آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هلال شیعی مفهومی است که در سال های اخیر اعراب حوزه خلیج فارس، به ویژه عربستان سعودی و غربی ها مرتب آن را تکرار می کنند و به تازگی برخی شیعیان و ایرانیان نیز، این مفهوم را به کار می برند. ظهور یک مفهوم نو در منطقه خاورمیانه و مفهوم سازی درباره تشیع که در سرنوشت شیعیان و ایران که بزرگ ترین کشور شیعی تاثیرگذار محسوب می شود، هر پژوهشگری را به تفکر وامی دارد؛ از این رو، تامل درباره چیستیِ هلال شیعی و عوامل پیدایی آن و تاثیرش بر جایگاه جمهوری اسلامی ایران و شیعیان منطقه جزء ضرورت های تحقیق در موضوع هلال شیعی است. بنابراین، نگارندگان در مقاله حاضر به دنبال پاسخ گویی به این سوال اساسی اند که: انرژی با تاکید بر نفت، چه نقش ژئوپلیتیکی در پیدایی هلال شیعی دارد؟ (سوال) نیاز امریکا برای مشروعیت بخشی به حضورش در منطقه و کنترل منابع نفتی سبب مفهوم سازی و پیدایی هلال شیعی شده است. (فرضیه) این مقاله در دستیابی به جایگاه انرژی در مفهوم سازی هلال شیعه است. (هدف) پاسخ به سوال و نیل به هدف مقاله، با جمع آوری داده ها از طریق کتابخانه ای، اسنادی و به شیوه تحلیلی- تبیینی میسر است (روش) که حاصل آن، دسترسی به نتایجی چون: کشف موقعیتی جدید برای شیعه، استعماری بودن مفهوم هلال شیعی و هویداسازی نقش نفت در خلق یک مفهوم ژئوپلتیکی است. (یافته)

پژوهش حاضر درصدد است با واکاوی اندیشه امام خمینی به عنوان بنیان‌گذار انقلاب اسلامی ایران، مقام معظم رهبری و قانون اساسی که نشان‌دهنده رویکرد نظام جمهوری اسلامی در اداره جامعه است، و با استفاده از نظریه محرومیت نسبی تد رابرت گر[1]، شاخصه‌های کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران (به ویژه در دهه 90) در عرصه ثبات سیاسی را مورد بررسی قرار دهد. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است و نتایج نشان داد که هرچند نظام جمهوری اسلامی، مبتنی‌بر مبانی اسلام و اندیشه امام خمینی و مقام معظم رهبری بوده، و در آن، شاخصه‌های عدالت، رفاه اجتماعی، آزادی، مشارکت سیاسی و امنیت، به عنوان مهم‌ترین شاخصه‌های کارآمدی همواره مورد تأکید است؛ ولی در مرحله عمل با توجه به بی‌ثباتی‌های اواخر دهه 90، نشانه‌هایی از ضعف کارآمدی و نارضایتی مردم وجود دارد. احساس محرومیت نسبی مهم‌ترین عامل نارضایتی مردم بوده و تنها راه جلوگیری از اعتراضات مردم و برقراری ثبات سیاسی و کارآمدی نظام، افزایش رضایت‌‌مندی عمومی است. این احساس محرومیت می‌‌تواند ناشی از عوامل مختلفی چون فقدان رفاه اجتماعی، عدم مشارکت سیاسی، عدم امنیت، آزادی و نظایر آن باشد. در مکتب سیاسی امام خمینی و مقام معظم رهبری، خواست مردم تعیین‌کننده است. آنان همواره بر ایجاد عدالت، آزادی، امنیت، رفاه اجتماعی متناسب با شأن انسانی افراد جامعه، فراهم کردن زمینه مشارکت سیاسی مردم، عدم تبعیض و پذیرش انتقاد به عنوان وظایف دولت تأکید کرده‌اند. در همین راستا، هدف امام خمینی صرفاً مبارزه با نظام شاهنشاهی و برقراری حکومت اسلامی نبود، بلکه تشکیل حکومت وسیله است و هدف از برپایی آن، اجرای احکام اسلامی و حل مشکلات مردم است که به‌تبع، موجب رضایت‌‌مندی مردم خواهد شد.

از دیدگاه نهج البلاغه، انسان دارای سه مرتبه و نشئه وجودی است؛ نشئه روحانی و عقلی، برزخی و قلبی و دنیایی و مادی. بر این اساس، انسان، در سه دنیای مادی و ظاهری که همین عالم دنیاست، و نشئه نفس انسانی که شامل قوای ظاهری و باطنی اوست و نشئه ای غیبی که روح او را پوشش می دهد، زندگی می کند. در مقاله حاضر شاخص های زندگی مؤمنانه در عرصه زندگی عقلانی، اخلاقی و رفتاری براساس خطبه همام تبیین می شود. زندگی و حیات عقلی انسان مؤمن مبتنی بر توحید است که نگاهی قدسی و معنوی به مؤمن می بخشد. سبک زندگی اخلاقی اتصاف به جنود عقل و پیراستگی از جنود جهل دارد و در سبک زندگی ظاهری و رفتاری، آنچه از مؤمن بروز و ظهور دارد، انجام دستورات فقهی و شرعی است.

بی تردید، دگرگونی، توسعه و رشد در هر جامعه ای بر مبنای الگو، معیار و منبعی مطابق با مبانی اعتقادی آن جامعه رخ می هد. بعد از جنگ جهانی دوم تا به امروز، اندیشمندان غربی در پی آن بودند که الگوی توسعه سیاسی مطابق با مبانی و نظریه های خود را در دنیا ترویج کنند تا راه نفوذشان در مناطق گوناگون هموار شود. با این حال، تحقق جامعه مهدوی طبق وعده الهی، این معادلات را بر هم خواهد زد و الگوی متمایزی از توسعه سیاسی ظهور خواهد کرد.این نوشتار در پی تطبیق الگوی توسعه سیاسی ساموئل هانتینگتون (به عنوان یکی از آخرین الگوهای غربی) با الگوی رشد سیاسی جامعه مهدوی (برگرفته از آیات و روایات) است تا ویژگی های هر یک را به طور مقایسه ای بیان دارد. هر یک از این الگوها، بر پایه سه محور، شامل مبانی انسان شناسی، مؤلفه های توسعه سیاسی و روش تحقق توسعه یافتگی سیاسی استوار است که تمایزهای آنها در متن نوشتار ذکر گردیده است.

این تحقیق در پی پاسخ به این سوال است که الگوی توسعه سیاسی از منظر امام خمینی چیست؟ فرضیه نوشتار این است که حضرت امام (ره)، در پی بیان الگوی توسعه سیاسی متعالیه در برابر الگوی توسعه سیاسی متدانیه (دنیاگرا) غربی است. از منظر ایشان هدف غایی توسعه سیاسی، صرفا اصالت لذت و دنیاگرایی نیست، بلکه هدف اصلی توسعه با هدف زندگی انسان که تحقق مکتب توحید است گره خورده. الگوی غربی به دنبال ایجاد توسعه سیاسی دنیاگرا با حذف سنت، مذهب و تحقق توسعه انسان محور و نفی خدا محوری با ویژگی های سکولار است. اما امام خمینی (ره) به دنبال تحقق توسعه سیاسی متعالی، با محوریت خدا در نظام سیاسی است و در صدر اهداف توسعه سیاسی، تحقق مکتب الوهیت و ایده توحید را مطرح می کند.

در سده اخیر، متفکران بزرگی را می توان یافت که برای تحقق آرمان تشکیل امت واحده و تمدن اسلامی زحمات و مشقات فراوانی را متحمل شدند. پرسش این تحقیق آن است که ارکان شکل گیری امت واحده اسلامی از نظر امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری به عنوان دو رهبر مهم ترین و بزرگ ترین انقلاب که پسوند «اسلامی» را هم به همراه دارد، چیست؟ برای پاسخ به این مساله به سراغ آثار و مکتوبات امام و رهبری رفتیم و با چارچوب نظری برآمده از آثار حضرت امام به واکاوی اندیشه آنان پرداختیم. دین، عقلانیت، علم و اخلاق از دیدگاه امام و مقام معظم رهبری به عنوان ارکان چهارگانه تشکیل امت واحده و تمدن اسلامی هستند.

هدف پژوهش حاضر شناسایی جایگاه عقلانیت به‌عنوان یکی از ارکان شکل‌گیری تمدن نوین‌ اسلامی در تحقق مراحل پنج‌گانه این تمدن در اندیشه امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای بود. در این راستا، مطالب مکتوب امام خمینی، خصوصاً در کتاب‌های شرح حدیث جنود عقل و جهل، شرح چهل حدیث و بیانات ایشان در صحیفه امام و همچنین بیانات مقام معظم رهبری در طول سال‌های رهبری و زعامت ایشان مورد واکاوی و مداقه قرار گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که عقلانیت در شکل‌گیری تمام مراحل تمدن نوین اسلامی نقش اساسی و محوری دارد و تمامی توصیه‌ها و راه‌کارهایی که توسط امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای به‌منظور رسیدن به تمدن نوین اسلامی مطرح شده، منطبق با جنود عقلی است که در حدیث شریف جنود عقل و جهل مطرح شده است. به‌ هر میزان که جنود عقل در یک تمدن شکوفا و متجلی شوند، آن تمدن به سمت تعالی و غایت قصوای خود که سعادت بشر می‌باشد، دست خواهد یافت و تمدن متعالی را شکل می‌دهد و در نقطه مقابل نیز به هر مقدار که از جنود جهل تبعیت کند، به سمت اسفل‌السافلین حرکت خواهد کرد و تمدن متدانی را شکل خواهد داد.