آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

از موضوعات مطرح در انسان شناسی، سعادت انسان است. سعادت در اسلام، قرب به خداوند است. نزدیک شدن به خداوند در اسلام، موضوعی محوری است. این نزدیک شدن را می توان از ابعاد گوناگون، همچون حقیقت قرب به خدا، اسباب نیل به قرب، تأثیر آن در زندگی دنیوی و اخروی، و ویژگی های مقرَّب بررسی کرد. یکی از پرسش های مطرح دربارة این موضوع، جایگاه مقرّبان در دین است؛ اینکه در اسلام، مقرّبان خداوند به چه جایگاه، مقام یا مقاماتی دست می یابند. قرآن کریم و احادیث معصومان(ع) به جایگاه سالکان مقرّب اشاره کرده اند که شاکلة این نوشتار همین موضوع است.

ترجمه قرآن نیز مانند هر ترجمه دیگر باید مشتمل بر اصول ترجمه باشد. با وجود تلاش فراوان مترجمان قرآن به زبان فارسی، مشکلاتی در ترجمه­ها مشاهده می­شود. یکی از واژگانی که ترجمه‌اش نیاز به دقت دارد، واژه «ایمان» است. این واژه و مشتقاتش در قرآن کریم به دو صورت متعدی به «باء» و متعدی به «لام» به کار رفته‌ است. لغت‌شناسان و مفسران شیعه و سنی با بررسی معنای ایمان متعدی شده به «لام»، اقوال مختلفی را درباره آن بیان کرده­اند. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی، با تأمل و تدبر در کاربردهای قرآنی واژه ایمان با «لام» و مقایسه آن با کاربردهای ایمان با «باء» در 28 ترجمه فارسی از قرآن، و نیز با مراجعه با کتب لغوی و تفسیری قرآن کریم، نشان داده است که به جز تعداد اندکی از ترجمه‌ها،‌ سایر آنها از دقت لازم برخوردار نیستند و ترجمه درستی ارائه نکرده‌اند. حاصل این نوشتار این است که ایمان با «باء» به معنای ایمان مصطلح و مقابل کفر است و ایمان با «لام» به معنای تصدیق و انقیاد؛ چیزی که در فارسی ترجمه آن به اعتماد رساتر است.

سبک زندگی از موضوعات مهم جامعه‌شناختی، روان‌شناختی و البته دین‌شناختی در جهان معاصر است. نگرش‌های کلان و جهان‌بینی در ایجاد، تقسیم و تبیین سبک زندگی نقش دارند. نگرش‌های کلان الهی و مادی سبک زندگی را به دو گونۀ مهم الهی و مادی تقسیم می‌کند. مسئلۀ اصلی این نوشتار نقش مهم‌ترین بنیان و زیرساخت اسلام، یعنی توحید، در سبک زندگی است. این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ گفتن به این پرسش‌هاست: خداباوری چه نقشی در سبک زندگی انسان‌ها دارد؟ ویژگی‌های اصلی سبک زندگی توحیدی چیست؟ و آیا تنها یک گونه سبک زندگی توحیدی وجود دارد یا می‌توان به گونه‌های متفاوت سبک زندگی توحیدی باور داشت؟ دستاوردهای پژوهش عبارت‌اند از این که باور به توحید سبک زندگی را به طور کلی دگرگون می‌کند و سبک زندگی خداباورانه به کلی متفاوت از غیر آن است؛ سبک زندگی موحدانه باعث نگاه خوش‌بینانه به عالم و زندگی، فهم عمیق و جامع از انسان و جهان، تعادل در گزینش‌های زندگی، لذت‌های عمیق، نظام منسجم در زندگی، علم و ارزش‌های برتر و کنش عقلانی در زندگی، سنجش‌پذیر ساختن جنبه‌های سنجش‌ناپذیر امور، ایجاد ظرفیت گزینش‌های برتر و جهت دادن به گزینش‌ها می‌شود. در نهایت، سبک زندگی توحیدی دارای مراتب تشکیکی است و چنین نیست که تنها با یک گونۀ سبک زندگی موحدانه مواجه باشیم.

با توجه به تفاوت در بینش ها و گرایش ها، دو نوع سبک زندگی دینی و غیردینی (سکولار) وجود دارد. از موضوعات مهم در این دو گونه سبک زندگی، بدن انسان و نقش آفرینی آن در کمال، سعادت، هویت بخشی و ایجاد آرامش برای فرد است. در جامعه امروزی، بدن یک سرمایه نمادین و سرمایه اجتماعی و دارای جایگاه منزلتی و کارکردی است و اهمیت آن تا جایی است که با دانش ها و موضوعاتی نظیر «جامعه شناسی بدن» و «مدیریت بدن» سعی در مدیریت آن دارند. در سنت ادیان توحیدی نیز بدن دارای جایگاه ویژه کارکردی است. این نوشتار نخست به موضوعات مرتبط با بدن، نظیر چیستی و جایگاه بدن، جامعه شناسی بدن، مدیریت بدن و رابطه بدن با زیبایی پرداخته و در ادامه، چند کارکرد بدن، نظیر کارکرد هویتی، تجاری و نمایشی را در دو نگرش دینی و سکولار واکاوی کرده است. حاصل این نوشتار که به روش کتابخانه ای، تطبیقی و تحلیلی صورت پذیرفته، این است که به رغم جایگاه ویژه بدن در هر دو رویکرد، تفاوت بنیادینی در نوع نگاه به بدن، تعریف و کارکرد آن و نیز مبانی، اهداف و انگیزه های توجه به بدن وجود دارد.

از موضوعات مهم در الاهیات و فلسفه، سخن در باب خداباوری و نقطة مقابل آن، یعنی الحاد است. خداناباوران با رد جهان‌بینی یکتاپرستی، ایمان و سرسپردگی به فرد یا چیزی، باور به خدای متشخص و نقش‌آفرین در هستی و زندگی انسان، باورها و قوانین قطعی و دگم، مناسک و شعائر توحیدی، جاودانگی‌طلبی و آرمان‌شهرگرایی ادیان توحیدی و ...، در صدد ارائة دیدگاهی مستقل و به‌دور از و بلکه در مقابل داشته‌های خداباوران هستند. در اینجا مسأله مهم این است که، آیا ملحدان و خداناباوران در ادعای استقلال خویش و دوری از خداباوری در جهان‌‌نگری، باورها و کارکردها حقیقتاً صادق هستند یا خیر. این نوشتار، با روش توصیفی تحلیلی و با شواهد متعدد و البته تنها توسط بخشی از آنها،‌ این ادعا که الحاد ایده‌ای کاملاً‌ مستقل و متضاد و در مقابل خداباوری است، را به چالش کشیده، آن را ناراست دانسته است. شواهد و دلایل ما را به این نتیجه می‌رساند که الحاد ایده‌ای خام و ناپخته و غیرقابل دفاع و در بهترین حالت، یک کپی‌بردای ناشیانه و از سر استیصال از خداباوری است و بنابراین، دیدگاهی قابل دفاع و عمل نیست.

از مهم‌ترین موضوعات الاهیات و بلکه فلسفه، سخن در باب وجود،‌ اوصاف و عمل‌کرد خداوند یا امر متعال است. یکی از مباحث مهم مرتبط با این موضوع، که سابقه‌اش به قدمت تاریخ انسان است، خداناباوری است. در بحث خداناباوری، مهم‌ترین موضوع این است که، با توجه به دلایل گوناگون و پیامدهای ناگوار بی‌خدایی، آیا امکان حذف خداوند از عالم وجود دارد یا خیر؟ این نوشتار با بررسی ناسازگاری‌های درونی و پیامدهای گسترده و غیرقابل انکار حذف خداوند از عالم و نیز شواهد بیرونی، با روش تحلیل عقلی به بررسی چرایی ناممکن بودن الحاد پرداخته است و دیدگاه مقابل، یعنی امکان الحاد آسان و بی‌دغدغه را با رویکرد تحلیلی _ انتقادی به چالش کشیده است. دستاوردهای مهم این نوشتار عبارت‌اند از: الف) با توجه به ناسازگاری‌ها و پیامدهای گسترده کنار نهادن خداوند از عالم، امکان الحاد حقیقی وجود ندارد. ب) اندکی از ملحدان به لوازم الحاد حقیقی آگاه هستند. ج) بسیاری از بی‌خدایان به ادعای الحاد خویش پای‌بند نیستند و از نیمة راه الحاد مسیر خود را تغییر می‌دهند. د) بی‌خدایان به زبان و بیانی دیگر، باورها و آموزه‌های دین‌داران را تکرار می‌کنند.

از موضوعات مهم در اديان خدامحور، ايمان به خداوند است. اين موضوع داراي ابعاد گوناگوني همچون چيستي ايمان، مراتب ايمان و اسباب ايمان است. همچنين اين مقوله با رويکردهاي مختلفي همچون رويکرد فلسفي، عرفاني، کلامي و وحياني قابل بررسي است. يکي از شاخه‌هاي اين موضوع، آثار درجات مختلف ايمان به خداست. پژوهش پيش‌رو، با رويکرد قرآني و روايي، ابعاد و آثار سه‌گانة بينشي، گرايشي و کنشيِ ايمان را بررسي کرده و به اين نتيجه رسيده است که ايمان به خداوند، باعث عمق‌بخشي بينش و معرفت مؤمن نسبت به حقايق عالم خواهد شد؛ يعني مؤمن درک خواهد کرد که او و همة عالم، عين تعلق و وابستگي به خداوند است. افزون‌براين، ايمان باعث شکوفايي و برآوردن گرايش‌ها و اميال اصيل انسان شده، کنش‌ها و خلقيات مؤمن را متحول مي‌کند؛ يعني سبب بروز ملکات و فضايل اخلاقي در مؤمن خواهد شد تا جايي‌که خليفگي خداوند در او تجلي مي‌يابد. هدف اين نوشتار، واکاوي موشکافانه درباره موضوعات مربوط به ايمان است.