آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اصلاح‌طلبی بین دو گفتمان محافظه‌گرایی (که قائل به حفظ وضع موجود است) و گفتمان انقلابی (که به شکل رادیکال می‌خواهد وضع موجود را تغییر دهد) قرار دارد. این گفتمان در صدد است ضمن حفظ شاکله اصلی حکومت، دست به اصلاحاتی (بنیادین) بزند.

از نواندیشی دینی که حرف می‌زنیم از چه حرف می‌زنیم؟ نواندیشی دینی یک جریان است یا گفتمان؟ گفتمان‌های رقیب آن چیست و چه وجه تمایزی با آن‌ها دارد؟ چه نقدها و چالش‌هایی پیش روی آن است؟

جهاد در فقه به دو نوع جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی تقسیم می شود. جهاد ابتدایی، به معنای اعلام جنگ علیه کفار پس از اصل دعوت، در طول تاریخ اندیشه سیاسی اسلامی- اعم از شیعه و سنی- معرکه آرا بوده است؛ در حالی که جهاد دفاعی متفق علیه تلقی می‌شود. سنت‌گرایان (که باید ایشان را از علمای سنتی متفاوت دانست) و تجددگرایان به جهاد ابتدایی باور ندارند. در حالی که مشهور علمای شیعه جهاد ابتدایی را مختص به زمان حضور معصوم (ع) می‌دانند، برخی به ضرورت جهاد ابتدایی در زمان غیبت معتقدند. شهید مطهری تعبیر موسعی از دفاع (از توحید) به دست می‌دهد که حتی جهاد ابتدایی (حتی در زمان غیبت) را نیز شامل می‌شود. برخی نیز همچون آیت‌الله خویی هرچند به نظریه ولایت فقیه و حکومت اسلامی معتقد نیستند، اما به جهاد ابتدایی در زمان غیبت کبری باور دارند. بر اساس نظریه همروی، جنگ علیه کشورهای کافری که قصد جنگ با دولت اسلامی ندارند (مصداق جهاد ابتدایی) خلاف حکم عقل مستقل است. عقل مستقل جهاد ابتدایی به معنای مشهور را نفی می‌کند. در واقع، موضوع جهاد ابتدایی در دوران مدرن منتفی است.اگر، به فرض محال، مکلف به شروع جهاد به شکل ابتدایی باشیم، قراردادهای بین‌المللی تحدید کننده مسئولیت-های فراملی دولت اسلامی تلقی می‌شود.

علم جدید و دموکراسی مدرن به عنوان عناصر اصلی مدرنیته، با تقویت مؤلفه‌های یکدیگر، به ­آمیزه­ای بسیار درهم تنیده نائل آمده­ بودند. اما دهه‌های پایانی قرن بیستم به سبب شروع اعتراض‌های اجتماعی نسبت به سیاستِ علم، و به طور همزمان، شکل‌گیری چرخش‌های تاریخی و اجتماعی در فلسفه علم، که به تضعیف واقع‌گرایی و عینیت معرفت علمی انجامید، شاهد شکل‌گیری تنش میان علم و دموکراسی بود. دموکراسی‌خواهان خواستار دخالت در فعالیت علمی از طریق مشارکت در تعیین اهداف، روند‌ها، و سیاست‌گذاری‌های علمی بودند؛ و نخبه‌گراهای طرفدار استقلال علم با تخصصی دانستن جنبه‌های آن، خواهان عدم دخالت عموم شدند. مقاله حاضر با کاربست چارچوب مفهومی برآمده از نسبت­سنجی وجوه معنایی دوگانه علم، شامل، علم نهادی و معرفت علمی، و دموکراسی، شامل دموکراسی روش­شناسانه و ارزش­شناسانه به توصیف و تبیین تعاملات علم و دموکراسی در مطالعات و فلسفه علم معاصر می­پردازد. بدین منظور، پس از نیم­نگاهی به تاریخ شکل­گیری تنش، افزون بر مطالعه و بررسی مهم­ترین آثار در رابطه با علم و دموکراسی، تبیینی نظام­مند و فراگیر از این مناسبات ارایه شده است. مقاله به این نتیجه رسیده که تلقی دوگانه از دموکراسی توانسته است در حوزه علم نهادی، پیروز نزاع با جریان­های نخبه­گرا شود، اما کماکان، با تفوق گونه­ای از واقع­گرایی در معرفت علمی، دستِ روشِ دموکراتیک از دامان معرفت علمی کوتاه است

یکی از مسائل مهم پیش‌رو در سالهای اخیر، کیفیت پوشش زنان و نقش دولت در این زمینه است. این مسئله هم برای مردم و نظام جمهوری اسلامی مهم و سرنوشت‌ساز است، هم برای کسانی که از بیرون به مسائل داخل کشور می‌نگرند. در این نوشته، ابتدا صورت مسئله تبیین می‌شود، و سپس به سناریوهایی که در این خصوص احتمال وقوع دارد، اشاره خواهد شد. روش بررسی این موضوع، ترکیبی از مبانی فقهی، آینده‌پژوهی و برنامه سناریویی است.

سید صادق حقیقت، درباره رابطه اقتصاد رانتی و مانع شدنِ آن در تحقق آزاداندیشی بر این عقیده است که اقتصاد جمهوری اسلامی ایران یک اقتصاد رانتی است و در جامعه‌ای که اقتصاد تا هشتاد درصد دولتی است و سرنخ همه‌چیز به دولت برمی‌گردد، امکان آزاداندیشی به میزان بسیار زیادی محدود می‌شود. چون رزق و روزی افراد به دست کسانی می‌افتد که در بالا قرار دارند و چون آن‌ها حقوق می‌دهند و نفت می‌فروشند، خودشان تصمیم می‌گیرند چه کسانی را به‌کار گیرند یا اخراج یا تعدیل کنند و بنابراین کسانی که می‌خواهند استخدام شوند یا در خدمت دولت باقی بمانند، باید به شکلی عمل کنند که با خواست کسانی که در سیستم اداری در بالا قرار دارند، هم‌سو باشند. اقتصاد رانتیر، اقتصاد فروش نفت و تزریق آن به جامعه و کارمندان ست. اقتصاد رانتیر قدرت زیادی به دولت و دولتیان می‌دهد و امکان آزاداندیشی و استقلال فکری را از افراد و حتی دانشگاه‌ها و اساتید می‌گیرد. متنِ کامل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

سیاست اسلامی و شیعی اعم از رویکرد فلسفی (فلسفه سیاسی) و فقهی (فقه سیاسی) آن نیز سعادت محورند و اخلاق و فضیلت در آن‌ها اهمیت بالایی دارد و هدف از تأسیس جمهوری اسلامی سعادت‌محوری و فضیلت‌محوری و همچنین ارتباط اخلاق و سیاست بوده است. اما در طول زمان، در منحنی زوالِ اخلاق و فضیلت در حوزه سیاست قرار گرفتیم و در این ۴۱ سال، نموداری از زوال اخلاق و فضیلت و دوری از مسیر سعادت را شاهد بوده‌ایم.

مسئله»های اصلاح طلبی، امروزه، به یک «دشواره» تبدیل شده است، و اگر این گونه مسئله ها حل شوند، تنها گزینه معقول به نظر می رسد.

مقاله حاضر پیرامون این سوال مطرح شده است مقومات ایده «مشیت الهی» و تاثیر آن بر پذیرش و مشروعیت حکومت مغولان در ایران سده هفتم چیست. این سوال دو وجه دارد. اول اینکه چرا از میان پاسخ های ممکن به بحران اشغال ایران توسط مغولان این ایده «مشیت الهی» بود که برکشیده شد که در پاسخ به این سوال مباحث نظام تعالیم و قابلیت اعتبار این ایده و مقوله امنیت به میان آمد و وجه دوم به بحث پذیرش ومشروعیت حکومت مغولان در اندیشه عاملان اجتماعی که سعی در موجه جلوه دادن حکومت مغولان داشتند توجه دارد. به زعم مقاله حاضر ایده «مشیت الهی» و قوام آن از نگاه عاملانی که قائل به این ایده بودند قبل از اینکه از ضرورتی دینی ناشی شود ریشه های جامعه شناختی داشت. این مطالعه از ظرفیت های روش گفتمان چون «امکان» ، «استراتژی» و «قابلیت اعتبار» برای ایضاح هر چه بیشتر موضوع بهره مند شده است.

آنچه مى‏خوانید چکیده‏اى از گزارش سفر دکتر حقیقت به هلند است که در تاریخ 13/4/1385، در جمع اعضاى شوراى پژوهشى و هیأت علمى پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسى پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى ارائه شده است.