آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یافتن مشابهت‌ها و نقاط همگون اوصاف و شرایط حاکم در نظام سیاسی اهل سنت و ولایت‌فقیه در اندیشه شیعی مهم‌ترین دغدغه این مقاله است. نگارنده اذعان دارد، مبانی مشروعیت ولایت‌فقیه، بنا بر مشهور، نصب الهی است و خلیفه سنی بر مبنای انتخاب مردمی الهی منعقد می‌گردد؛ با این توصیف، معتقد است در مرحله تحقق عملی ولایت‌فقیه، اوصاف و شرایطی حاکم است که در اندیشه سنی همان ویژگی‌ها را برای خلیفه مطلوب مسلمین برشمرده‌اند. تأکید اهل سنت بر جانشینی از پیامبر، ضرورت تبعیت از وی، اجتهاد حاکم و اجرای شریعت، اوصافی است که مبنای مشروعیت حکومت ولایت‌فقیه در اندیشه شیعی است؛ لذا برای ارائه یک الگوی دینی از حاکم به جهان سنی کافی است اوصاف و شرایطی را که در کلام بزرگان اهل سنت بیان‌شده را مروری دوباره کرد؛ با نگاهی دقیق به این اوصاف و شرایط می‌توان دریافت که اوصاف حاکم دینی سنی با اجتهاد، عدالت و مدیریت در نظریه ولایت‌فقیه همپوشانی دارد؛ لذا بررسی تطبیقی ولایت‌فقیه با صفات حاکم مطلوب در اندیشه سنی می‌تواند مورد تحلیل قرار گیرد

مسأله‌ی اصلی مقاله حاضر، بررسی چیستی فرآیند دولت‌سازی نبوی در سوره­های مکی است و برای احراز این امر از چارچوب روشی تفسیر تنزیلی بهره برده است؛ زیرا این سبک تفسیری به سیر نزولی قرآن تأکید می‌کند ولذا به‌خوبی می‌تواند فرآیند دولت‌سازی نبوی را تبیین نماید. فرآیندهای دولت‌سازی بر مؤلفه‌ها و عناصر عام و خاصی استوارند که مهم‌ترین‌ آن‌ها عبارتند از: ایده‌سازی، جمعیت، سرزمین، قانون و نهادسازی؛ آموزه‌های برآمده از سوره­های مکی قرآن کریم، اولین عنصر عام دولت‌سازی، یعنی ایده‌سازی را تبیین می‌کند و مبانی اندیشه‌ای دولت‌سازی نبوی را ترسیم می‌نماید. این نوشته معتقد است که همین مطلب زمینه‌ی تحقق سایر عناصر دولت‌سازی نبوی را فراهم آورده و مرحله‌ی تأسیس و تثبیت دولت‌سازی را در مدینه رقم زده است.

زندگی اجتماعی امری قدیمی و به تعبیر قرآنی، هم پای خلقت انسان اولیه در قالب امت واحده است. اما مسأله ی اصلی این است که مبنا و دلیل زندگی اجتماعی چیست؟ نوشتار حاضر کوشیده است با بررسی نظریه های قدیمی و رایج مدنی بالطبع بودن آدمی در دیدگاه حکمای گذشته، به ارائه ی نظریه ی جدید "ماهیت استرشادی فطری" حیات اجتماعی آدمی بپردازد. روش مقاله ی حاضر طبق الگوی حکمت متعالیه بر روش ترکیبی عقلی- بر اساس ملازمات عامه برهان إنی- و نقلی استوار است. تقریرهای حکمی (استدلالی) صرف، تحت تأثیر حکمت یونانی، مدنی بالطبع را صرفا بر اساس نظام نیازهای دنیوی بشر تفسیر کردهاند. آخرین مورد از این تقریرها، دیدگاه علامه طباطبایی است که در قالب بحث استخدام بالطبع مطرح شده است. آیت الله جوادی آملی نیز بدون بسط دیدگاه، از مدنی بالفطره سخن گفته است. بر اساس نظریه استرشادی بالفطره، اقتضای حکمت الهی تجهیز و آماده سازی بشری برای هدایت و رشد است و چنین غایتی به مثابه غایت فعل الهی در خلقت آدمی و زندگی اجتماعی وی نیز بازتاب دارد. چنین نگاهی علاوه بر آن که خود در نظریه ی اجتماعی، جدید و مهم است، استلزامات ارزش مندی نیز در چگونگی تنظیم زندگی اجتماعی و سیاسی انسان ها دارد.

چکیدهاهمیت و نقش کلیدی دولت‌ها در سرنوشت جوامع انسانی موجب شده است تا اندیشمندان و مکاتب مختلف نظریه‌های بسیاری در ارتباط با آن ارائه نمایند. با عنایت به جایگاه رفیع روایات معصومین(ع) در تشریح و تبیین درست قوانین الهی و الگودهی به ابعاد مختلف زندگی سیاسی و اجتماعی انسانها، متاسفانه تاکنون از منظر روایات معصومین(ع) پژوهش و نظریه‌ای جامع در ارتباط با دولت ارائه نشده است. پژوهش حاضر با اعتقاد به وجود مولفه‌های لازم در متون روایی معصومین(ع) برای الگودهی به زندگی سیاسی و اجتماعی، الگوی مطلوب نظریه دولت را بر اساس روش نظریه‌سازی داده بنیاد مورد توجه قرار داد. از آنجا که این روش کمتر در متون دینی مورد استفاده قرار گرفته بود بعد از بررسی های لازم مشخص گردید که قابلیت اجرا در متون دینی را داراست، بر این اساس با انجام برخی مقدمات زمینه های استفاده از آن در متون روایی فراهم گردید و برای ارائه الگوی مطلوبی از نظریه دولت شروع به استقراء نموده و با نمونه‌گیری حداکثری از داده‌های روایی بعد از استقراء حداکثری ۸۵۰ مفهوم مرتبط با دولت استخراج گردید و به صورت دقیق و مناسب به دور از هرگونه سوگیری پیشینی، به داده‌ها اجازه داده شد تا مفاهیم مناسب از درون آنها پدیدار شوند. در طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی، مقوله‌های مختلف کشف و استخراج شدند که پس از ارتباط دادن آنها با یکدیگر، یک طرح منطقی نظامدار متشکل از ۱۲ مقوله نمایان شد که هرکدام در پیرامون خود دارای زیر مقوله های مختلف بوده که ابعاد و ویژگی های آنها را مورد بررسی قرار می دهد، مقوله های کشف شده بر اساس الگوی پارادایمی داده بنیاد در چهار مرحله،الف: بسترها و شرایط ساختاری نظریه: این مرحله شامل مقوله‌هایی با عنوان، ۱- اهمیت و ضرورت تشکیل دولت ۲- مشروعیت الهی دولت ۳- مقبولیت دولت ۴-اهداف تشکیل دولت.ب: پدیده دولت که شامل سه مقوله با عنوان ۱- گونه‌ها و ویژگی‌های انواع دولت ۲- منزلت و جایگاه دولتمردان۳- ویژگی های عمومی دولت و قدرت سیاسی ج: استراتژی های عمل /تعامل: شامل چهار مقوله با عنوان: ۱- ابزارها و اصول حاکم بر رفتار دولتمردان ۲- وظایف و حقوق متقابل مردم و دولت ۳- معیارهای سنجش دولتمردان و دولت ۴- عوامل دوام و زوال دولتد: مرحله چهارم شامل یک مقوله با عنوان نتایج و آثار دولت. مورد بررسی و تبیین قرار گرفتند؛ سرانجام پس از تبیین مقوله‌های استخراج شده در الگوی پارادایمی، آنچه در نهایت حاصل شد؛ «نظریه دولت حق/عدل» بود که در نوع خود بی بدیل بوده و قابل ارائه به بسیاری از مراکز علمی و پژوهشی می‌باشد.

عدالت و مباحث مربوط به آن از نیازهای اساسی و فطری انسان است که همواره یکی از دغدغه های خاص جوامع انسانی بوده است.از آن جهت که مفهوم عدالت از مفاهیم سهل و ممتنع است، هرکس با توجه به زمینه های دینی، مذهبی یا فرهنگی و... جایگاه اجتماعی که در آن قرار دارد، برداشتی متفاوت از عدالت دارد. از سوی دیگر با توجه به اهمیت عدالت به ویژه در عرصه زندگی سیاسی از دیرزمان موضوع عدالت جزء مهم ترین مباحث و دغدغه‌های اندیشمندان سیاسی بوده است و آراء و نظریات ‌گوناگونی درباره آن بیان شده، به رشته تحریر درآمده است، تا جایی که می توان ادعا کرد که همه فلاسفه سیاسی به ‌نحوی به بحث عدالت پرداخته‌اند و گستره زمانی این بحث ‌به درازای ‌اندیشه‌های سیاسی از عصر کلاسیک تاکنون ‌می‌باشد. ‌‌بعد سیاسی عدالت یکی از ابعاد مهم و اساسی عدالت اجتماعی است ، اگر عدالت اجتماعی را در زمینه های سیاسی مورد بحث قرار دهیم وارد بحث عدالت سیاسی شده ایم.در یک نظام سیاسی مبتنی بر نظم عادلانه روابط سیاسی و توزیع قدرت و تعیین مناصب مختلف بر پایه عدل و داد می باشد و اگر عدالت در حوزه سیاست محقق شود می‌توانیم انتظار داشته باشیم که در حوزه اقتصادی و قضایی و سایر حوزه های اجتماعی نیز عدالت محقق می شود.با توجه به مطالب فوق و عنایت به این نکته که قرآن مهم‌ترین منبع تفکر و اندیشه سیاسی اسلام است و مستند سازی مبانی فکری از دیدگاه قرآن ضروری می باشد و تا کنون تحقیق گسترده ای در این زمینه نشده است، لذا در این نوشتار مفهوم عدالت سیاسی را با تاکید بر تفسیر المیزان بررسی می کنیم.

امام م سًی صدر ی آیت الله سیستاوی، دی ته از فق اُی برجست تشیع، وقش م مُشی در ایجاد اوسجام سیاسی در جامع اسلامی لبىان ی عراق ایفا وم دًود. از ایه ری، غایت اصشیی و شًتار حاضر تجسی ی تحییل وق ایه دی فقی ششیعی اسشت ش در چشارچ عً هاعشد می ت اًود بازتابی از دیدگا فق حک مًتی مکتب تشیع در ایشه صصش تً تیقشی » استصلاح « – گردد. و شًتار حاضر ب ایه سؤال پاسخ ص اً دَ داد امام م سًی صدر در لبىشان 9191 9191 ( ی آیت الله سیستاوی در عراق پس از 3002 ( چ وقشی را در ریود تح لًات سیاسی ایه دی ش رً چىدفر ىَگی ایفا وم دًود ش وتیجش آن حفشن اوسشجام سیاسشی ی دیری از گسست ی تجسی است.

مرجعیت علمی قرآن کریم، به معنای اثرگذاری معنادار در علوم سیاسی، از مباحث مهم و نیازمند کنکاش فراوان است؛ از جمله پژوهش­های مهم، نمایاندن این مرجعیت بر پایه نظریه علم دینی است. در این مقاله نظریه علم دینی آیت الله جوادی­آملی به عنوان نظریه‌ای جامع مورد استفاده قرار گرفته است. مسئله ما این است که نظریه علمی­دینی ایشان با چه کاربستی می‌تواند به مثابه چارچوبِ نظریِ مرجعیت علمی قرآن کریم در دانش‌سیاسی قرار گیرد؟ ادعای مقاله این است که نظریه علم دینی آیت­الله جوادی­آملی با ویژگی‌های منحصر به فرد، مناسب‌ترین چارچوب نظری برای نشان دادن مرجعیت علمی قرآن کریم در علوم انسانی و طبیعی است. تبیین جامع نظریه در مراحل شش‌‌گانه، تحلیل محتوایی و تلفیق مراحل هم‌خوان در چگونگی کاربست آن در مرجعیت علمی قرآن، مهم‌ترین دستاورد این پژوهش است. این هدف با توسعه در منابع کشف دین، توسعه در مفاهیم علم، عقل و دین؛ و با روش تنفیذ، امضا و استنباط فروعات از اصول کلی صورت گرفته و چگونگی تحقق آن در علوم سیاسی به تصویر کشیده می‌شود.

از آن‌جا که غیبت خلیفه الاهی پدیده­ای خاص برای بشر است و به طور طبیعی، سرگردانی و حیرت افزایی را در پی خواهد داشت و از طرفی براساس آموزه قرآن، مبنای آفرینش و کلیدواژه خلقت، «بندگی» و «عبودیت» است؛ آن‌گاه این سئوال مطرح می‌شود که در عصر غیبتِ «ولیّ خدا» چه کسانی عهده دار زمینه سازی برای ترسیم مسیر بندگی، از طریق شناساندن بحران‌های عصر غیبت و معرفی امام عصر4 برای امت هستند و بدین‌منظور چه راهبردهایی برای شیعیان ترسیم کرده‌اند؟ روش این تحقیق توصیفی _ تحلیلی، ناظر بر مطالعات کتابخانه ای است. این نوشتار در پی مطالعات گسترده در منابع تاریخی و منابع روایی با پژوهشی نو، تحلیلی جامع به کارکردهای الاهی، فردی، اجتماعی و اعتقادی ابناء الرضا: در جهت آماده سازی شیعیان آینده برای پذیرش ولایت امام غایب و اطاعت از نایبان خاص و عام ارائه کرده است و شیعیان را از گرفتار شدن در دام‌هایی که توسط ره‌زنان و مدعیان منحرف گسترده می‌شد؛ پرهیز داده­اند.

کاربردهای «جامعه آرمانی دین» مهدویت در بدنه جامعه منتظر، از جمله مسائل مهم و قابل توجهی است که به دلیل نقش اجتناب‌ناپذیر آن در تحقق الگویی روشمند که بتواند اهداف و انتظارات جامعه دینی‌ ‌را فراهم کند، مورد توجه محققان و اندیشمندان قرار گرفته‌است؛ به ویژه این‌که امروزه وجود تمایلات دینی در جوامع جهانی و حضور تأثیرگذار و انکارناپذیر دین، به سرعت در حال توسعه است. جامعه منتظر، در صورتی می‌تواند در ترسیم وضعیت آینده جهان، جامعه‌ای با کیفیت و اثر‌گذار و الگویی برای دیگر ملت‌ها باشد که بر اصول و آرمان‌های خود پافشاری کند و بایسته‌های جامعه آرمانی دین (مهدویت) را سر لوحه فعالیت خود قرار دهد. تبین کاربردهای جامعه آرمانی دین (مهدویت)، از قبیل کارکرد سیاسی با هدف تأثیر گذاری بر آینده جوامع، کارکرد فرهنگی متأثر از فرهنگ انتظار، کارکرد عقیدتی، با هدف عمق بخشی و اصلاح باورها و بومی‌سازی آن در متن جامعه منتظر؛ می‌تواند گام مؤثری به منظور برنامه‌ریزی و حرکت به سوی ساختن آینده‌ای درخشان و نهایتا زمینه‌سازی برای ظهور امام عصر تلقی گردد.