آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بر پایه آموزه‌های قرآن و حدیث، نماز اصلی‌ترین عامل تقرب به خدا و مهم‌ترین عمل عبادی در اسلام است و برای آن در منابع دینی، آثار و ویژگی‌هایی بیان شده است. طبق آیه‌ی: «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَر»(عنکبوت/۴۵)، یکی از خصایص نماز، بازدارندگی آن از فحشا و منکر است. البته نهیِ مذکور، خود نیازمند بازشناسی است؛ چه اینکه با وجود ارتکاب به فحشا و منکر در جامعه توسط افراد نمازگزار، ابهاماتی در خصوص تأثیر نماز بر روی مسلمان‌ها مطرح است؛ زیرا وجود فحشا و منکر به ‌ظاهر، با این گزاره قرآنی در مورد نماز ناسازگار است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی ضمن مروری بر مفاهیم صلاه، فحشا و منکر، به معناشناسی «نهی مذکور در آیه» و مبنای آن پرداخته‌شده است. به همین منظور، بر اساس آراء مفسران قرآنی مبنای این حقیقت همراه با چگونگی نهی صلاه از فحشا و منکر مورد بررسی قرار می‌گیرد. طبق یافته‌های این تحقیق مبنای نهی صلاه از فحشا و منکر، تنافر ذاتی حقیقت صلاه با فحشا و منکر است. این نهی از چیستی تکوینی برخوردار است. بدین معنا که در صورت تحقق حقیقت صلاه، به‌طور طبیعی نمازگزار از فحشا و منکر بازداشته خواهد شد.

تفسیر اخلاقی، یکی از گونه های متمایز تفسیر قرآن کریم است و از جمله مهم‌ترین مؤلفه-های این مکتب تفسیری، مبانی و زیرساخت‌های معرفتی آن محسوب می شود. اعتقاد به وحیانی بودن قرآن، حجیت ظواهر قرآن و جواز تفسیر آن که از مبانی عام تفسیری است، در تفسیر اخلاقی قرآن نیز وجود دارد اما آنچه رویکرد اخلاقی به تفسیر قرآن را از سایر رویکردهای تفسیری متمایز می‌کند، مبانی خاص آن است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: هدایت بخشی و انسان‌سازی قرآن، انحصار کمال انسانی در اخلاق‌مداری، ملازمۀ مفاهیم قرآنی با فضایل اخلاقی، اشتمال تکالیف شرعی بر بن‌مایه‌های اخلاقی و اخلاقی بودن زبان تخاطب در قرآن. بر اساس این مبانی و مستندات قرآنی، روایی و عقلی که زیرساخت این مبانی را تشکیل می‌دهد، می‌توان ادعا کرد که در سراسر قرآن، مفاهیم اخلاقی در قالب و زبان خاصی حضور دارد. از این رو عنایت به تفسیر قرآن با رویکرد اخلاقی امری بایسته و ضروری است.

قرآن كريم در آياتي نظير: «إِنَّ إِلَى رَبِّكَ الرُّجْعَى«(علق:8)؛ و«أَلَا إِلَى اللَّـهِ تَصِيرُ الْأُمُورُ« (شوري:53) خداوند را غايت حركت كلي جهان و صيرورت خاص انسان معرفي كرده و بديهي است حركت به سمت هیچ غايتی، بدون معرفت و شناخت، انسان را به مقصد نهايي رهنمون نمي‌سازد؛ بنابراين حركت تکاملي انسان در نظام تربيت توحيدي، بايد عالمانه و متفكرانه باشد تا انسان بتواند به مراتبي از حيات طيّبه موعود در قرآن کریم دست‌يابد. اين حر‌كت طبعاً از منظر کتاب‌ آسمانی، دارای تحلیل و تفسیری ویژه وبرخاسته از جهان‌بینی الهی است كه از مباني معرفت‌شناختي تربيت سکولار، مانند مباني پوزيتيويسم، داروينيسم و اومانيسم، تجربه‌مدار، بریده از وحی و انسان -محور، جدا و متفاوت است. این مقاله با رویکرد تحلیلی توصیفی به مهم‌ترین مبانی معرفت‌شناختی تربيت توحيدي،) شامل امکان، منابع و ابزار و موانع شناخت) با استناد به آیات قرآن کریم پرداخته است. بر‌اساس یافته‌های این پژوهش، از منظر قرآن‌کریم، چون انسان از ظرفیت نامحدود معرفتی و علمی برخوردار است، پس امکان کسب معرفت برای وی قطعی و تردیدناپذیر است. برخلاف مکاتب فلسفی غرب، قرآن ابزار و منابع گوناگونی مانند حواس، عقل، شهود، وحی و الهام را برای دستیابی انسان به انواع معرفت به رسمیت شناخته است. درمنظومة تربیتی این کتاب آسمانی، ضمن تبيين موانع معرفت، استقرار نظام جامع تربیت‌ ‌توحیدی و صیرورت انسان به سوی حیات طیبه، مستلزم توجهبه همه ابزارهاي معرفت با حفظ مراتب آنها است. مهم‌ترین ثمره این بحث، چگونگي كسب علم يقيني و معرفت ریشه‌دار، در راستای نقش محوری آن در تحقق معرفت حق است.

فاقد چکیده

« فقه الحدیث » ، شاخه ای از علوم حدیث است که در آن با هدف شناخت معنا و مقصود اصلی کلام معصوم – علیه السلام - ، به « متن حدیث و عوارض آن » پرداخته شده و راهکارهایی در زمینة فهم صحیح احادیث ارائه می شوند . در این میان ، احادیث « غریب » ، « مجمل » و « متشابه» بخش عمده ای از مباحث « فقه الحدیث » را به خود اختصاص داده و از دیر باز ، عالمان اسلامی با به کارگیری روش های مختلف، به شرح و توضیح آنها مبادرت ورزیده اند؛ از جمله ایشان، عالم بزرگ سده پنجم هجری، سید مرتضی است که در برخی از آثار خود از جمله « الامالی » به این مهم پرداخته و روش های ایشان در تبیین و تأویل احادیث « الامالی » می تواند به عنوان معیارهایی کلی در فهم این گونه احادیث ، راهگشای علاقه مندان باشد . لذا در این پژوهش ضمن ارائه مباحثی اجمالی پیرامون شخصیت اجتماعی و علمی سید مرتضی و کتاب « الامالی » ایشان و همچنین ذکر کلیاتی پیرامون « فقه الحدیث » و « نقد الحدیث» ، به بررسی روش های فقه الحدیثی سید در « الامالی » پرداختیم و در این راستا مبنای فقه الحدیثی سید را « موافقت حدیث با یافته های قطعی عقل و آموزه های مسلم دین » ، معرفی کرده و روش های فقه الحدیثی ایشان را تحت عناوین : روش ادبی، روش عقلی (کلامی و اصولی ) ، روش نقلی ( استفاده از قرآن ، روایات و شأن نزول ها )، بهره گیری از احکام فقهی ، دفع دخل مقدر و بررسی احتمال خطا و اشتباه راوی ، ارائه و شرح داده ایم. در خاتمه نیز تحت عنوان « سید مرتضی و آسیب شناسی تأ ویلات نادرست» موانع فهم حدیث از دیدگاه علم الهدی را متذکر شدیم؛ که این موانع از این قرارند: مخالفت با حس، مشاهده وعرف، عدم دقت در نحوه جاری شدن احکام فقهی، مخالفت با نقل، مخالفت با عقل، مخالفت با تاریخ و غیره.

بحث شناخت صفات مشترک خدا و انسان از دیرباز در بین متفکران دینی رایج بوده است و پیشینه آن به دوره افلاطون می رسد؛ اما اینکه سه مقوله زمان، زبان و فرهنگ را در شناخت این صفات دخیل بدانیم بحث ن و وجدیدی است و از آنجا که خداوند در سوره (بقره / 30) انسان را خلیفه خود بر روی زمین معرفی کرده، لازم است با توجه به گذر زمان، رشد زبان و فرهنگ به این سوالات پاسخ داده شود؛ چگونه انسان امروزی با خالق خویش ارتباط برقرار می کند؟ چگونه انسان می تواند خد را متخلق به خلق الهی کند؟ به همین منظور لازم است تا پژوهشی به عمل آید و در آن به نقش زمان، زبان و فرهنگ در شناخت اینگونه صفات پرداخته شود و راه برای شناخت عموم مردم عصر حاضر هموار گردد. بر همین اساس، پژوهش در پیش روی، به سه موضوع کلی پرداخته است؛ اول اینکه آیا قرآن بر فرهنگ و زبان مردم عرب تاثیر گذاشت؟ آیا مردم جوامع غیر عرب توانستند با قران ارتباط برقرار کنند؟ نهایت اینکه نقش زمان، زبان و فرهنگ در شناخت صفات مشترک خدا و انسان چیست؟ بررسی های به عمل آمده ما را به این نتیاج رهنمون کرد که: قرآن بر زبان و فرهنگ مردم عرب تاثیر گذاشته و آنها را اصلاح کرد، شناخت خدا و صفات مشترک خدا و انسان بر هر فرد عرب و غیر عرب توسط سه عامل شناخت عقل، دل و فطرت که عمومی هستند، مسیر است و نهایت اینکه زمان ظرف تغییر است و در کنار زبان و فرهنگ و به عنوان مکمل هم موجبات فهم بهتر جوامع امروزی را فراهم می آورند.

چکیده علم حدیث در سده های نخست شالوده تمامی علوم و معارف اسلامی را تشکیل می داد. به همین جهت حوزه های حدیثی در شهرهای مختلف از جمله بغداد شکل گرفتندو این دیار از قرن سوم و به ویژه در قرن چهارم شاهد حضور گسترده دانشمندان و محدثان بزرگی در خود بوده است. آغاز فعالیت حوزه بغداد را می توان دوران امام صادق(ع) دانست . در این دوران علاوه بر حدیث، مسائل عقلانی و کلامی نیز مورد توجه قرار گرفت . راد مردانی چون هشام بن حکم، یونس بن عبد الرحمن و محمد بن ابی عمیر از پایه گذاران این حوزه به شمار می روند. عواملی چون حضور تعدادی از ائمه معصومین(ع)در عراق ، حضور وکلای امامان معصوم(ع) و به خصوص نواب اربعه ولی عصر(عج)در همین ناحیه ، حکومت خاندان بویه و حضور مفاخر بزرگ تشیع در قرنهای سوم و چهارم هجری در بغداد، موجبات گسترش تشیع و رشد حوزه بغداد را فراهم آورد. چنانکه آثار گران سنگی چون کتب اربعه حدیثی شیعه در این دوران به ظهور رسید که تألیف یا عرضه آنها مدیون حوزه بغداد است. با انقراض آل بویه شیعه و ظهور آل سلجوق سنی ،حوزه بغداد پویایی و تحرک خود را از دست داده و رو به افول نهاد. واژگان کلیدی: حوزه بغداد،علمای رجال، متکلمان ، محدثان، فقها،آثار،

در فهم و تفسیر قرآن کریم، توجه به تاریخ به ویژه تاریخ عصر جاهلی، به عنوان یکی از مهم ترین قرائن فهم متن تاریخی، امری لازم و ضروری است. تاریخ عصر جاهلی در فهم و تفسیر بسیاری از آیات و شناخت و ریشهیابی احکام تأسیسی و امضایی قرآن نقشی تعیینکننده دارد. شناخت آداب و رسوم مختلف عصر جاهلی مانند آداب و رسوم عبادی و مناسک حج، آداب و رسوم اجتماعی و خانوادگی و آداب و رسوم اقتصادی و تجاری در فهم و تفسیر آیات مرتبط با آن نقش دارد. همچنین آگاهی از عقاید، باورها و ادیان عصر جاهلی در شناخت محیط نزول قرآن و فهم بسیاری از آیات کاربرد دارد.