آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهشی در قلمرو «عرفان نظری» است. مباحث مطرح شده در این نوشتار که به‎منظور تدوین متن درسی در ابعاد گوناگون عرفان نظری تألیف شده، عبارت است از: گذری بر تطور تاریخی عرفان نظری، خداشناسی عرفانی که به مباحث وحدت شخصیه وجود از دیدگاه عرفا، چگونگی تحقق کثرات بر اساس وحدت شخصیه وجود، کاربردهای تمثیلی در تبیین وحدت شخصیه وجود، براهین اثبات و ویژگی‎ها و لوازم وحدت شخصیه وجود پرداخته است، هستی‎شناسی عرفانی که مباحث: تعین اول و تعین ثانی، تعین‎های خلقی، تجدد امثال، فقر دائم عالم، قوس نزول و صعود، صراط مستقیم و معاد را شامل شده است، انسان‎شناسی عرفانی که در آن خلافت انسان کامل، جایگاه انسان در هستی‎شناسی عرفانی و شئون انسان کامل مطرح شده است.

بازخوانی ظرفیت‌های عرفان اسلامی ‌در تمدن‌زایی می‌تواند ضمن تقویت ادبیات توصیفی تمدن، اهمیت عرفان اسلامی را در نظام هماهنگ تمدنی معلوم سازد. آموزه‌های دو دانش عرفان نظری و عرفان عملی و عملکرد تاریخی عرفان اسلامی بنیان‌های نظری این پژوهش تمدنی است. در این میان، آورده اساسی عرفان نظری، یعنی «اسمای ‌الهی و نکاح ‌اسمایی» و آورده اصلی عرفان عملی «بُعد و قرب از‌ حق‌تعالی» است که با استفاده از این مفاهیم، توصیفی از تمدن مطلوب اسلامی عرضه می‌گردد و در باب ظرفیت‌های تمدن‌سازی با گذار از شبهه اساسی دنیاگریزی عرفان و آموزه‌های آن به استناد سرچشمه‌های اسلامی عرفان و نیز آموزه نهایی آن، یعنی بقاء بعد الفناء - نه فناء - و عناصری مانند دستگیری، خلافت بالسیف و جمع متلائم بین روح و بدن، جایگاه اصلی عرفان در مرکز هندسه تمدن اسلامی‌ نشان داده می‌شود و در نگاهی دیگر، تبیین می‌گردد که عرفان به‌‌واسطه تأمین چهار عنصر معنویت، عقلانیت معنوی ویژه در دستگاهی سازوار، ارائه الگویی برتر از شریعت‌مداری و به‌دست دادن روشی ویژه در فهم متون دینی (تأویل)، آورده‌های پرباری در ساخت تمدن اسلامی دارد. همچنین در ادامه دلایلِ تحقق نیافتن تمدن مطلوب براساس عرفان اسلامی، به‌رغم وجود آورده‌های پربار تمدنی بررسی خواهد شد.

از دیر باز مسئله «اراده آزاد» یکی از مباحث مهم در میان اندیشمندان بوده است. امروزه با پیشرفت علوم عصب‌شناسی، دانشمندان این رشته سعی کرده‌اند با رویکرد تجربی به تبیین این مسئله بپردازند. از این رو،‌ بنجامین لیبت و همکارانش با مطالعات آزمایشگاهی بر روی آزمودنی‌ها تحلیل نوینی از فرآیند شکل گیری ‌کنش اختیاری ارائه داده‌اند. آنها با بررسی زمان‌های تغییر نوسانات الکتریکی در مغز، «اراده آگاهانه» و تحریک ماهیچه کشف کرده‌اند که «پتانسیل آمادگی» حدود 400 میلی‌ثانیه پیش از زمان آگاهی از اراده، شروع به تغییرات آهسته کرده و همین سبب اراده فرد به کنش می‌شود. از این رو،‌ لیبت نتیجه گرفته «فرآیند مغزی نا‌آگاهانه، منشأ اراده آگاهانه و کنش اختیاری است». پتانسیل آمادگی پیشین، نوعی چالش برای دیدگاه‌های دوگانه‌انگاری و علیت ذهنی به حساب می آید. از این رو، در این مقاله با مبانی علم‌النفس حکمت متعالیه، به بررسی یافته‌های آزمایش بنجامین لیبت پرادختیم. و با سه تحلیل عقلی شکل‌گیری فرآیند اراده، اقسام فاعلیت نفس و مراتب مادی- مجرد اراده ‌ نظریه بنجامین لیبت را مورد کاوش قرار دادیم.

تأملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر دوم): در حقیقت، مباحث محتوایی حقیقت دانش فلسفه را از جوانب گوناگون بررسی می‌کنند؛ اینکه این علم به چه امری می‌پردازد و موضوع مورد بررسی در آن چیست؛ از کدام مبادی آغاز می‌شود و چه محدوده‌ای را مورد کاوش قرار می‌دهد؛ گستره‌اش کدام است؛ این علم چه دغدغه‌ای دارد و غایتش چیست؛ چه ضرورتی موجب می‌شود که این علم پدید آید؛ این دانش با دیگر دانشها چه نسبتی دارد؛ و مسائل مرتبط دیگری مانند اینکه آیا فلسفه اسلامی با داشتن قید «اسلامی»، هویت فلسفی خود را حفظ خواهد کرد یا نه و اینکه اصلاً ترکیب فلسفه با اسلامی بودن ممکن است یا نه و اگر ممکن است آیا محقق شده است یا نه در این دفتر در نُه فصل به پرسش‌هایی از این دست پاسخ گفته‌ایم.