آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

محمد عابد الجابری (1936-2010) از اندیشمندان معاصر عرب است که سهمی ویژه در تحول فهم و برداشت از تاریخ اسلام دارد. شیعه‌شناسی جابری حاصل پژوهش‌هایش درباره تشیع است که در آثار او پراکنده است. این نوشتار در صدد پاسخ به این پرسش اصلی است که: شاخص‌های ارتباط میان تشیع و تصوف از دیدگاه جابری چیست؟ هدف پژوهش حاضر بیان دیدگاه جابری درباره یکی‌بودن عوامل پیدایش تشیع و تصوف، و نیز یکی‌بودن آموزه‌های تشیع و تصوف است. در ادامه به نقد دیدگاه جابری می‌پردازیم. روش پژوهش حاضر توصیف دیدگاه جابری در زمینه ارتباط تشیع و تصوف است و با تحلیل دیدگاه او به نقد دیدگاهش خواهیم پرداخت. جابری تشیع را ناقص شناخته و دیدگاهی هم که در این زمینه مطرح می‌کند ناقص است. وی برای یکی‌بودن این دو جریان فکری شاخص‌هایی برمی‌شمرد، اما این شاخص‌ها برای اثبات مدعای یکی‌بودن کافی نیست. بنابراین، نقدهای جدی بر شناخت جابری از تشیع و تصوف وارد است.

در قالب پی دی اف

ابان بن تغلب از اصحاب جلیل القدر امام باقر و امام صادق(ع) است که منابع فریقین او را به نیکویی ستوده اند. برآیند داده های تاریخی نشان می دهد که وی بیش از همه به فقه اهتمام داشته است. با این همه، نوشتار حاضر تلاش نموده با رویکرد تحلیلی، نشان دهد که وی علاوه بر تفقه، در دانش کلام نیز تخصص داشته و به خوبی آن را به کار می بسته است؛ این مهم با بررسی اتکای او به منبع وحیانی در تبیین دقیق مبانی فکری شیعه و دفاع از آموزه های آن، توانمندی در پاسخگویی به پرسش های شیعه و غیر آن، مواجهه صحیح با شبهات، حجم زیادی از روایت های اعتقادی صورت می گیرد تا در انجام، دغدغه های کلامی او را به نظاره بگذارد.

فهم بنیادهای فکری یک اندیشه، کلید فهم آن است. «Tradition / سنت» محوریترین اصل فکری مکتباندیشگی سنت گرایی است. به نظر میرسد این اصل به نحو روشن و خالی از تعقید، دست کم به زبان فارسی، بیان نشده و ازاین رو نیازمند ایضاحی کامل است و این جستار بدین منظور انجام شده است. عنصر اصلی در معنای لغوی «tradition» انتقال و در معنای لغوی سنت، راه و روش است؛ اما انتقال و روش با هم ملازم اند؛ زیرا سنت به لحاظ عرفی، راه و روش یا آداب و عاداتی است که در یک اجتماع نسل به نسلانتقال یافته، از آنها پیروی میشود. با بررسی آثار مختلف سنت گرایانمیتوان چهار معنا برای «Tradition / سنت»یافت: حقایق الوهی مطلق بیصورت و فرازمان و نیز تعین و تجسم صوری آن حقایق در آموزه ها، آیین ها، شعایر، مناسک، نمادها و اسطوره ها که در طول زمان انتقال مییابند تا در دسترس نسل های متمادی بشری قرار گیرند. نفس فرآیند زنده و پویای انتقال سنت و طریق و مجرای خاص آن، دو معنای دیگر سنت در نظر سنت گرایان است.

«تشیع علوی و صفوی»، نظریه‌ای است که در دهه چهل شمسی توسط دکتر علی شریعتی در حسینیه‌ی ارشاد طرح شد و مباحث، نقدها و حتی تنش‌های قابل توجهی را برانگیخت. این نظریه در سال 1351 تحت نظر وی در قالب کتابی با همین عنوان تدوین و به چاپ رسید. اینک، پس از گذشت نزدیک به پنج دهه، فراتر از میزان دلبستگی، نوع ارزش‌گذاری و نقدهای سلبی و ایجابی وارد به این نظریه و سایر آراء شریعتی، از یک واقعیت نمی‌توان چشم پوشید؛ این نظریه و برخی دیگر از نظریات اجتماعی بومی در یک صد سال اخیر، بخش مهمی از میراث فکری، حافظه‌ی جمعی و سنت علمی مطالعات اجتماعی دین در ایران هستند. سنت، گنجینه‌ای ارزشمند است که غفلت، نفی یا پذیرش بی‌چون و چرای آن، جامعه و اندیشمندان ما را از اندیشه‌ورزی مؤثر و انباشتی بازخواهد داشت. سنت فکری ما، نیازمند بازگشتی قدرشناسانه و در عین حال، منتقدانه است.کتاب تشیع علوی وتشیع صفوی با روشی تحلیلی به مقایسه بین شیعه راستین که نماینده آن اندیشه و عمل امامان شیعه با محوریت امام علی (علیه السلام) است با نوع دیگری از تشیع که از نظر نویسنده، صفویه نماینده و مظهر بارز آن است می‌پردازد .نویسنده با تعریف و تبیین این دونوع تشیع و ترسیم ملاکات هریک، بدون لحاظ تأخر تاریخی صفویه، معتقد است که این دو نوع از تشیع به طور معمول در هر عصری موجود بوده اگرچه ظهور کامل آن مربوط به عصر صفویه و پس از آن است. ایشان عقائد خاصی در خصوص؛ عصمت، وصایت، ولایت، امامت، عدل، تقیه، غیبت، شفاعت، اجتهاد، دعا و تقلید را در هردو نوع اندیشه ارزیابی می‌کند. در این نظریه این دو نوع تشیع در هر دو ساحت تفکر و عمل، بررسی و مقایسه می‌شوند. در این پایان نامه به گزارش و بررسی این دیدگاه معروف دکتر شریعتی پرداخته می‌شود. تحقیق حاضر از دو بخش اصلی تشکیل می‌شود؛ بخش اول ارائه گزارشی دقیق و ساختارمند از محتوای کتاب و بخش دوم تحلیل و بررسی این محتوا است که نگارنده به روش، مستندات، تطبیق مصادیق، راستی آزمایی نسبت‌های تاریخی، نقاط قوت و ضعف و دست آخر به ارزیابی سستی یا اتقان محتوای کلی کتاب که همان نظریه‌ی تشیع صفوی و علوی است پرداخته شده است. آنچه که تلاش نگارنده در این پژوهش بوده آن است که تعریف دقیق‌تری از فهم تشیع علوی و تشیع صفوی از منظر دکتر شریعتی ارائه نماید و حاصل آن این است که دیدگاه تشیع علوی و تشیع صفوی با توجه به این که دیدگاهی است مبتکرانه که حاکی از ذهن خلاق طراح آن است اما بیشتر مبتنی بر جنبه‌های انقلابی و احساسی است تا جنبه‌های علمی و همچنین برخی ادعاها و نسبت‌ها یا بدون ارجاع‌اند و یا به استنادات و ارجاعات ضعیف مبتلا می‌باشند. ضمن آن که در بسیاری از موارد به تعمیم‌های نادرست و نسبت‌های ناصواب دچار می‌باشد.