آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

محقق نایینی از جمله اندیشمندان شیعی در علم اصول فقه است که با دسته بندی قضایا به حقیقیه و خارجیه، احکام شرعی را بر قضایای حقیقیه بنیان گذارده است.این نوشتار کوشیده است افزون بر گزارش تعریف های این محقق توانمند از گزاره های یاد شده و پاسخی که وی ـ بر پایه آن تعریف ها ـ به شبهه دور در شکل نخست قیاس اقترانی داده است، به نقد این تلاش ها بپردازد.

یکی از شرایطی که معمولا اهل سنت برای خلیفه ذکر می‏کنند، قریشی بودن خلیفه است. آنان این شرط را به پیامبر منسوب می‏دارند. به لحاظ تاریخی هم تا پایان خلافت عباسیان چنین شرطی محقق شده است. پرسش نوشتار حاضر آن است که آیا اوّلا: ابوبکر و عمر در سقیفه چنین خبری را به رسول الله نسبت دادند؟ ثانیا: آیا انصار با اعتماد به این سخن پیامبر با امارت قریشیان موافقت کردند؟ برای یافتن پاسخ به بررسی گزارشهای مختلفی که از نشست سقیفه ارائه شده پرداختیم، و با دسته بندی این گزارشها و نقد و بررسی آنها نشان دادیم که ادعای تمسک به این خبر در نشست سقیفه و تاثیر آن در اعراض از سعد بن عباده و اقبال به ابوبکر، ادعایی پذیرفتنی نیست.

حکمت متعالیه دارای مبانی انسان‌ شناختی خاصی است که پیش از ملاصدرا توجه کافی به آن نشده است. آرای فلسفی صدرا بعنوان ستون‌های اصلی حکمت متعالیه، بر مبانی جدید ومنحصر به ‌فردی استوار است که چشم انداز متفاوتی را پیش روی اندیشمندان می‌گشاید. طبق دیدگاه ملاصدرا، رابطه علم و عمل، یک رابطه طرفینی است؛ در حرکت صعودی از عمل به سمت علم، عمل و ملکات شأن إعدادی و مقدمی دارند، و در حرکت نزولی از علم به سمت عمل، عمل و ملکات، ثمره‌ی معرفت‌اند. این پژوهش با روش استنتاجی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی به بررسی تأثیر مبانی انسان‌شناختی صدرا بر تحلیل او از رابطه عمل، ملکات و معرفت پرداخته است. این مبانی عبارتند از: جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء بودنِ نفس، اتحاد عقل و عاقل و معقول، حرکت تکاملی اشتدادی انسان و احدیت ذات انسان و داشتن هویت واحد در عین کثرت مراتب. با واکاوی این مبانی، تفسیری منطبق بر دیدگاه انسان ‌شناختی صدرا در مورد رابطه میان عمل، ملکات و معرفت ارائه می‌شود

آموزه بداء از اختصاصات اعتقادی شیعه است. قرآن کریم حاوی آیاتی در اثبات این آموزه و یا رویارویی با مخالفان با این آموزه است. شماری از متفکران امامیه معتقدند علاوه بر این، قرآن حاوی مصادیقی از این آموزه در زندگی انبیای الهی است. یکی از ماجراهایی که گفته شده مصداق این آموزه است، آیات ناظر به ذبح فرزندتوسط حضرت ابراهیم (ع) است. نوشتار حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که آیا آیات ناظر به این ماجرا را می توان از مصادیق بداء دانست؟ در این راستا با مراجعه به کتب تفسیری، کلامی و حدیثی و با روش توصیفی و تحلیلی کوشیده است تقریرهای موافق و مخالفت را مورد بررسی قرار دهد و سرانجام به این نتیجه رسیده است که تقریر بی مناقشه ای از این آیات که به نحوی از بداء بودن آنها حمایت کرده، در اختیار نیست. البته همه تقریرهای غیر بدائی از این آیات هم بی مناقشه نیستند و تقریر برتر آن است که این ماجرا و آیات ناظر به آن، از باب امتحان و ابتلاء بوده است.

مفسران و متکلمان امامیه برای اثبات آموزه بداء به آیاتی از قرآن کریم، تمسّک جسته‌اند. از دیدگاه ایشان، برخی از آیات، بر امکان وقوعی بداء، برخی دیگر بر نکوهش مخالفین بداء و دسته سوم نیز بر وقوع بداء در امتهای پیشین دلالت دارند. از این میان، آیات دسته سوم، بیشترین ارزش استدلالی را دارند. از جمله آیات دسته سوم که مورد مناقشه موافقان و مخالفان قرار گرفته، آیات 142 اعراف و 51 بقره می باشد که به آیات میقات حضرت موسی× مشهور شده‌اند. مسئله پژوهش حاضر، بررسی دلالت یا عدم دلالت آیات میقات بر بداء و هدف از آن بررسی میزان و چگونگی دلالت این آیات بر اثبات بداء می باشد. به همین منظور، نظرات موافقان و مخالفان تفسیر بدائی از این آیات، به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. تحلیل تفاسیر بدائی و غیر بدائی و تأیید تفاسیر غیر بدائی براساس دلائل و شواهد ذکر شده در تحقیق نیز از جمله یافته های آن است.