قبح ستم به استقلال ادراکات عقلی تأکید ورزیده و تبیین گزاره‌های کلامی را مبتنی بر حسن و قبح عقلی دانسته‌اند. از دیگر مبانی کلامی ماتریدیان، تأویل و تفویض در بحث صفات الهی است. آنان اخبار آحاد را در مباحث کلامی حجت نمی‌دانند و معتقد به وجود مجاز در متون دینی‌اند. رویکرد سلفیان در باب حسن و قبح عقلی یکسان نیست و البانی آن را شرعی دانسته؛ اما ابن‌تیمیه معتقد به حسن و قبح عقلی شده و بااین‌حال دیدگاه ماتریدیان را که آن را ذاتی اشیا و اشاعره که آن را شرعی تلقی کرده‌اند، نفی می‌کند و نظریه‌اش را برتر از اندیشۀ آنان می‌داند. وی درک حسن و قبح افعال را گاه با عقل و در مواردی با شرع و گاه نیز از هر دو دانسته است. از دیگر مبانی اعتقادی سلفیان حجیت فهم سلف، احادیث آحاد و نفی تأویل و انکار مجاز در متون دینی است. آنان تأویل را حقیقت شیء خارجی معنا می‌کنند و تقسیم الفاظ به حقیقت و مجاز را بدعت در دین می‌دانند که پس از قرون فاضله، متکلمان پدید آورده‌اند.

هدف پژوهش حاضر بررسی تدابیر قدرت‌های سیاسی برای حفظ و توسعه خود و تبیین الگوهای اسلام و قرآن کریم در این زمینه بود. در این راستا، تدابیر رهبران الهی در جامعه دینی در قالب قدرت سیاسی و اجتماعی گزاره‌های قرآنی مربوط به آنها با روش توصیفی - تحلیلی بررسی شد. نتایج حاکی از آن است که به نظر می‌رسد کلام وحی و سیره انبیاء الهی راهکارهایی از جمله استقامت و پایداری، بهره‌گیری از توان علمی، مشورت با صاحب‌نظران و جامعه و دوری از روش‌های غیر اخلاقی و انسانی به جامعه ارائه می‌نمایند و جامعه و افراد حقیقی و حقوقی تاثیرگذار می‌توانند از مستندات و روش‌های وحیانی همچون ایجاد جذابیت و گسترش نفوذ موثر در قدرت سیاسی بهره‌مند شوند. رهبران الهی نیز با توجه به فرمول و نمودار قدرت، از مراتب قدرت بهره لازم را برده و با رفتار سیاسی به عنوان منبع قدرت و تعقل به عنوان ظرفیت قدرت و تدبیر به عنوان تأثیر قدرت مدیریت خود را کامل نموده‌ و در نهایت اقدام به تدبیر و اصلاح جامعه می‌نمودند. با توجه به ماندگاری قدرت بالای تغییر در محیط پیرامونی، خود را به عنوان بهترین الگو برای بشریت معرفی کرده‌اند. بنابراین، می‌توان از روش رهبران الهی به عنوان الگوی اسلامی و دینی برای مدیریت جامعه خود بهره گرفت.