آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

از مباحث بسیار مهم اخلاقی که مورد توجه فیلسوفان اخلاق قرار می گیرد، مسأله «مسئولیت اخلاقی» است. در طول تاریخ مباحث اخلاقی، مسائل زیادی در معنای مسئولیت، شرایط آن، خصوصیات مسئول بیان می‌شود. اهمیت این مسأله وقتی معلوم می‌شود، که به ارتباط آن با بعضی از مباحث فلسفی و کلامی و بعضی داده‌های علوم طبیعی و انسانی توجه داشته باشیم. این مسأله از جهتی با مباحثی چون «علیت» و «جبر» و «اختیار» گره خورده است. و از طرفی با مباحث کلامی مهمی مانند «علم مطلق»، «قدرت فراگیر خداوند» و «قضا و قدر الهی» در ارتباط است. منکران مسئولیت اخلاقی تلاش می‌کنند، تا با بیان‌های مختلفی ثابت کنند که افعال انسان، وابسته به شرایط و احوالی است، که نیاز به دلیل دیگری ندارد. و خواست و اراده انسان هیچ دخالتی در به وجود آمدن و به وجود نیامدن آنها ندارد. جبرگرایان برای اثبات این دیدگاه خود دلایلی را بیان می‌کنند. بعضی براساس قانون علیت، اختیار انسان و مسئولیت اخلاقی او را انکار می‌کنند. بعضی از جبرگرایان با برداشتی ناقص از آموزه‌های دینی مانند «قدرت مطلق»، «علم مطلق» و «قضا و قدر الهی» به جبرگرایی و جبر اندیشی افتادهاند و مسئولیت اخلاقی و افعال انسان را انکار می‌کنند. برخی از اشعریان با استفاده از به «قادر مطلق بودن خداوند»، هر گونه تأثیر و دخالت مسائل دیگر را در انجام کارهای انسان نفی می‌کنند.

نسبت اخلاق مراقبت و اخلاق فضیلت یکی از پرسش‌های پیش روی صاحب‌نظران اخلاق مراقبت است که پاسخ به آن ثمرات مهمی برای اخلاق مراقبت دارد. مایکل اسلوت و ویرجینیا هلد دو تن از صاحب‌نظران برجسته اخلاق مراقبت هستند که درباره نسبت آن با اخلاق فضیلت دیدگاهی متفاوت دارند. اسلوت اخلاق مراقبت را شاخه‌ای از اخلاق فضیلت می‌داند، اما هلد با وجود اذعان به برخی شباهت‌ها بین این دو، اخلاق مراقبت را یک نظام اخلاقی متمایز ارزیابی می‌کند. برای داوری میان دیدگاه این دو ابتدا تلاش شده است معیاری برای اخلاق فضیلت ارائه گردد؛ سپس رویکردی که این دو صاحب‌نظر نسبت به اخلاق مراقبت دارند واکاوی شود تا انطباق یا عدم انطباق آن با معیار بیان‌شده مشخص گردد؛ اما با توجه به این که اسلوت عنصر «همدلی» و هلد عنصر «روابط مراقبتی» را ارزش پایه در اخلاق مراقبت دانسته‌اند، با یک اختلاف بنیادین مواجه هستیم که پاسخ به پرسش «نسبت اخلاق مراقبت با اخلاق فضیلت» را منوط به بررسی دیدگاه آنها درباره عنصر محوری در اخلاق مراقبت می‌نماید. با وجود بررسی استدلال‌های طرفین درباره این امر، بررسی میزان انطباق این دو دیدگاه با طرز تلقی غالب از اخلاق مراقبت به عنوان راهکار نهایی پاسخ به پرسش مذکور و داوری بین اسلوت و هلد به نظر می‌رسد. بررسی دیدگاه غالب نشان می‌دهد که ارزش پایه در اخلاق مراقبت عموماً «عمل مراقبتی» یا «روابط مراقبتی» دانسته شده است نه فضایلی مثل «مراقبت» و «همدلی» و بر همین اساس، باید اخلاق مراقبت را آنطور که هلد می‌گوید نظامی متمایز از اخلاق فضیلت دانست.

یکی از استدلال هایی که هم به سود واقع گرایی اخلاقی قوی مطرح می شود و هم بر علیه آن، استدلال تاثیرات علّی ویژگی های اخلاقی است؛ که آیا ویژگی های اخلاقی تاثیری علّی در دنیای بیرونی و مادی دارند تا واقعیت آنها اثبات شود یا نه. اولین کسی که این استدلال را بیان کرده است، گیلبرت هارمن است که ویژگی های اخلاقی را فاقد تاثیرات علّی می داند. همچنین شیفر لاندو تقریری هستی شناسانه از آن بدست داده و آن را بررسی کرده است. در این مقاله به بررسی استدلال هارمن و لاندو و اشکالاتی که بر آنها وارد شده است پرداخته ایم و نتیجه بدست آمده این است که استدلال کسانی که ویژگی های اخلاقی را فاقد تاثیرات علّی می دانند دارای اشکالات مهمی است و قابل دفاع نیست. همچنین با تبیین هایی می توان از دارا بودن تاثیرات علّی برای ویژگی های اخلاقی دفاع کرد و از آن به سود واقع گرایی بهره برد.

اين مقاله، بر تبيين و اثبات تأويل عرضي در عرفان متمرکز است و از سه نوع تبيين استدلالي، روايي و تنظيري بهره گرفته‌ است. تأويل عرضي، به معناي بازگرداندن معناي کلام الهي، به همۀ وجوه معنايي است که به عنوان مراد جدي خداوند، در عرض يکديگر قرار دارند. دو استدلال عقلي، يکي از راه علم ازلي و پيشين خداوند، به همة فهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي مختلف از کلام الهي و ديگري، از طريق حقيقت معناي الفاظ، در صورت زدودن پيرايه‌ها و انصراف‌هاي مزاحم، براي اثبات اين نوع تأويل ارائه مي‌شود. در بخش روايي، سه مورد از تأويل‌هاي عرضي در روايات مورد بحث و بررسي قرار گرفت . روشن شد که فهم معاني مختلف از يک آيه يا کلمه از قرآن کريم، مورد قبول روايات بوده و به اجراء گذاشته شده است. در تبيين تنظيري، به مباحثي چون «قرينه حکمت و اطلاق»، «استعمال لفظ در بيشتر از يک معنا» و «ايهام»، در دانش‌هاي ديگر استشهاد و روشن گرديد که اراده معاني مختلف از يک کلام، به‌نحوي مورد پذيرش است. در پايان، به برخي از مهم‌ترين اشکالات تأويل عرضي پرداخته‌ايم. نتيجه اين مباحث، بدل شدنِ تأويل عرضي، از يک مبناي ذوقي و غيرعلمي، به يک نظريه روشي قابل فهم و علمي است.

نظریة امر الهی یکی از انواع نظریه‌های وظیفه‌گرایانه است که تقریرهای متعددی دارد. سنت‌های یهودی، مسیحی و اسلامی با توجه به صفاتی که در متون مقدس و مباحث کلامی خود برای خدا اثبات کرده‌اند، تفاسیر مختلفی از امر خدا و رابطة امر اخلاقی و امر الهی، به صورت منطقی و ضروری یا به ضرورت متافیزیکی و اخلاقی، ارائه کرده‌اند. تبیین ارتباط میان امر دینی و اخلاقی و تقدم دین بر اخلاق تنسیق‌های مختلفی می‌طلبد، تا در نهایت، نوع خاصی از تقدم، به صورت تاریخی، مابعدالطبیعی، معرفت‌شناسی و مفهومی یا معناشناسانه، توجیه شود. نظریة امر الهی رابرت آدامز یکی از نمونه‌های اصلاح شدة نظریة امر الهی در دوره معاصر است که با تکیه بر یک اصل متافیزیکی که ریشه در تلقی خاص ارتباط انسان با خداوند دارد، تلاش دارد تا ضعف‌ها و کاستی‌های نظریه‌های ابتدایی امر الهی را به نحوی بازسازی کند و تقدم معناشناختی زبان دین بر اخلاق را توجیه نماید. این رویکرد با توجه به الزام اخلاقی و مفاهیمی از این دست شکل گرفته است و تلاش نموده تا با اصلاح مواضع معناشناختی از نظریة امر الهی دفاع کند. از این منظر، از نظر اخلاقی، عملی نادرست است که تنها و تنها در مقابل امر یا ارادة الهی قرار گیرد. مشروعیت این دستورات نیز ناشی از فرمان خدای عشق است که رابطة خاصی میان او و فرد متدین وجود دارد.